Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Gedenkwaardigheden uit de Geschiedenis van Gelderland, door onuitgegevene Oorkonden opgehelderd en bevestigd; door Is. An. Nijhoff, Opzigter van het Provinciaal Archief van Gelderland, enz. IIde Deel. Met Afbeeldingen. Te Arnhem, bij P. Nijhoff. 1833. In gr. 4to. CXVI en 314 bl. f 8-50.

Het eerste deel van dit belangrijk werk (van hetwelk wij in No. III voor 1831, bl. 121-128, verslag deden) behelsde, behalve eene breedvoerige Inleiding over den toestand van Gelderland in de eerste helft der XIVde Eeuw, eene uitgebreide en rijke verzameling van Oorkonden, ten vervolge van het Geldersch Charterboek van den Heer bondam, en wel over de jaren 1286-1343. Hierdoor was nu het werk van bondam in overeenstemming gebragt met de Geschiedenis van Gelderland van wijlen den Baron van spaen, waarvan slechts het eerste deel, mede tot 1343 loopende, het licht heeft gezien.

Met dit tweede deel komt dan nu de Heer nijhoff nader aan zijne eigenlijke bedoeling; dat is, om beide zoo even gemelde werken te gelijk te vervolgen. Hiertoe treedt hij thans zelf als Geschiedschrijver op, en beschrijft, bl. I-CXVI, de Geschiedenis van Gelderland gedurende de Regeringen van reinald III en eduard, Hertogen van Gelre, of van 1343 tot het laatste van 1371. Gewis een allerbelangrijkst tijdvak! Immers in hetzelve ontbrandde in ons geheele Vaderland het vuur der tweedragt. In Holland kenmerkten de verbitterde partijen zich met de namen van Hoeksch en Kabeljaauwsch, in Friesland met die van Schierin-

[p. 204]

gers en Vetkoopers, en in Gelderland waren het de hekerens en bronkhorsten, die met niet mindere woede, met geene mindere afwisselingen der krijgskans elkander vervolgden, en het land met plundering, roof en moord vervulden. De Heer nijhoff heeft dit tijdvak, in ons oog, op eene uitmuntende wijze behandeld, en daardoor getoond, dat hij niet alleen voor het verzamelen en ophelderen van Charters, maar ook voor de veel moeijelijker taak van Geschiedschrijver berekend is. Het is zoo, naar den smaak van sommigen, zal men hier wat te veel zoogenaamde kleinigheden ontmoeten. Men zal misschien vragen: waarom zoo dikwijls geboekt, dat door dezen of genen Edele een Brief bezegeld werd; dat hij borg bleef voor geleende gelden; dat hij begunstigd werd met dezen of genen Tol, enz.? Maar zonder deze, althans schijnbare, kleinigheden ware het wel volstrekt onmogelijk geweest, de geschiedenis van dit, tot dusverre zoo duister en verward, tijdvak zoo zeer op te helderen, als de Heer nijhoff zich beroemen mag gedaan te hebben, en waardoor wij ons nu kunnen verheugen in een nieuw werk over de Geldersche Geschiedenis, in hetwelk men dat, hetgeen pontanus, en die na hem geschreven hebben, van hetzelfde gewest, in hetzelfde tijdvak melden, naauwelijks herkennen kan. Hij, die zich de moeite wil geven, om de weinige bladzijden, welke pontanus en slichtenhorst (zie b.v. laatstgemelden bl. 132-149) aan dit geheele tijdvak van 38 jaren hebben kunnen toewijden, te vergelijken met den arbeid van den Heer nijhoff, zal de uitdrukking: een nieuw werk, niet te sterk vinden.

Behalve door een gepast beroep op de best onderrigte Schrijvers, staaft de Heer nijhoff zijn geschiedverhaal met eene belangrijke verzameling van Oorkonden (bl. 1-290), welke door de noodige aanteekeningen opgehelderd zijn, en, even als in het vorige deel, door drie Registers, te weten der plaatsen, der personen en der in de aanteekeningen verklaarde woorden, beslo-

[p. 205]

ten worden. Ook het uitwendige van dit werk verdient denzelfden lof, dien wij, ook in dat opzigt, aan het eerste deel gaven.

Met genoegen zagen wij uit de Bijvoegsels en Verbeteringen, welke dit deel voorafgaan en tot het eerste betrekking hebben, dat eenige kleine aanmerkingen, welke wij ons in het straks gemelde verslag vergunden, den Schrijver gegrond voorgekomen zijn. Dit moedigt ons aan, om er weder ééne, hoezeer kleine, in het midden te brengen tegen de aanteekening op bl. LXXIX, waar nijhoff, sprekende van het Verbond, hetwelk Hertog albrecht van beijeren op den 16 Augustus 1359 (mieris, III. bl. 105) met eduard van gelre sloot, en hetwelk geteekend is te Adinchem, vermeent, dat men, in plaats van Adinchem, moet lezen Redinchem (eene plaats of waard niet ver van Kuilenburg). Deze gissing is, naar ons inzien, ongegrond. Adinchem is Enghien in Henegouwen, in welk Graafschap Hertog albrecht zich destijds onthield, gelijk ook blijkt uit een Charter, (bij mieris, III. bl. 104.) door hem den 11 Augustus 1359 (en dus slechts vijf dagen vroeger) geteekend te Caisnoit (le Quesnoy) in hetzelfde Graafschap.

De Schrijver vinde in de ongeveinsde deelneming van alle deskundigen de noodige aanmoediging, om zijne hoogst belangrijke, maar moeijelijke en moeitevolle onderneming op dezelfde wijze te blijven voortzetten!