Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Overzigt der Evangeliën van Mattheus, Marcus en Lukas, benevens de gelijkluidende plaatsen van Johannes. Naar de Synopsis van Dr. J.J. Griesbach en M. Roediger, en den tekst van de Statenoverzetting. Te Utrecht, bij C. van der Post, J^r. 1834. In gr. 8vo. XXXII en 260 bl. f 2-80.

De Grieksche synopsis van griesbach heeft vooral aan de studerende jeugd groot nut, en aan geleerden zelfs van den eersten rang groot gemak bezorgd. Men heeft al de Evangeliën te gelijk voor zich, waardoor eenstemmigheid en verschil dadelijk in het oog valt. Bij de oordeelkunde zoo wel, als bij de Exegese van die verhalen, zal de nuttigheid van een wél en naauwkeurig vervaardigd overzigt niet ligt worden betwijfeld. Ten opzigte van griesbach's behandeling en uitvoering is eerst door de wette en luecke, naderhand door roediger het een en ander opgemerkt, dat hun gebrekkig toescheen, en dat zij dan ook naderhand openlijk meenden te moeten verbeteren. Tot dusverre heeft men zich nog te veel aan griesbach gebonden, en een en ander aangeroerd, dat, ja, wel veranderd werd, maar dat geheel zou weggevallen zijn, indien men een' anderen en, naar ons voorkomt, beteren weg tot eene Evangelische synopsis of overzigt had ingeslagen. Griesbach heeft te veel op het gelijk-

[p. 9]

luidende der plaatsen gelet, en zonder verder onderzoek bijeengevoegd, wat niet gelijktijdig was voorgevallen. Hij heeft dus van zelve alle chronologische orde verwaarloosd. Zijne opvolgers verbeterden die fout niet, en daarom kan hunne synopsis slechts worden gebezigd bij gebrek van iets anders en beters. Doch wij zijn thans niet geroepen, om het werk dier mannen te beoordeelen, dan in zoo verre wij hiertoe verpligt zijn, door ons verslag aangaande de vertaling van hun werk, in het geschrift, dat wij aankondigen.

Naar ons gevoelen zou voor het gemak en nut van geleerden beter en grondiger kunnen worden gezorgd, indien van alles, wat de Evangelisten hebben verhaald, behoorlijk verslag werd gegeven. Griesbach en opvolgers deelen van joannes slechts mede, wat ook de drie eerste Evangelisten hebben vermeld. Indien men belang stelt in hetgeen wij bedoelen, dan deelen wij ons plan van zulk eeue synopsis mede. Vooreerst zouden wij laten afdrukken, wat iedere Evangelist afzonderlijk had geschreven. Zoo vond joannes ook daar zijne ruime plaats, welke hem toekomt. Ten tweede zou volgen overzigt van hetgeen twee Evangelisten berigt hebben. Dit overzigt zou dan in de derde en vierde plaats doen uitkomen, wat drie, en de vier Evangelisten hebben te boek geslagen. Op deze wijze zou men een zamenstel bezitten van al de Evangelische verhalen, dat, zonder iemands oordeel op eenig punt vooruit te loopen, bruikbaar zou blijven voor alle geleerden en voor de studerende jeugd bij de Critische, Exegetische en Harmonische behandeling van de Evangelische verhalen. Het spreekt van zelve, dat men vooraf naauwkeurig zou moeten schiften hetgeen in schijn van hetgeen wezenlijk hetzelfde is. Voor ongeletterden is zulk een overzigt minder geschikt, juist omdat alles in de oorspronkelijke taal dan diende te worden medegedeeld. Doch dezen zou men te gemoet kunnen komen, door het overzigt der plaatsen naar den tekst der Staten-overzetting te leveren, naar de eene of andere meest waarschijnlijke rang-

[p. 10]

schikking, volgens harmonische regels. Deze toch stellen minder belang in de woordelijke overeenkomst en verscheidenheid der Evangeliën, welke ook alleen in het Grieksch bijzonder valt op te merken. Zij verlangen veeleer naar orde en zamenhang in de geschiedenis, hetwelk alleen op die wijze kan worden tastbaar gemaakt. Ook zij, wier roeping het is, de Evangeliën te verklaren, zouden door dit eenvoudig middel sommige plaatsen beter leeren verstaan, hoe meer harmonische schikking alleen tot regt verstand voldoende wenken geeft. Doch wij dwalen af, en zullen het nu hierbij laten rusten.

Door langdurig gebruik zijn wij met het gemak zoo wel bekend geworden, als met de onnaauwkeurigheden, welke te vinden zijn bij griesbach, maar ook evenzeer bij zijne bovengenoemde opvolgers en verbeteraars. Die onnaauwkeurigheden hebben meestal plaats bij de zamenvoeging van hetgeen niet bij elkander behoort. Hierdoor worden zij minder getroffen, welke, óf uit gemak óf uit onkunde, aan eene zelfs dragelijke schikking der Evangelische verhalen ten eenemale wanhopen, en die daarom door griesbach en opvolgers zich laten medeslepen tot de grootste verwarring. Doch ook zij, die de wanorde bij griesbach c.s. tasten, worden in hun onderzoek door die synopsis belemmerd, zoo lang zij niet den moed hebben, voor zichzelve dit niet overal even gegrond zamenstel van Evangelische verhalen voor die oogenblikken geheel op zijde te zetten. Wij vreezen geene gegronde tegenspraak bij de verklaring, dat deze, niet met den uitersten eerbied vervaardigde, synopsis met oordeel des onderscheids moet worden geraadpleegd. Wien dit oordeel des onderscheids ontbreekt, die zal van deze synopsis weinig voordeel wegdragen.

En nu deze Nederduitsche uitgave, wat zal deze? De Beminnaar van verstandig Bijbellezen, die zich de niet geringe moeite heeft getroost, dit boek zamen te stellen, heeft het bestemd (Voorrede, bl. IV) ‘voor dezulken zijner bejaarde Ambtsbroeders, welke, wegens hunne jaren en vroeger gebrek aan grondig onderwijs in de Grieksche taal, ongaarne en niet dan

[p. 11]

met veel inspanning geheele gedeelten der H. Schrift in die taal lezen, en niet gaarne langer van dit hulpmiddel voor de uitlegkunde wilden verstoken blijven. Niet minder is hier gezorgd voor de Onderwijzers in de Godsdienst, onder welken velen reeds lang den wensch hebben geuit, met meer gemak de gelijkluidende plaatsen, bij de Evangelisten voorkomende, te kunnen overzien.’ Of deze beide soort van lezers, met hun oordeel des onderscheids, van dit boek het voorgestelde nut zal trekken, betwijfelen wij grootelijks. En de overigen, die, met weinige uitzondering, toch alleen in staat zijn van dit boek vruchten te plukken, deze hebben, moeten althans hebben de synopsis van griesbach, of van de wette en luecke, of van roediger, of wel van allen te gelijk.