Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

De monstermortier der XVde eeuw.

In den strijd tusschen de Hollanders en die van het Sticht, legerden zich de eerstgenoemden, op den 21sten September 1482, na de verovering van het Huis Vronestein, bij Jutfaas, voor het Blokhuis op de Vaart. - Isaac le long teekent, aangaande het beleg dezer sterkte, in het zesde deel van het Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche Oudheden, het volgende aan:

‘De Beleegeraars het Blokhuys naderende, planteden daar Cartouwen en Veldt-slangen, en beschooten het selve seer sterk, sonder iets te winnen. Toen sondt de Bisschop van Utrecht op den 30sten dier maandt twee groote Mortieren; met welke men de meergemelde sterkte ook beschoot, doch sonder iets te raaken. Hy selve was den 26sten reets in 't Leger gekomen, en bleef 'er tot dat het Blokhuys overgegeven wierdt. - Vermits de Hollanders nu met al haar Geschut niets winnen konden, sondt de Steedehouder naar Gorkom, om een groote Busse, welke daar lag, en eertydts de stadt Zutphen plagte toe te behooren, zynde met de kamer seventhien voeten lang, en schietende Koegels, die weinig kleynder waren dan een Utrechts Half-Schepelvat; welke Busse Hertog carel van bourgondien verovert hadde, toen hy van Gelderlandt meester wierdt. Met dese Busse geschiedde op St. Michiels-Avondt de eerste schoot, zynde op een Saturdag, en raakte het Blokhuys beneeden. De volgende schoot ging

[p. 471]

door de borst-weetinge. Met den derden schoot daaverde alles 't geen 'er aan 't Blokhuys was. Soo haast als 'er een schoot uyt deze groote Busse gedaan was, wierden ten eersten alle de Cartouwen en Veldt-slangen meede afgeschooten. Wanneer het scherm open ging, daar de groote Busse onder lag, en dat zy schieten soude, dan liep het volk van de besettinge uyt het Blokhuys, op een plaats daar buyten, sonder dat het de Beleegeraars konden sien; en wanneer de schoot gedaan was, keerden zy wederom daar binnen. Toen 'er nog een schoot gedaan was, versogten jan van alphen en ewout rutgerssen, als Kapiteynen op het Blokhuys, beneffens de gantsche besettinge te capituleeren, 't welk haar wierdt toegestaan; waarop zy 't Blokhuys op St. Michiels-Avondt overgaven, behoudens haar lyf, doch zy wierden gevangen geset. - Zij waren ook van Buskruydt wel voorsien geweest, maar de groote Busse hadde haar alleen den lust benomen,’ enz.

Welligt komt het een of ander onzen vaderlandschen Oudheidkundigen belangrijk genoeg voor, om de verhouding van de toenmalige lengte- en inhoudsmaten, hier boven vermeld, met onze tegenwoordige standers te vergelijken, en daarnaar de grootte der meergenoemde Busse, en die van derzelver geworpen kogel, zoo veel mogelijk, te bepalen. Ik zeg, zoo veel mogelijk; aangezien er uit het berigt niet blijkt, welke maten hier eigenlijk bedoeld zijn geworden. - Dan, wat hiervan zij, zoo strekt de medegedeelde bijzonderheid ten bewijze, dat men zich reeds destijds hier te lande van monsterachtig schietgeweer, nu en dan, bediend hebbe.

w.h. warnsinck, bz.