Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

[p. 380]

Specimen historico-politicum, continens qausdam observationes de motibus civilibus in plurimis Europae regionibus; quod etc. in academia Groningana, publico facultatis examini offert J. Koning Uilkens, A.D. 29 Junii 1833. Groningae, apud R.J. Schierbeek. V et 76 pag. 8vo. maj.
Aanmerkingen omtrent de Kadastrale Operatiën en het reclameren daartegen, door Mr. H. van Sonsbeeck, Advocaat te Zwolle. Te Zwolle, bij H., As. Zoon, Doijer. 1833. In gr. 8vo. IV en 32 bl. f : - 40.

De Heer j. koning uilkens geeft, in zijne geschied- en staatkundige Proeve, bevattende eenige opmerkingen over de staatsonlusten in de meeste landen van Europa, eerst een geschiedkundig overzigt van het ontstaan der oproerige bewegingen; onderzoekt vervolgens de zoo natuurlijke als zedelijke oorzaken, die deze bewegingen doen geboren worden en onderhouden; en spoort eindelijk de middelen na, om zoo voorzigtig mogelijk dergelijke onlusten voor te komen of te bedwingen.

Deze verdeeling is natuurlijk en goed. Maar indien de Schrijver slechts met den vrede te Munster in 1648, als grondslag van het Europesche Statenstelsel tot het tijdperk der Fransche omwenteling van 1789, had willen beginnen, had hij ook niet op willem I en maurits moeten terugspringen. Of indien hij hooger had willen opklimmen, dan moest hij van de herleving der Letterkunde in de 15de eeuw zijn uitgegaan; daar toch alle omwentelingszucht, voor zoo ver die opregt en onbaatzuchtig is, (gelijk bij sommige theoristen en welmeenende dweepers) uit een streven naar het betere ontstaat, en derhalve eene verkeerde wijziging van een edel grondbeginsel is. Behalve eenige an-

[p. 381]

dere drukfeilen, hinderde ons, bl. 2: Austriam in dominio Belgii meridionalis successit Hispania, voor Austria successit Hispaniae.

Niet onaardig heeft de Schrijver, bij de schildering der hedendaagsche oproermakers, zich veelal bediend van woorden en volzinnen uit de te regt of te onregt aan cicero toegeschrevene Redevoeringen tegen catilina. Gelijk wij aan den eenen kant den Schrijver bijvallen, als hij, bl. 52 en 53, beweert, dat de Vorsten hunnen eed op de Grondwet niet mogen breken, en over het geheel ijvert voor verlichting en vrije mededeeling van denkbeelden, zoo moeten wij hem toegeven, dat het desniettegenstaande wenschelijk ware, dat de drukpersvrijheid overal deze beperking onderging, dat men niet langer in dagbladen (wier bestemming eigenlijk is het mededeelen van nieuwstijdingen en berigten) de daden der Regeringen mogt beoordeelen of over punten van Staatsregt uitweiden; behoudens de volledige vrijheid, om zulks in afzonderlijke en opzettelijk daartoe uitgegevene geschriften te doen, waaronder wij dan ook zoogenaamde vlugschriften of brochures zouden betrekken, die toch niet zoo dagelijks zouden verschijnen noch zoo algemeen gelezen worden; en altijd ook hierin op verantwoordelijkheid, hetzij van den Schrijver, hetzij van den Uitgever, hetzij van den Drukker.

Zoo deelt b.v. de Heer Mr. van sonsbeeck, als Staatkundige en Regtsgeleerde reeds zoo gunstig bij ons bekend, al is het, dat men niet altijd hem in alles gelijk kan geven, in het tweede hier aangekondigde werkje, zijne aanmerkingen mede omtrent de Kadastrale Operatiën en het reclameren daartegen. Hij doet dit bezadigd en oordeelkundig. Zoo iets behoort, in alle beschaafde landen, vrij te staan. Maar hoe zou men een dergelijk onderwerp naar behooren in een dagblad kunnen behandelen; en zou het dan ook niet den schijn hebben, of men den gemeenen man wilde opruijen, of ten minste de bevolking ontevreden maken? Neen! indien dagbladen in beoordeelingen traden, dan moesten

[p. 382]

die alleen van geschiedkundigen aard zijn, b.v. geenszins: heeft Don carlos regt, zich tegen de Koningin-Weduwe van Spanje te verzetten? maar wel: zijn de tijdingen wegens een' opstand, aan welks hoofd Don carlos staat, waar of valsch, of zijn de berigten overdreven? zoo ja, in hoe verre? Twistpunten daarentegen van Regts- en Staatsleer, van Staathuishoudkunde en Wijsbegeerte behoorden in afzonderlijke werken of verhandelingen te worden onderzocht. Zoo lang echter nieuwspapieren dergelijke punten mede behandelen, moet dezelfde vrijheid natuurlijk zoo wel aan den eenen als aan den anderen Dagbladschrijver worden gegund. - De aanmerkingen van den Heer Mr. van sonsbeeck getuigen weder van 's mans kunde en scherpzinnigheid.