Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Gustaaf Rijzing en Matthijs Biezer, of Vruchten der Opvoeding. Een Tafereel uit het begin der Negentiende Eeuw. Door T. van Spall, Predikant. Te 's Gravenhage, bij A. Kloots. 1833. In gr. 8vo. 320 Bl. f 3-40.

Dit boek ‘leert eensdeels dat treurige tijdvak uit de geschiedenis onzes vaderlands kennen, bij den aanvang(?) dezer eeuw, waarin hetzelve ten speelbal gestrekt heeft van vreemde overheersching, en ten bloede toe onderdrukt werd; en het toont anderdeels aan, dat eene opvoeding, waaraan godsdienstzin en vroomheid des harten ontbreekt, ofschoon geheel gewijzigd naar de regelen van uiterlijke welvoegelijkheid, het voornaamste bestanddeel mist, om

[p. 313]

gelukkige en nuttige menschen te vormen.’ Aldus drukt zich de Schrijver in het voorberigt uit over den inhoud en het doel van zijn geschrift. Zijn Eerw. heeft niet misgerekend, wanneer hij meent, ‘dat het geschiedkundig gedeelte zich getrouw aan de waarheid gehouden heeft;’ vertrouwt, ‘dat in het overige niets zal gevonden worden, hetgeen tegen de waarschijnlijkheid inloopt,’ en hoopt, ‘dat de karakters gelijk aan zichzelven gebleven, en in elke stad of elk aanzienlijk vlek van ons vaderland te vinden zijn;’ terwijl, wat ons aangaat, de wensch des Heeren van spall vervuld is, ‘om de aandacht zijner geachte lezers op eene aangename wijze gaande te houden.’

De eerste zijner hoofdpersonen is de zoon eens rijken Hoogleeraars, veronachtzaamd door zijnen vader, vertroeteld door zijne moeder, en geheel bedorven door een' Franschen Gouverneur, welke ook de oudste dochter des huizes verleidde, en nog vóór de ontdekking hiervan, maar toch voor de rust en het geluk des huisgezins nog veel te laat, zijn afscheid ontving. De andere dochter is een door en door braaf en lief meisje, dat dan ook eenen braven en kundigen Predikant, haren neef, tot echtgenoot bekomt. Gustaaf wordt aan de Akademie een lichtmis; trekt als garde d'honneur naar Frankrijk; maakt na zijne terugkomst een braaf meisje, door een rampzalig huwelijk, ongelukkig; leeft, na scheiding van deze, met eene bijzit, en sterft, na het doorbrengen van zijn vermogen, in berouw. - Matthijs biezer is een arbeiderszoon, die in zijne jeugd gustaaf uit het water redt; vervolgens boerenknecht wordt; in de Fransche conscriptie valt; den veldtogt in Spanje medemaakt; aldaar tot Officier wordt bevorderd, en eindelijk in het dorp zijner geboorte tot den post van Ontvanger wordt benoemd, waar hij met elsje, de dochter van zijnen voormaligen baas, een gelukkig huwelijk sluit, nadat dit paar lang was vaneengescheiden door den laster, welke, en nog al met veel schijn van regt, op haar kleefde, van eenen oneerbaren omgang te hebben gehad met gustaaf, aan wiens sterfbed dan de onwaarheid van dit gerucht uitkomt.

Dit is het hoofdbeloop der geschiedenis. Wij lazen het boek met veel genoegen. De gebeurtenissen zijn genoeg boven het alledaagsche, om belangrijk, en toch niet avontuurlijk genoeg, om onwaarschijnlijk te wezen. De gang des verhaals is geregeld en aangenaam; de stijl zuiver en leven-

[p. 314]

dig; de motto's boven de Hoofdstukken gepast. (Wij willen niet angstig naar vlekken zoeken, maar merken ten opzigte van het laatste alleen aan, dat Hoofdstuk 8 en 20 hetzelfde motto hebben (Rom. VI:21^a.), terwijl er een gemist wordt boven Hoofdstuk 17.) De gevoelens zijn overal edel, vaderlandlievend en Christelijk. Druk, papier en uitvoering verdienen lof; gelijk ook de gravure der titelplaat. Overigens mogen wij een plaatje niet prijzen met een' zoo stijven toren, op welken, wij weten niet waar van daan, een zoo zware en scherpe slagschaduw voorkomt, en dat in het laatst van November de boomen geheel groen en in het blad vertoont.

Wij moedigen D^s. van spall aan tot het schrijven van meer zulke aangename boeken. Zien wij niet geheel mis, dan ligt in dit verhaal nog stof genoeg. Biezer kan ook nog wel eens tegenover fan gesteld worden, welke laatste dan in Belgische dienst moet zijn, en alzoo vaderlandsche heldenmoed en deugd bij den eersten staan tegenover Franschen wind en lafhartigheid bij den laatsten. Het behoeft dan ook niet te ontbreken aan belangrijke tooneelen, b.v. een aanslag van fan op de pleegdochter van D^s. rijzing enz. Kom, van spall! zet u eens aan het werk. Wij intusschen prijzen dit uw geschrift van geheeler harte aan bij onze jeugd van beiderlei geslacht en bij ouders van allerlei rang. Zij zullen daarin, bij aangename lectuur, vele hoogstbelangrijke wenken vinden, welke ieder wel mag ter harte nemen.