Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

[p. 101]

Boekbeschouwing.

Miracula quid sint Scriptoribus sacris. Dissertatio Theologica inauguralis, quam - pro gradu doctoratus - in Academia Lugduno-Batava - publico et solenni examini submittit Paulus Jacobus Andreae, Amstelaedamensis. Amstelaedami apud A. Zweesaardt. 1833. Form. oct. Pagg. VIII, 108.

De Eerw. andreae had, na het ondergaan der voorloopige examens, reeds zeven jaar het predikambt waargenomen in de Luthersche Gemeenten, eerst te Doetinchem, naderhand te Zierikzee, toen hij den 12 Dec. 1832 deze zijne Dissertatie verdedigde, en daarbij de waardigheid bekwam van Doctor in de Godgeleerdheid. Dit is, zoo veel wij weten, het eerste geval, dat aan ééne onzer Hoogescholen openlijk die waardigheid werd gezocht en verkregen door eenen niet Hervormden Geestelijke. Nu, andreae had, meent Rec., door niet vruchtelooze inzending van eene Commentatie, reeds met de Hoogeschool kennis gemaakt. Het andere geval van K. te U. is van anderen aard. Het Doctoraat, door dezen begeerd en verkregen, moest tot iets anders dienen, dan waartoe andreae te Leyden is opgetreden. Doch dit is tot hiertoe!

Deze Verhandeling, waarin onderzocht wordt, wat wonderen zijn bij de H. Schrijvers, verdeelt zich, zonder verdere onderafdeelingen, in drie Hoofdstukken. Het plan geeft de Schrijver zelf op, pag. 6: ‘In zoo groote moeijelijkheid der zaak, waar men eene bepaling van wonderen niet vooraf stelt, maar dezelve zoekt, heb ik besloten dus te handelen, dat ik eerst naga de woorden, die met meerderen of minderen bijval van de Godgeleerden geoordeeld worden hier te behooren, en alzoo voor synonyma worden gehouden; dat ik dezelve onderling vergelijk en onderzoek, met bijbrenging

[p. 102]

van voorbeelden; dat ik, ten tweede, eene bepaling poog te geven, in overeenstemming met de aangehaalde plaatsen en bijgebragte voorbeelden; dat ik, eindelijk, aanroer de vraag over het verband tusschen de wonderen en de orde der Natuur, en opgeef deels het gevoelen van anderen hieromtrent, deels ook mijne eigene gedachten.’

Caput I heeft tot opschrift: Vocabula et Exempla. De woorden, hier aangehaald in het oorspronkelijke, zullen wij voegzaam kunnen voorbijgaan, en alleen zeggen, dat hier al die uitdrukkingen worden aangevoerd, welke in den Bijbel aangaande wonderen gebezigd worden. ‘Het is duidelijk, dat door zeer velen van die woorden wezenlijk wordt aangeduid hetgeen Godgeleerden een wonder noemen. Over enkele zou de een of ander twijfelen, omdat het met zijne definitie van wonderen niet overeenkomt. Niemand zal echter deze optelling misbillijken, dan misschien van wege de eene en andere uitlating, indien hij maar overweegt, met welk doel wij dit alles hier behandelen.’ De Schrijver vreest, dat misschien de Lezers van oordeel zullen zijn, dat hij veeleer iets heeft overgeslagen dan overbodigs aangevoerd. Wij zouden van een tegenovergesteld gevoelen zijn. Het woord teeken b.v. verlangt voor zichzelve als zoodanig geene behandeling, maar wel in zoo verre het van een wonder gebezigd wordt. Dan, de Heer andreae heeft welligt hiervoor redenen, en verdient, wegens zijne bescheidenheid, zoo openlijke tegenspraak niet.

Caput II. Quomodo ex positis vocabulis, formulis atque exemplis probabilis definitio miraculorum efficiatur. De vraag: Hoe uit die woorden, zegswijzen en voorbeelden de waarschijnlijkste definitie van wonderen kan worden opgemaakt, wordt in dit Hoofdstuk dus behandeld, dat de Schrijver, na aangetoond te hebben, dat alleen door het woord miraculum, wonder, niet alles wordt uitgedrukt, wat vroeger in het 1ste Hoofdstuk is voorgekomen, dadelijk p. 31 zijne definitie van wonderen

[p. 103]

opgeeft: ‘buitengewone werkingen van God, welke onder het bereik der zinnen komen.’ Effectiones (actiones, operationes) Dei eminentiores, quae in sensus incurrunt. Geleidelijker zou, naar ons gevoel, alles zijn, indien Hoofdst. I en II waren versmolten tot één. Zoo zou uit de behandeling der woorden alles afgeleid geweest zijn, en niet, zoo als nu hier geschiedt, eene definitie gesteld, na enkele, hoezeer dan ook gegronde, aanmerkingen alleen over het woord miraculum. Er worden dus vier kenmerken van een wonder opgegeven 1^o. werkingen; 2^o. van God; 3^o. buitengewone werkingen; 4^o. zij vallen onder het bereik der zinnen. Die kenmerken worden afzonderlijk beschouwd, p. 32-56. Alles wordt naauwkeurig nagegaan, en de Schrijver geeft overal ondubbelzinnige bewijzen van belezenheid en geschiktheid, om den Bijbel te verklaren. Evenwel ontmoet men het een en ander, dat uit de gegevene definitie van zelve voortvloeit, en toch niet overal bijval kan vinden. Het onderwerp, 't welk de Schrijver ter behandeling koos, houden wij voor minder geschikt, om 's mans onbetwistbare kunde regt en voordeelig te doen uitkomen. De Dogmatiek moge belang stellen in eene definitie van wonderen; zij zal evenmin dezelve ergens voldoende vinden, als van het barbaarsche sacramentum, uit onverstand uit μυστήριον geboren. Doch de echte leer des Bijbels verliest hierbij niets, indien men maar de daden van God weet op te merken, door welke het Goddelijk gezag van mozes en de Profeten, van jezus en de Apostelen voldoende gestaafd wordt. De Bijbel is ouder dan de Dogmatiek, en zal haar, ook bij haarfijne definitiën, zeer lang overleven.

Als aanhangsel volgt nog Caput III, waarin gesproken wordt over het verband tusschen wonderen en de orde der Natuur, p. 57-104, in welks beschouwing hier verder niet zal worden getreden.

De Heer andreae heeft, ook bij een mingunstig onderwerp, getoond, den titel van Doctor in de Godgeleerdheid wel waardig te zijn. Hij houde onze aanmer-

[p. 104]

kingen ten goede over hetgeen in deze Verhandeling onderwerp is, minder over 's mans wezenlijke kunde en verdiensten, en kieze eerlang voor zich eene stof, bij welker behandeling beter zal en moet uitkomen, hetgeen hij vooral te Amsterdam heeft opgedaan, en te Doetinchem noch te Zierikzee heeft vergeten.