Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Handleiding tot de kennis der Dijksbouw- en Zeeweringkunde, door Abraham Caland, Ingenieur van de eerste klasse bij 's Rijks Waterstaat, enz. Iste Deel. Met vier Platen. Te Zierikzee, bij J. van de Velde Olivier. 1833. In gr. 8vo. XXVII en 393 bl. f 6 - :

Het is een aangenaam verschijnsel, te midden van eene ontelbare menigte geschriften van den dag, die de omstandigheden des tijds doen geboren worden, een werk van meer wetenschappelijken inhoud te voorschijn te zien treden; en het doet eene genoegelijke gewaarwording geboren worden, te mogen zien, dat de nuttige en onwaardeerbare kunst, die het land onzer geboorte uit de wateren heeft opgeheven en tegen den onvermoeiden, telkens aanvallenden vijand blijft verdedigen, - dat deze kunst, te midden van zoo vele andere voorvallen, steeds door onze Waterbouwkundigen rustig en, blijkens het voor ons liggende werk, met vrucht beoefend wordt.

Onder de Waterbouwkundigen, die meenen, dat zij den schat hunner onderzoekingen en ervaringen niet aan anderen mogen onthouden, maar die zich verpligt rekenen, hunne verkregene kennis, ook buiten den kring hunner werkzaamheden, ten algemeenen nutte te doen dienen, mogen wij den Ingenieur caland tellen, die ons allezins bevoegd schijnt, een werk zamen te stellen, waarvan wij hier het eerste Deel aankondigen, dat op zichzelve reeds een stuk van blijvende waarde is, en dat wij in eene ruime mate kunnen aanprijzen, als eene handleiding tot den aanleg, de bewerking en de goede bewaring van Zeedijken en Zeewerken, zoo als in onze taal tot heden volkomen gemist werd. Alwat

[p. 692]

wij omtrent deze onderwerpen in onze taal bezaten, was van weinig belang, en wij stonden dus hierin vooral ten achtere bij onze naburen, de Franschen en Duitschers, die hierover de belangrijkste geschriften bezitten. Door de zoo geheel eigenaardige ligging onzer landen, zijn echter deze, onder andere omstandigheden te berde gebragte redeneringen, en daaruit getrokkene voorschriften, in zeer vele gevallen bij ons van mindere toepassing, en ieder Nederlandsch Waterbouwkundige was nagenoeg verpligt, zich eene eigene leerwijze te vormen; want het spreekt wel van zelve, dat, hoewel de theorie algemeen is, de praktische toepassing van theoretische grondbeginselen natuurlijk verschillen moet, naar de gesteldheid der landen en wateren, wier behoud of leiding moet behandeld worden. De Heer caland nu heeft, door het opstellen van deze Handleiding, op theorie en eigene ervaring gegrond, eene meer op ons land, maar vooral op Zeeland toepasselijke verzameling van voorschriften en leeringen, voor dit gedeelte der Waterbouwkunde, geleverd, die in zeer vele dikwijls voorkomende gevallen met nut geraadpleegd zullen kunnen worden. Hij heeft daardoor niet alleen aan alle Heemraadschappen, Dijks- en Polderbesturen (voor wie dit werk inzonderheid geschreven is) eene wezenlijke dienst bewezen, maar tevens de Ingenieurs van zijn nuttig korps, en ook alle andere beoefenaars en liefhebbers der Waterbouwkunde, aan zich verpligt.

De Schrijver maakt ons, in een welgeschreven, hoewel wat gerekt Voorberigt, met de oorzaken bekend, waaraan dit werk zijn aanwezen verschuldigd is, en wat hem verder tot de openlijke uitgave genoopt heeft. Hierbij mogten wij met genoegen opmerken de hoogstvereerende aanmoediging van Nederlands Kroonprins, aan wien het werk met Hoogstdeszelfs toestemming is opgedragen. Wij kunnen ons daardoor overtuigen, dat de Vorstelijke Held, hoewel in de kunst des oorlogs opgevoed en doorkneed, evenwel de kunsten des vredes weet te waarderen en aan te moedigen.

Dit eerste Deel is verdeeld in drie Afdeelingen.

De eerste Afdeeling loopt over de Duinen en Dijken. Deze worden beschouwd als de hoofdwaterkeeringen, waardoor de onder het waterpas der zee gelegene landen tegen overstrooming beveiligd worden. (Wij hadden hier in het algemeen wat meerdere uitbreiding gewenscht.) Verder wordt er gehandeld over den geschiktsten afstand der duinen en zeedijken

[p. 693]

van de boorden des vaarwaters, en over derzelver meest gepaste strekking; de verschillende strekkingen des dijks bij het digten van eene doorbraak; de voordeeligste wijzen van aansluiting van dijken, met opgave, hoe zulks gemakkelijk op het veld af te bakenen; de vereischte hoogte der duinen en zeedijken, en waarvan deze hoogte moet afhangen, vooral meest toepasselijk op Zeeland. Hetgeen de Schrijver zegt omtrent eene vermoedelijke bestendige zakking der grondslagen en dijken, is de nadere overdenking dubbel waardig, en wij gelooven, dat de daaromtrent aangevoerde stellingen allezins een meer bijzonder onderzoek zouden verdienen. Voorts vindt men eene redenering over het beste profil der dijken, en wij kunnen niet nalaten, aan den Schrijver, vooral ter volmaking van het vervolg zijns werks, hier de raadpleging aan te bevelen van eene, in 1831 uitgegevene, zeer belangrijke Memorie van den Franschen Kolonel emy, du mouvement des ondes et des travaux hydrauliques maritimes, van welk werk een zijner ambtgenooten in den Vriend des Vaderlands van Mei dezes jaars een belangrijk uittreksel gegeven heeft omtrent de werking der zoogenaamde grondgolven. De Heer emy heeft omtrent de zeewerken in 't algemeen, en omtrent de gedaante der buitenglooijingen in 't bijzonder, bepalingen opgegeven, welke het onderzoek van deskundigen overwaardig zijn. De Heer caland behandelt verder de bewerking der dijken, waarbij men zoo wel omtrent het toebereiden van den grondslag, als het aanleggen der lagen, en omtrent vele andere nuttige zaken, wordt voorgelicht; terwijl eindelijk de bewerking der dijken over slappe gronden, met de zamenstelling der rijsbedden enz., de eerste Afdeeling besluiten.

De tweede Afdeeling geeft de noodige voorschriften voor de Strand- en Oever-defensie (waarom niet strand- en oeververdediging?) tegen de golven en stroomen, waarbij men de zamenstelling der meest gebruikelijke zeewerken vermeld vindt; de ronde dammen of hoofden, het beste profil daarvoor, de verschillende constructiën, (waarom niet zamenstellingen, of eenig ander Nederlandsch woord?) waarbij vooral hetgeen over de bezinkingen en de zinkstukken gezegd wordt zeer belangrijk is, en met veel kennis van zaken behandeld wordt.

Eindelijk houdt de derde Afdeeling in, de Duin- en Dijks- defensie, waarbij over de middelen tot bewaring der duinen

[p. 694]

en der dijken gehandeld wordt; de krammatten, de rijsbeslagen, de steenglooijingen enz. worden allen in 't bijzonder beredeneerd, en de hier gegevene voorschriften kunnen niet anders, dan van groot nut, bevonden worden.

Men ziet hieruit, welke belangrijke zaken men in dit Deel ontmoet. Wij mogen niet in bijzonderheden treden, en moeten, schoon ongaarne, er van afzien, om eenige beredeneerde aanmerkingen in 't midden te brengen, welke evenwel niet van dien aard en die beduidenis zijn, dat wij niet, in het algemeen, zouden durven verzekeren, dat alle deze onderwerpen met juistheid en kennis van zaken zijn behandeld, en het geheele werk blijken draagt, dat de Heer caland zijn vak, bijzonder voor het hem toevertrouwde gedeelte, grondig verstaat, en zijne bevindingen, in vele gevallen, met vertrouwen geraadpleegd kunnen worden.

Wat het uiterlijke van het werk aangaat, papier en druk zijn goed, en de steendrukplaten zijn (tegen de gewoonte van zeer vele der hier te lande vervaardigde) zeer wel uitgevoerd; zij versieren het werk; maar dit Deel wordt daarentegen weder ontsierd door de breede lijst van drukfouten, waaraan zelfs het titelblad niet heeft kunnen ontsnappen.

Wij mogen den Heer caland verder aanmoedigen, en hem de noodige krachten en tijd toewenschen, om voort te gaan op den ingeslagen weg, en het publiek, door de voortzetting van zijn werk, verder in de vruchten van zijne kunde en ondervinding te doen deelen; terwijl wij bij deze gelegenheid niet kunnen nalaten den wensch te uiten, dat een vak, hetwelk nog steeds zulke kundige mannen oplevert, als ook de Schrijver van dit werk blijkt te zijn, in ons Vaderland weder meer worde aangemoedigd, dan tegenwoordig het geval schijnt te zijn. Want, moeten wij vragen, waar toch behoorde dit vak meerdere aanmoediging te ondervinden, dan in een land, hetwelk deszelfs aanwezen aan de kunst verschuldigd is? Immers wat was ons land, vóór dat de kunst hetzelve ter bewoning geschikt maakte, en onze moerassen in vruchtbare streken hervormde? Zoo zegt montesquieu: La Hollande et la Frise n'étaient point, pour ainsi dire, encore faites. C'étaient pour la plupart des terres submergées, que l'art a rendues propres à être la demeure des hommes.