Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Pandora, Lektuur voor den beschaafden stand. Verzameld en uitgegeven door B.T. Lublink Weddik. Iste Stuk. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. In gr. 8vo. 102 Bl. f 1-25.

Niet slechts de lezer, ook de beoordeelaar vindt zich, en wel iets meer dan eenigzins verlegen, wanneer hem een geschrift voorkomt, welks titel voor meer dan ééne uitlegging vatbaar is. Gelukkig echter, wanneer deze verlegenheid niet van langen duur behoeft te zijn, en

[p. 252]

de Schrijver of Verzamelaar zoo beleefd is, lezer en beoordeelaar spoedig de gewenschte opheldering te geven!

Den Schrijver, zich ook hier genoemd hebbende, ontmoeten wij niet voor de eerste maal; de gebruikelijke pligtplegingen vervallen dus van zelf. Wat den titel betreft, wij worden in het Voorberigt vermaand, dien in den zin der Grieksche Fabelkunde niet te moeten opvatten; ook niet in dien van haar, die alles geeft en voortbrengt, zoo als de dichterlijke Grieken dit woord namen. In welken dan? Indien onze Pandora, zegt de Schrijver, den lezer iets aanbiedt, dat hij niet versmaadt of wegwerpt - - Wat den eenen niet behaagt, behaagt misschien eenen anderen, naarmate hij aan zekere soort van lektuur gewoon is (bl. VI). Zouden wij dan maar dadelijk versmaden of wegwerpen, wat ons niet bevalt; terwijl de Schrijver verzekert naar den goeden middeltoon te streven? Wij zouden ons bij den titel niet langer ophouden, indien de Verzamelaar ons niet aan het vignet herinnerd had. Wij zouden het hem gaarne overgelaten hebben, wat hij uit de doos zijner Pandora ten beste had willen geven; maar nu zien wij op eens eenen horen des overvloeds voor ons. Dit vignet zal den bedachtzamen eenig licht geven. Gaarne voor zoodanig eenen mede willende doorgaan, hebben wij dit vignet reeds meermalen bedachtzaam beschouwd. Wij beklagen ons, dat hetzelve niet beter is uitgevallen; want zal iets licht geven, het behoort duidelijk te zijn. Nu moet men gissen, en dit heeft altijd eene bedenkelijke zijde. Vruchten zien wij duidelijk, ook bloemen en bladeren; maar - onderscheiden wij wél - steekt er hier en daar niet ook een enkel disteltje door? En Momus - kijkt die om den rand van den horen, of maakt hij mede een gedeelte des zich uitstortenden overvloeds uit? Wat er van zij, wij hebben er niets tegen, dat de Verzamelaar ook bij vreemden ter markt gaat. Wij zouden het zelfs gaarne zien, want bij herder en dezulken kan men niet dan met vrucht ter markt gaan. Men haalt over het

[p. 253]

algemeen zoo veel van vreemde markten, dat goede waar hier wel eene plaats mag vinden. Er is nog veel bij herder, sterne, zimmermann, moore, waarmede ons publiek op dergelijke wijze kan en mag bekend gemaakt worden.

Wat de bijdragen betreft, wij wenschen den Schrijver zulke vrienden, als hij verlangt. Uit dusdanige vereeniging kan iets goeds voortkomen. Ons vaderland heeft meermalen goede gevolgen van dergelijke pogingen gezien; zij hebben gestrekt tot nut, zoo wel van die bijdroegen, als die de bijdragen ontvingen. Moge de Verzamelaar bij zulke voornemens met meer zich kunnen troosten, dan het goed en opregt gemeend te hebben!

Deze bundel wordt geopend met het godsdienstig gevoel. Het verwondert ons eenigzins, dat de Schrijver begint met iets, waarover reeds zoo veel is geschreven en nog meer gesproken, en waarover het moeijelijk moet vallen iets degelijks te zeggen, omdat de Schrijver zelf erkent: indien wij slechts regt wisten, wat het was! Hij vergeve ons de vrijmoedige aanmerking, waarmede wij dadelijk als in huis vallen. Om de noot bl. 5 had geheel de tekst kunnen wegvallen. Dáár wordt de ware toetssteen genoemd, niet voor de valsche munt, maar voor het klatergoud, met hetwelk de inwendige mensch zich opsmukt, zijnen inwendigen hoogmoed streelt, en voor anderen zich fraai optooit. Wij ontkennen dit gevoel geenszins, of denken er met minachting over; maar wij beschouwden het altijd als iets, waarmede de mensch slechts voor zichzelven te doen heeft, en waarover slechts onder weinigen verstaanbaar kan gesproken worden; voor het publiek voegt dit onderwerp niet, ten zij men het als eene ligt ontstaande ziekelijke stemming wilde behandelen, waartegen slechts de rede het geneesmiddel kan toedienen. Van godsdienstig gevoel tot Mysticismus - slechts ééne schrede! Hieromtrent heeft de voor onzen gezigteinder te vroeg gedaalde flonkerstar, de voortreffelijke borger, een en ander nagelaten, waarop men niet zonder vrucht ter markt zoude kunnen gaan. Onder de velerlei wijzen, waarop ons gevoel tot God kan geleid worden, behoort zeker de zonëklips, waaraan de Schrijver herinnert. Het was in dit statig oogenblik: aan het uitspansel schrijft Hij Zijnen naam!

Het Fragment bl. 6 is geestig gevonden. Wanneer men het gelezen heeft, doet de herinnering aan la fleur, de

[p. 254]

beste knecht van alle knechten, of aan yorick zelven, den schrijver of vinder van hetzelve geen nadeel. De stelling, in dit Fragment verdedigd: het is inderdaad een schrikkelijk ongeluk, dat verstand! wordt in de wereld maar al te dikwijls bevestigd. Het verstand zal evenwel voor den gewonen, waren mensch eene behoefte blijven, om bij deze gesteldheid der wereld er zich niet aan te storen, maar getrouw in zijne pligtsbetrachting te blijven, en daardoor bemoedigd voort te streven. De gekken krijgen wel de kaart; maar de Matadors brengen niet alleen het gewin aan. Hans komt door zijne domheid voort, maar niet altijd aan het einde der baan. - Wij hebben er niets tegen, dat lublink weddik het vervolg er zelf bij maakt. Het weinige, waarmede men voor tegenwoordig zich moet vergenoegen, doet naar meer verlangen.

(Het vervolg en slot hierna.)