Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Dissertatio Juridica Inauguralis, de Jure-jurando Decisorio, quam .... defendet Walterus Goedkoop, Zonnemaira-Zelandus, ad diem 24 Junii 1833. Lugd. Batav. apud C.G. Menzel. 1833. In 8vo. maj. 80 Pag.
Proeve eener inleiding tot de kennis der wiskundige wetenschappen, ten dienste der studerende jongelingschap en andere jonge beoefenaren der wijsbegeerte; door J.D. Cocheret. Te Amsterdam, bij de Erven H. Gartman. 1833. In kl. 8vo. XII en 98 bl. f : - 80.
De Oppervlakte der Aarde, of Handleiding tot Herinneringslessen over de Aardrijkskunde, door J. van Wik, Roe-

[p. 317]

landsz. Het Hoogduitsch van Galletti, Raumer, Hessel en anderen, vrij gevolgd. Te Kampen, bij K. van Hulst. 1833. In kl. 8vo. IV en 256 bl. f 1-25.
Geschiedenis van de Provincie Overijssel, loopende van het begin onzer jaartelling tot op den tegenwoordigen tijd, met twee Landkaartjes, door J.A. Oostkamp. In III Stukjes. Te Zwolle, bij J.L. Zeehuisen. In kl. 8vo. XLVII, 376 bl. f 1-80.

De regtsgeleerde Verhandeling, welke de Heer w. goedkoop, Zoon van den waardigen, volijverigen Predikant te Gent, te Leiden verdedigd heeft, hebben wij in het algemeen met goedkeuring en bijval gelezen. Inzonderheid beviel ons § 3. De quibusnam rebus, nec non quonam in casu jusjurandum decisorium deferre et praestare licet. Ook stemmen wij in met Cap. IV. An jurisjurandi decisorii usus admittendus sit, waar de slotsom van des Schrijvers onderzoekingen daarop neêrkomt, dat het wenschelijk zou zijn, dat de beslissende eed niet, gelijk thans het geval is, in allerlei zaken en in elken staat des gedings kon worden aangeboden en overgedragen. Het verderfelijke en zedebedervende van die bijna altijd mogelijke beslissing door den eed alleen, zonder eenig bewijs, is Recensent, bij ondervinding, in meer dan ééne zaak, welker behandeling hij op zich genomen had, en uit zeer ergerlijke voorbeelden, gebleken.

Daar de Heer cocheret, bij zijne Proeve eener inleiding tot de kennis der wiskundige wetenschappen, zich volstrekt onkundigen voorstelt, en alleen bij elke volgende afdeeling aanneemt, dat hetgeen bevorens gezegd is begrepen en onthouden is geworden, zoo heeft Recensent deszelfs werkje uit dat oogpunt, bij de lezing, beschouwd; en hij zou, naar zijne overtuiging, onredelijk handelen, indien hij niet erkende, dat de Schrijver zijn voorgenomen oogmerk bereikt had. De eenvoudigheid en juistheid vooral der bepalingen, en de gronden, waarop die van anderen, b.v. omtrent de evenwijdige lijnen, (bl. 54 en 55) worden afgekeurd, hebben ons meermalen de scherpzinnigheid en den grondigen betoogtrant des Schrijvers doen bewonderen. Als drukfeil was ons, (om van geene maar al te menigvuldige taalen spelfouten te reppen) op bl. 22, den laatsten regel, in

[p. 318]

het oog gevallen 237 voor 236; maar tot ons genoegen is deze, en andere fouten in cijfers en wiskundige teekenen, in de lijst der drukfeilen, achter het werkje, verbeterd. Gerustelijk kunnen wij dit boekje aan alle onderwijzers in de wiskundige wetenschappen, ten behoeve hunner leerlingen, ja ook, om de hier en daar gemaakte nieuwe of minder algemeen in zwang zijnde bepalingen, voor henzelven aanbevelen.

De verdienstelijke van wijk heeft, door zijne, met oordeelkunde uit onderscheidene Duitsche Schrijvers bijeenverzamelde, Handleiding tot Herinneringslessen over de Aardrijkskunde, nieuwe aanspraak op onze hoogschatting verworven. Inzonderheid zijn de voorafgaande statistieke Tabellen van belang.

De Geschiedenis der Provincie Overijssel, door den Heer oostkamp voor een schoolboek bestemd, verdient niet alleen als zoodanig, maar ook wegens de algemeene wetenschappelijke waarde, onzen lof. In het oudste gedeelte der geschiedenis is hij echter niet zoo naauwkeurig, als wij wel zouden wenschen. Bij bl. 12: ‘Wijders moeten wij opmerken de Lek-rivier, zijnde een westelijker tak des Rijns, zoo men meent, omtrent het jaar 71 onzer tijdrekening ontstaan, bij gelegenheid dat claudius civilis eenen, door drusus opgeworpenen, dijk had doorgestoken,’ herinnerden wij ons hetgeen over die moles Drusi nog kort geleden in den Konst- en Letterbode was aangemerkt, en hoe de beroemde van spaen reeds het verkeerde dier onderstelling nopens het ontstaan der rivier de Lek had aangetoond. Op bl. 17 spreekt de Schrijver zichzelven tegen. Daar beschrijft hij, naar waarheid, de woonplaats der Batavieren, op hun eiland en verder op den vasten wal van Gallië, d.i. ten zuiden van hun eiland. Maar nu beweert hij, dat nog andere volken op dat eiland woonden, en voert als zoodanig aan de Kaninefaten aan den noordelijken en misschien ook aan den middelsten Rijn-mond, langs het strand; de kleine Cauchen, de Marsaten, de Frisiabonen en de Sturiërs, welke hij allen ten noorden van het Batavische eiland plaatst. Maar dan woonden zij ook niet op den toenmaligen Bataafschen bodem: en, met uitzondering der Kaninefaten, die allen of meerendeels op hetzelfde eiland met de Bataven woonden, waren zij ook inderdaad allen ten noorden van dat eiland gezeteld. Hoe kan dan de Heer oostkamp zeggen, dat zij op dén bodem der Batavieren zich toen ter tijd, en dus reeds vóór claudius civilis, hadden nedergezet? Ja zelfs, schoon de Kaninefaten waarlijk op het eiland der Batavieren gevestigd waren, kon oostkamp, zonder tegenspraak van zichzelven, dat niet eens beweren, daar hij, te regt of te onregt, hun eene noordelijker ligging, althans voor het meerendeel, toekent. - Deze aanmerkingen mogen bewijzen, dat wij het werkje met oplettendheid hebben gelezen. Het geniete veel vertier, en beantwoorde aan het doelwit des Schrijvers!