Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Losse Bladen uit het groote Levensboek. Lektuur voor Nederlandsche Vrouwen en Meisjes. Door Mr. C.P.E. Robidé

[p. 132]

van der Aa. Iste Deel. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1833. In gr. 8vo. IX en 308 bl. f 3-40.

Te regt zegt de Schrijver in zijne Voorrede, dat deze zijne verhalen Archeologisch, Ideologisch, Pedagogisch, Mystagogisch noch Mythologisch zijn; dat hij niemands soort of trant van schrijven heeft trachten na te volgen, maar zeer ouderwets (gelijk hij nederig en schertsend zegt) zijnen eigenen weg bewandelt. Dit boek bevat (zoo als de Schrijver een weinig vroeger zich uitdrukt) geene gedrogtelijke voorstellingen van een niet te ontwijken noodlot, geene afgrijzen verwekkende nachtstukken, geene romantieke of fantastieke tafereelen; maar verplaatst ons in het dagelijksche leven, gelijk het is, niet zoo als de ontstelde hersenen van baardelooze Filozofen of het wijze Godsbestuur loochenende Schrijvers het in dezen tijd afmalen. Uit het eene en andere, meest van ontkennenden aard, mag men reeds afleiden, dat dit werk eene veelal nuttige en nergens schadelijke lectuur voor Nederlandsche vrouwen en meisjes kan opleveren. Intusschen, het romanlezend publiek verlangt billijk nog meer: het wil weten, of de verschillende, hier voorkomende, en met elkander in geenerlei verband staande verhalen, of kleine romans, tevens onderhoudend zijn; of er eenige intrigue in te vinden is; of de karakters der voorgestelde personen goed zijn geschilderd en volgehouden; of de stijl vloeijend en zuiver is, enz. Ook van deze zijde kunnen wij dit boek in het algemeen wel aanbevelen. Niet altijd zijn de karakters even goed geteekend; niet overal is de stijl onberispelijk; niet alle verhalen zullen evenzeer boeijen; den eenen zal dit, den anderen dat weder beter bevallen: maar niemand zal het boek, ook dán, wanneer hij de zedelijke strekking niet eens in aanmerking neemt, geheel onbevredigd ter zijde leggen. Voor onszelven beviel ons, onder deze verhalen, inzonderheid ook Michaela. Doch juist daarom hinderde het ons, op bl. 266, als model van goeden smaak ons iets te zien medegedeeld, dat ons althans voorkwam eene gezochte en kwalijk geplaatste geestigheid te zijn: want treffend en juist kunnen wij waarlijk dat proefje van mislukte kanselwelsprekendheid niet noemen. Bij eene Bevestigingsleerrede zou, namelijk, een grijs Evangelieprediker beweerd hebben, dat de Christenleeraar ten onregte met een' herder vergeleken wordt, daar de herder, in de zorg voor zijne kudde,

[p. 133]

slechts zijn eigenbelang behartigt; maar dat een predikant veeleer aan den herdershond gelijk is, die alle schapen der kudde met dezelfde trouw bewaakt, enz. In eene noot wordt herinnerd, dat het gronddenkbeeld van die Rede ontleend is van een' waardig' Fransch' Geestelijke. (Revue de Paris, Tom. V.) De Franschjes zullen die opmerking mogelijk zeer vernuftig hebben gevonden: wij voor ons staan in het denkbeeld, dat jezus, met even veel waardigheid als juistheid, zich nu eens het hoofd, dan weder den herder der schapen noemde, hetgeen volmaakt hetzelfde beteekent; maar zeer aanstootelijk zoude het ons zijn, als wij op den kansel hoorden, dat de Heer, even als een wachthond voor de kudde, alzoo voor de gemeente zorgt! Daar nu de reden, waarom die leeraar, bij den Heer robidé van der aa, de vergelijking van den Christenleeraar bij een' herder zoo goed niet vindt als die bij een' hond, op christus (het zij met eerbied gezegd!) althans niet minder toepasselijk zou zijn, daar ook Deze geenszins uit eigenbelang gehandeld heeft of nog handelt, staat het geval volkomen gelijk. Maar de Schrijver weet immers zoo goed als iemand, dat bij alle vergelijking de waardigheid en oegzaamheid van het beeld moet worden in acht genomen, en dat men ook geene vergelijking buiten het tertium comparationis mag uitbreiden: want zoo men alles in bijzonderheden uitpluist, dan geldt de regel: Omne simile claudicat. Het beeld van een' herder bezit waardigheid, omdat de herder meerderheid heeft boven de kudde. Gelijk het dus voegzaam is voor den Heiland, zoo is het vereerend voor den Leeraar. Het beeld van een' hond, daarentegen, is allezins stuitend voor het gevoel; het zou welligt, in een hekelschrift, geschiktelijk van een' vervolgziek' Geestelijke kunnen worden gebezigd, die, bij de minste verdenking van onregtzinnigheid, den alarmkreet tegen dezen of genen aantreft. En wat nu de zwarigheid betreft, dat de herder uit eigenbelang zorge draagt; men behoort te begrijpen, dat de herder alleen in zijne bezorgdheid, niet in zijne beweegredenen, als zinnebeeld wordt gekozen; ja dat men eveneens zou kunnen zeggen, dat een hond nog veel minder overeenkomst met een' verzorger van geestelijke belangen heeft, vermits hij zonder eigenlijk redebeleid handelt, en slechts om den wil des meesters doet, waartoe hij was opgekweekt, enz. Doch wij willen dit alles niet verder uitbreiden, en herhalen liever, dat men altijd alleen moet letten op de waardigheid van het

[p. 134]

zinnebeeld en op het derde van vergelijking. Niemand ergert er zich aan, wanneer de Walsche Predikant zich noemt: pasteur à Amsterdam, à Leide, of waar het wezen moge; maar wie zou zich van lagchen kunnen onthouden bij het hooren van den titel: chien du troupeau des Chrétiens Réformés de l'église Wallonne à Amsterdam? - Deze aanmerking meenden wij in het belang van den goeden smaak te moeten maken. Het oordeel laten wij aan den Lezer, wien wij overigens dit werk welmeenend aanbevelen.