Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

De Fortuinzoeker. Blijspel, in vijf Bedrijven. Door H.J. Foppe. Te Amsterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1834. In kl. 8vo. VIII en 166 bl. f : - 80.
De Tweelingzusters, of het Uitstapje naar Gelderland. Blijspel in drie Bedrijven, door Th. Joh. Kerkhoven. Te Amsterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1834. In kl. 8vo. VI en 73 bl. f : - 80.

Het verheugt ons, dat het zoo lang verwaarloosde Blijspel in ons vaderland weder beoefenaars begint te vinden.

[p. 617]

Beide hier aangekondigde stukken zullen denkelijk op het tooneel vrij wel bevallen; de Fortuinzoeker echter, althans als Blijspel, het meeste. Wij moeten, onzes ondanks, kort zijn, op het gevaar af, dat men ons van oppervlakkigheid beschuldige.

De goedhartige, maar onnoozele Maria, hare listige kamenier Louize, de even sluwe, doch met goede oogmerken handelende huisknecht Jan, de schrandere Mevrouw van Staal en haar doordenkende broeder Ter Stijl schijnen ons in den Fortuinzoeker goed geschilderd. Ook het karakter van den verwaanden, hoogmoedigen, ondankbaren, doortrapten en eigenbelangzoekenden Frederik is uitmuntend volgehouden. Het ontbreekt in dit stuk niet aan die vis comica, welke voor een Blijspel, schoon van de hoogere en dus boven het burleske Kluchtspel zich verheffende soort, onmisbaar is. Van gerektheid zouden wij het geheel echter niet kunnen vrijpleiten. Het zij ons voorts vergund, nog eenige aanmerkingen mede te deelen! Gerner namelijk, een vreemdeling, die in ons land door den handel zijn fortuin gemaakt heeft, schijnt ons misteekend te zijn. Hij komt hier voor, als een vrij goed slag van een' man, wien echter de zaken van ons vaderland weinig ter harte gaan. Tot dusver hebben wij er vrede meê; dit is het natuurlijk karakter van vele vreemdelingen, die in Nederland groot zijn geworden, en te schandelijk een volk miskennen, aan welks dwaze vooringenomenheid zij alles verschuldigd zijn. Maar, om zich zoo door den handel te kunnen verheffen, moet men toch ook, als men met weinig of niets begonnen heeft, een helder oordeel, en die mate van kunde bezitten, welke voor den voornamen handelaar onmisbaar is. Zulk een koopman kan, ja, een verachter zijn van fraaije kunsten en alle zoodanige wetenschappen, die in zijn beroep van geene dadelijke toepassing zijn; maar zijn natuurlijk verstand, zijne scherpzinnigheid moeten niet gering wezen. Intusschen is Gerner een onnoozele bloed, die zich inbeeldt verbazend knap te zijn. Dit stemt weinig overeen met den voorspoed, dien hij heeft weten te verwerven: en hoe zouden een Ter Stijl en eene Mevrouw van Staal met een' vreemdeling in vennootschap willen blijven, zoo zij dien man geene groote bekwaamheden toekenden? Verder schijnt het ons in een' vreemdeling onwaarschijnlijk, dat hij zijne dochter zoo onnoozel liet opvoeden, en vooral zoo afkeerig er van was,

[p. 618]

haar in dans- en toonkunst te laten onderwijzen; terwijl hij haar van vreemde talen ten minste degene, die hij zelf sprak, al ware het met bijna geheele uitsluiting van het Nederlandsch, had moeten doen leeren. Nu kent het meisje niets dan het Hollandsch, zoo als zij het door de bedienden hoorde spreken. Dat is al zeer onwaarschijnlijk. - Wij hebben nog iets te zeggen over versificatie, taal en correctie. Meermalen valt in deze Alexandrijnen de rust in na de zevende lettergreep, hetgeen de gansche rolling van het vers bederft, b.v. bl. 8:

‘Schijnt u niet vreemd!’ Ja! fluit maar; l gij verschalkt mij niet. Bl. 31. Wel ver, dat gij mij daarvan | hebt terug gebragt.

Bl. 41. En doet hij 't al, ik raad u, | dat ge er niet aan hecht.

Bl. 43. ‘Daar valt een troef!’ Gij weet niet | wat gij hebt gezegd.

Bl. 17. Zijn pligten u; liever, jegens u.

Bl. 21 van ond., na (Jan buigt zich en vertrekt) had boven de woorden: Ik was u heden enz. moeten staan Gerner. Nu is het, alsof hetzij de vertrekkende Jan, hetzij de aan het woord geweest zijnde Frederik spreekt; maar de zamenhang leert, dat Gerner zich met die taal tot Frederik wendt.

Bl. 31. Sinds gij het eerst mij van uw liefde heeft (hebt) gesproken.

Bl. 40. Klores, lees Kloris. Bl. 82. dat nooit die onverlaat, lees: dan nooit enz.

Bl. 97 vinden wij allervuigste (d.i. allerlui- of vadzigste) in den zin van allerlaagste list.

In het stukje van den Heer kerkhoven is zeker, gelijk hij zelf erkent, het onderwerp en de intrigue, voor een stuk in drie bedrijven, wat onbeduidend. Hij heeft dat trachten te verhelpen door de inlassching van het verhaal eener zeereis, van eenige vergelijkingen tusschen het land- en het stadsleven, van een paar zangstukjes met regt lieve muzijk, van eenige coupletten om te reciteren, en wat dies meer zij. De te reciteren coupletten zullen, vreezen wij, hun doel missen: het zijn tien zesregelige coupletten, ingelascht in eene buitendien reeds lange alleenspraak, zoodat Louize in 't geheel, van bl. 47-50, zesentachtig regels alleen en achter elkander opzegt. - Wat de karakters aangaat, Snel-

[p. 619]

voet bevalt ons, als karikatuur; ook met Vreêhof en zijne dochters nemen wij genoegen. Doch de geaardheden en de spreektoon bij de beide minnaars zijn ons te eenzelvig. Wij vinden geen genoegzaam uitkomend onderscheid in de taal van den Hoogleeraar Karel, die nog wel dichter is, en zijnen broeder, den Koopvaardijkapitein Willem. De liefdesverklaring van den zeeman is zelfs (zie bl. 42 en 43) dichterlijker, dan die van den Professor, bl. 51. - De ontknooping is aardig; dit mag van het stuk van den Heer foppe eveneens worden gezegd. Voorts hebben wij op het stuk van den Heer kerkhoven nog eenige aanmerkingen, die minder deszelfs gang en bewerking raken. In het lied, bl. 30 en 31, lazen wij in elk couplet, in plaats van: Natuur! hoe schoon Spreidt ge u ten toon! en verder: Heil ons, o God! ruim zoo lief: Natuur! wat schoon Spreidt gij ten toon! en: O zalig lot! Bl. 32, voor: Zijn behalve | ons nog meer die hier logeren? Doch zijn er buiten ons nog meer enz. Bl. 42. Mejuffer! 'k dank 't geluk, is hard en onleesbaar. Bl. 44. Dit durf ik u verborgen, voor waarborgen, is niet gebruikelijk. Bl. 46. mein liefde, voor mijn, is eene leelijke drukfout. Bl. 49. Door uw Prinsen op het veld; liever: Door de Nassaus op het veld. - Wie kon immer op de baren Een de Ruyter evenaren? beter: Uw De Ruyters evenaren. Uw De Ruyters beteekent dan alle uwe beroemde Zeevoogden. Nepthunus ontmoeten wij meermalen, verkeerd, voor Neptunus. Eindelijk, schoon wij zeiden, en alsnog herhalen, met het karakter ook der dochters van Vreêhof genoegen te nemen, zoude 't ons eigenaardiger voorkomen, indien de beminde des zeemans meer luchtig en vrolijk, die des Hoogleeraars meer ernstig en diepgevoelig ware geteekend. Bij het zien der meisjes heldert zich hier dadelijk alles op. Mogelijk zou het niet onaardig en tevens natuurlijker zijn geweest, indien beider trekken zoo weinig te onderscheiden waren, dat men ook daardoor zich vergissen kon. Dan had de Dichter ook daarvan partij kunnen trekken, en, zonder eenige rekking, drie bedrijven hebben noodig gehad. Maar dan zou hij welligt ook zijn plan hebben moeten veranderen. De Heer kerkhoven vergeve het ons: scribe zou van dat zelfde onderwerp meer hebben gemaakt. Intusschen ontvangen beiden onzen dank, voor hunne in het algemeen welgeslaagde poging tot weder in leven roeping van het nationale Blijspel!