Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1834

Statistiek en geneeskundig berigt wegens de geborenen en gestorvenen in de provincie Vriesland in de jaren 1815 tot 1828 ingesloten, opgemaakt uit de ingekomene geboorte- en sterflijsten, met eenige aanmerkingen over de ziekte, welke vooral in 1826 aldaar geheerscht heeft, en aanhangsel betrekkelijk de bevolking, 1^o. Januarij 1830 bij den Heer Gouverneur dier provincie ingediend, door Julius Vitringa Coulon, Med. Doctor enz. te Leeuwarden. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1831. In gr. 8vo. 133 Bl. f 2-20.

Onder de gedeelten van de politica medica, in ons vaderland weinig beoefend, (het geheele vak was bij ons voor menige verbetering vatbaar) behoort bovenal de Statistiek. Het moet dus als een verblijdend verschijnsel beschouwd worden, dat de aandacht onzer Geleerden daarop gevestigd wordt en zij hunnen arbeid er aan besteden. Met erkentenis ontvingen wij dit werk van den ervaren Geneesheer vitringa coulon, welke in zijne betrekking, als President der provinciale Geneeskundige Commissie, daartoe bijzonder in staat was. Naardien de aard van dezen arbeid denzelven minder voor eene doorgaande beoordeeling vatbaar maakt, zoo willen wij er het voornaamste of althans meest bijzondere aan onze lezers, welke het nog niet mogten kennen, uit mededeelen, met bijvoeging van die aanmerkingen en bedenkingen, welke bij ons onder het lezen opkwamen.

Eenige besluiten, uit deze statistieke opgaven afgeleid, vorderen nader onderzoek, als zijnde in weêrspraak met tot dusverre aangenomene en naar onze overtuiging op gronden aangenomene gevoelens. Daaronder brengen wij, 1^o. dat de klei- of moeras-uitdampingen niet zoo scha-

[p. 22]

delijk voor de gezondheid zijn, als wel andere, voornamelijk de uitwaseming belettende oorzaken; 2^o. dat brakke gronden, waarin eene vermenging van zee- en zoet water plaats heeft, geenszins de meest schadelijke uitwasemingen opleveren; 3^o. dat rottende plantaardige of dierlijke zelfstandigheden, en zelfs het drinken van onzuiver, stinkend water, met rottende plantaardige stoffen bezwangerd, niet bijzonder schadelijk zoude zijn voor de dierlijke huishouding. Tegen deze stellingen kan, behalve de bedenking, ontleend uit de ervarenis van eeuwen omtrent de schadelijkheid van moerasgronden en droogmakerijen, vooral in ons vaderland, worden aangevoerd, 1^o. dat een tiental jaren, zelfs het dubbel daarvan, niet toereikend is, om eene stelling van dat aanbelang omver te werpen; 2^o. dat niet alle jaren evenzeer geschikt zijn, om de uitwerking van deze schadelijke uitdampingen aan 't licht te brengen, en vele zomermaanden in onze landen, welverre van warm te zijn, integendeel door koude of vocht deze uitwerking beletten; 3^o. dat men ook aan een ongezond klimaat gewennen kan; 4^o. dat sterfte niet altijd in evenredigheid staat tot ziekte, daar vele zieken met geringe sterfte kan gepaard gaan, hetgeen vooral bij moeraskoortsen in aanmerking komt, welke eene tijdige toediening van kina of kinazout veeltijds gelukkig bestrijdt. Wanneer de Schrijver aan den invloed der gewoonte twijfelt, dan moeten wij hem vragen, of niet de ondervinding leert, dat de dusgenoemde Zeeuwsche koorts voor vreemdelingen het meest te duchten is, en ook deze, in onze droogmakerijen werkende, niet bij voorkeur de slagtoffers van het moerasgif geworden zijn? Nog is het der overweging waardig, of des Schrijvers meening, dat de zeeplaatsen de grootste sterfte zouden hebben, algemeen door de ervarenis wordt bevestigd, en dit dan aan de koude zeelucht en zeedampen en door dezelve gestremde huiduitwaseming zoude moeten geweten worden.

Ten opzigte van de ziekte van 1826 merkt de Schrijver aan, dat dezelve reeds in 1824, alzoo vóór de

[p. 23]

overstroomingen van Februarij 1825, zich vertoond heeft; dat in sommige gemeenten de sterfte niet grooter geweest is, dan in vroegere jaren; dat de weersgesteldheid dezelve niet veroorzaakt kan hebben; dat zij in verschillende gemeenten op onderscheidene tijden geheerscht heeft, en nog in latere jaren heeft voortgeduurd: waaruit de Schrijver besluit, dat men verkeerd doet, de besmettelijkheid geheel buiten te sluiten; er tevens bijvoegende, dat hem echter deze laatste niet als de hoofdoorzaak voorkomt, maar dat hij daarvoor houdt eene constitutio stationaria, herkomstig van eene onbekende, door schei- en natuurkunde niet aan te wijzene, luchtsgesteldheid.

Het slot dezer Statistiek geeft eenen staat van de bevolking van Vriesland den 1 Januarij 1830; terwijl eindelijk een zevental Tabellen daaraan zijn toegevoegd, om zoo wel de gedetailleerde opgaven te doen kennen, als de uit dezelve afgeleide redeneringen te staven.

Mogt de geleerde Schrijver door een ruim vertier van zijn werk worden aangemoedigd, om het ontbrekende te dezen opzigte voor ons vaderland te helpen aanvullen, en zijn voorbeeld anderen tot navolging aansporen, opdat door veler gezamenlijke pogingen de Statistiek van Oud-Nederland steeds meer en meer naauwkeurig gekend worde! Van onzen kant gelooven wij te mogen vertrouwen, dat onze tegen sommige punten ingebragte bedenkingen hem, in stede van afgeschrikt, veelmeer zullen opgewekt hebben, om op het eenmaal ingeslagen pad voort te gaan, en de slotsommen van zijn verder onderzoek te blijven mededeelen.