Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Onbezwekene Gehechtheid en Trouw, of de edele Negerslaaf, eene merkwaardige Geschiedenis uit den Opstand der Zwarten op St. Domingo. Gevolgd door een kort Overzigt van St. Domingo en deszelfs Geschiedenis. Te 's Gravenhage, bij A. Kloots. 1833. In gr. 8vo. f 2-40.

Het leveren van uitgewerkte Tafereelen, uit de Geschiedenis geput, met wél aangevoerde aanmerkingen en lessen doorvlochten, kan zijne nuttigheid hebben, zoo ter bevordering van edele beginselen, als ter opwekking der zucht, om met eenig gedeelte der Geschiedenis meer van nabij bekend te worden, en van die kennis pragmatisch gebruik te maken. Tot deze soort van Tafereelen moet het voor ons liggend Verhaal behooren, dat, gelijk ons de Voorrede des ongenoemden Vertalers leert, oorspronkelijk in het Fransch, door den Heer picquenard, onder den titel van Adonis, ou le bon Nègre, geschreven is, die aan het slot er van (bl. 180) zegt, met de hoofdpersonen in Virginië kennis gemaakt, en deze hunne lotgevallen aldaar uit hunnen mond vernomen te hebben.

Wij willen den Lezer den hoofdinhoud dezer Geschiedenis opgeven, en daarna ons oordeel over het werkje la ten volgen.

[p. 352]

Toen de geduchte opstand der Negers op St. Domingo ten jare 1791 uitbarstte, bewoonde de planter d' herouville, met gade en kinderen, eene kleine plantaadje niet ver van Kaap St. François. Zijn slavenopziener was een jonge Neger, adonis genaamd, de hoofdpersoon van dit verhaal. Bij de ontvangst der tijding, dat de Zwarten alle Blanken wilden uitroeijen, gaf zijn meester hem in last, diens gade en kroost naar Kaapstad te geleiden; doch de getrouwe Neger smeekte hem, niet genoodzaakt te worden hem in den nood te verlaten, en de familie bereikte die wijkplaats zonder zijn geleide. Ras echter werden ook meester en slaaf gescheiden, daar de eerste zijne plantaadje door het onmenschelijke Negerhoofd biassou overvallen zag, en naar diens zoogenaamd hoofdkwartier gesleept werd. In de hoop nogtans van partij van zijne bekwaamheden te zullen trekken, spaarde men zijn leven, en schonk hem adonis terug, die hem tot moed en beradenheid aanspoorde, en, toen zijn meester bekende, dat de smart over langere scheiding van zijne dierbaren hem in het graf zoude slepen, zich plegtig verbond, hem binnen eene maand tijds met hen te zullen vereenigen.

Op middelen peinzende, om deze belofte te vervullen, geraakte hij in kennis met de schoone Negerin zerbine, gunstelinge van het zwarte monster, en ontstak, zijns ondanks, eene brandende liefdedrift in haar hart. Toevallig ontdekt hebbende, dat niets aan adonis meer vreugde kon schenken, dan zijnen meester met de zijnen hereenigd te zien, verwerft zij de gunst, dat een Officier werd afgezonden, om Mevrouw d' herouville en hare kinderen derwaarts over te brengen. Dan deze was, uit billijke vrees, niet tot medegaan te bewegen, en biassou beval nu adonis dien last te volbrengen. Na doodsgevaren te hebben uitgestaan, haalt hij zijne meesteresse over om hem te volgen; doch, wilden zij veilig zijn, dan moest zij en hare kinderen, door middel eener zwarte verwstof, door haren getrouwen slaaf bereid, de Negerkleur aannemen. Door zijn schrander beleid verkrijgen de vlugtelingen vervolgens paarden en geleislaven, en komen in het kamp van biassou aan, wiens magt door inwendige opstanden, honger, en behaalde voordeelen der Blanken, zeer verzwakt was. Na een vreeselijk tafereel der martelingen beschouwd te hebben, die de Zwarten den Blanken deden ondergaan, zien

[p. 353]

wij een schijnheilig gedrogt, den Monnik philippus, ten tooneele treden, die, weldra tot Groot-aalmoezenier des zwarten legers benoemd, er een' onbepaalden invloed uitoefende. Deze, in snoode begeerte tot Mevrouw d' herouville ontvlamd, wendt alles aan, om haren echtgenoot te verwijderen, die zich argeloos naar San Miguel zou hebben laten zenden, zoo niet weder adonis, door zerbine gewaarschuwd, hem van zijn gevaar verwittigd had. De gevaarlijke Monnik raakt wel van kant, na door de Blanken in een' veldslag te zijn gevangen genomen; doch daarmede hielden de lagen niet op, die men d' herouville legde, naardien eenige Negers, vroeger door philippus tegen hem opgehitst, op zijn leven toelegden. Adonis wist nu geen middel ter redding uit te denken, dan door eindelijk zerbine's liefde met wedermin te beantwoorden, en haar geheel aan de belangen der ongelukkige familie te verbinden, die zij dan ook tot ontvlugting gelegenheid en hulpmiddelen geeft en op de vlugt vergezelt. Na aan velerlei aanvallen en ang en te zijn blootgesteld geweest, en bijna wonderdadig aan de levensgevaren van woedende vervolging en versmorenden dorst te zijn ontkomen, verbiedt d' herouville zijnen redder, hem langer meester te noemen, maar wil den vriendennaam tusschen hen gewisseld hebben. Nog is het einde van 's mans rampen niet. Eerst aan de wantrouwende en verguizende behandeling eens laaghartigen planters blootgesteld, daarna op den voorgenomen' overtogt naar Philadelphia door Zeeroovers overvallen, ziet hij zich adonis en zerbine door dezen ontvoeren, om als slaven verkocht te worden. De aan wanhoop grenzende smart des ongelukkigen mans doet hem zijn hart jegens een' passagier lucht geven, die het beknopt verslag zijner rampen in het Engelsch opstelt en den Kapitein behandigt. Nadat het schip te Norfolk is binnengeloopen, wordt aldaar door den Kolonel wilson, Militair Kommandant der Provincie, eene inzameling ten voordeele der plantersfamilie geopend, die weldra 15,000 livres beloopt. Onder vele andere bewijzen van belangstelling behoort ook, dat wilson eene fraaije landhoeve met alwat daartoe behoorde aankoopt, d' herouville derwaarts leidt, en hem daarmede als met zijn' eigendom geluk wenscht; terwijl, na verloop van acht dagen, zijne vreugde door de aankomst van adonis en zerbine bekroond werd, die

[p. 354]

door list hunne vrijheid onder de Zeeroovers hadden bewaard, behouden te Providence aangekomen, en aldaar, door tusschenkomst van wilson, aan eenen Amerikaanschen Kapitein overgeleverd waren. Weldra werd hun huwelijk plegtig voltrokken, en gingen zij bij hunnen voormaligen meester inwonen, die den eigendom der hoeve alleen onder de voorwaarde aannam, dat ze hem en adonis gemeenschappelijk behooren zoude. - ‘Al deze goede lieden,’ dus eindigt het verhaal, ‘leefden aldaar, te midden van den vrede, beveiligd tegen behoeften [?], en vereenigd door de zachte banden der vriendschap, der openhartigheid en der dankbaarheid.’

Men bespeurt, dat deze afloop, gelijk veel in den vroegeren loop des verhaals, vrij romanesk is; volstrekt onwaarschijnlijk willen wij het echter niet noemen. Het boek is onderhoudend geschreven, en, ter afwisseling van het meer historiéle, met vele zedekundige gesprekken en aanmerkingen doorvlochten, die wel wat Fransch-wijsgeerig van tint, echter niet verwerpelijk zijn. De Vertaler heeft den Schrijver, in dit opzigt, op verscheidene plaatsen goed te regt gewezen. Het kiesch gevoel des Nederlanders had liever de favorite van een bloeddorstig Negerhoofd, die eenen slaaf door hare hartstogtelijkheid tot wederliefde dwingt, minder hoog opgevijzeld en onder die gelukkige goede lieden geteld gezien, dan hier met zerbine het geval is; maar onder de Negers en de Franschen (al sterft daar soms eene Actrice par excès de vertu) ziet men doorgaans zoo naauw niet!

Den Vertaler danken wij ook de vrij uitvoerige schets van St. Domingo en deszelfs Geschiedenis, uit goede bronnen geput en aan het slot van dit werkje geplaatst. Kleine aanmerkingen op min gelukkig overgebragte woorden, b.v. kieschheid harer zintuigen, voor teederheid of fijnheid (délicatesse), bl. 39, benemen niets aan de betrekkelijke waarde, welke wij het werkje gaarne toegekend willen hebben, zonder daarom in het groote vraagstuk nopens de slaven-emancipatie, waarover in de Voorrede geredekaveld wordt, beslissende uitspraak te doen.