Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Geschiedenis van den vijftienjarigen Vrede in Europa, sedert den Vrede te Parijs in 1815 tot op de tweede Fransche Omwenteling in 1830. Door N.G. van Kampen. In II Deelen. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1832. In gr. 8vo. Te zamen XL en 962 bl. f 9 - :

In dit werk levert de Heer van kampen een zeer volledig en, in ons oog, uitmuntend overzigt der gebeurtenissen gedurende den vijftienjarigen Vrede in Europa. Genoegzaam alles, wat bij de onderscheidene Natiën, niet alleen in ons Werelddeel, maar ook in de Volkplantingen en in de Noord- en Zuidelijke Staten van Amerika, is voorgevallen, en voor ons en den nakomeling van geschiedkundig belang kan gerekend worden, is hier opgenomen, helder uiteengezet en kunstmatig aaneengeschakeld. Onder de lezing vonden wij ons getroffen, zoo wel door den rijkdom van zaken, als door de wijze van behandeling, en meer bijzonder door de juiste opmerkingen, waarmede de Schrijver bijna elke gebeurtenis vergezelt, en door de echt-liberale gevoelens, welke hij overal ten toon spreidt. Daar het werk, uit den aard der zaak, voor geen uittreksel, zelfs voor geene schets, vatbaar is, zullen wij liever iets meer zeggen van den geest, waarin het geschreven is, en daardoor vertrouwen wij dan ook hetzelve het best te zullen kenschetsen.

[p. 616]

‘Gestrenge onzijdigheid,’ dus spreekt de Heer van kampen in de Voorrede, ‘heeft mijne pen bestuurd. Ik ben noch liberaal (naar het spraakgebruik onzer tijden) noch serviel, maar met geestdrift bezield voor eene geregelde Vrijheid, zoo als wij die thans in Holland genieten, en ook onder de Republiek genoten. - Zoo mijn boek eenige waarde bezit, zal het misschien die zijn, van even gestreng omtrent de uitersten, als toegevend omtrent edele en welwillende mannen van alle partijen te zijn. Ferdinand VII, infantado, miguel en maitland, maar ook pepé en riégo zullen in mij geene voorspraak vinden; maar alexander van Rusland, chateaubriand, royer-collard en canning hebben, mijns inziens, aanspraak op de hulde van tijdgenoot en nakomelingschap, als vaderlands- en menschenvrienden van eene verschillende wijze van zien. - Overal heb ik getracht mijnen eigenen weg te bewandelen, zonder mij slaafs aan iemands oordeel te onderwerpen, en zonder Vorsten of Grooten, maar ook zonder de veeltijds zoo noodlottige dusgenaamde publieke opinie (opinie der dagbladschrijvers) te ontzien.’

Wij hebben wel meer van die Geloofsbelijdenissen in Voorredenen en Inleidingen gezien, waarvan het werk zelf de volmaaktste tegenhanger was. Beter nageleefd dan hier, zagen wij ze nimmer. Met de grootste vrijmoedigheid, en zonder iets te ontzien, beoordeelt van kampen het gedrag der Monarchen van Europa, en zegt de waarheid - die meestal geene vleijende waarheid is. Onbekrompen lof gevende aan wien lof toekomt, gematigd en omzigtig, waar een streng oordeel misschien onregtvaardig zou kunnen zijn, is hij onverbiddelijk gestreng tegen de uitersten. Van dit laatste geest, onder vele andere, de beoordeeling van Don miguel een merkwaardig blijk. (Iste D. bl. 404.) Maar ook de zoogenoemde Liberalen (in de laatste tijden Revolutionairen) worden hier naar verdienste ten toon gesteld. Ééne uitmuntende aanmerking kunnen wij ons niet weêrhouden hier, tot een voorbeeld, mede te deelen. De Schrijver had in den tekst (IIde D. bl. 341) gesproken van den ‘vermaarden Volksdichter beranger,’ en nu teekent hij daarbij aan: ‘Wij schamen ons bijna, dat woord, met zoo veel regt van onzen vromen, deugdlievenden cats gebezigd, ook te gebruiken van eenen man, die het heiligste met eene bal-

[p. 617]

dadige hand durfde aanranden, die zedeloosheid en ongodsdienstigheid misschien meer dan iemand sedert voltaire heeft voortgeplant. Maar kan men toch minder zeggen van eenen Dichter, van wiens gezangen men op éénen dag, eer zij konden verboden worden, 8000 exemplaren verkocht? Maar er zijn Volken en Volken, en gelijk het de schoonste lofspraak der Nederlanders in de Zeventiende Eeuw is, dat cats hun Volksdichter was, zoo is de Fransche Natie der Negentiende geoordeeld, wanneer men weet, dat zij eenen Volksdichter had in - beranger!’

Wij twijfelen bijna niet, of velen, die dit werk van den Heer van kampen met zijne vroegere geschriften vergelijken, zullen zeggen: Van kampen's Liberalismus is merkelijk bekoeld. Wij voor ons zijn van oordeel, dat alleen het woord liberaal in de laatste tijden zeer van zin veranderd is. Toen een karelde X Frankrijk, met schending van Grondwet en gezond verstand, tot één groot klooster trachtte te maken; toen het Jezuitismus met opzet in de hoogte geholpen werd, om het opkomende geslacht met Middeleeuwsche denkbeelden te vergiftigen; toen alwat in Frankrijk wél dacht zich evenzeer, als het graauw, tegen deze schaamtelooze pogingen aankantte; toen Liberalismus de handhaving eener Grondwet was, - toen was elk weldenkend Nederlander een Liberaal, in den waren zin des woords. Maar sedert zij, die het op niets toeleggen dan op het omverwerpen van alle orde in den Staat en op het verlammen van alle wettig gezag, om, op het puin der Troonen en Staten, hunne eigene Theoriën, met hunne personen daarbij, aan het roer van een half zinkend schip te plaatsen; sedert zij zich Liberalen en hunne zaak Liberalismus noemen, - sedert dien tijd is het woord van zin veranderd, en gruwen wij, met van kampen, van zoodanig Liberalismus!

De stijl van den Heer van kampen, met name zijn Historische stijl, is genoegzaam bekend en gewaardeerd, en in dit werk vooral niet minder dan in zijne vorige. Zelfs vonden wij hier nog meer warmte, en geen spoor dier overhaasting, welke men, bij eene zoo vruchtbare pen, als 't ware a priori vooronderstellen zoude. Als bronnen heeft de Schrijver zich bediend van een aantal der beste in- en buitenlandsche geschriften, maar wel voornamelijk van venturini's Chronik des neunzehnten Jahrhunderts, welke zijne hoofdbron en de grondslag van zijn werk is, zonder dat hij hem

[p. 618]

echter volgt in zijne doorgaans te hevige en onbillijke beoordeelingen van Vorsten en Regeringen.

Ofschoon dit verslag reeds meer de gedaante eener lofrede dan van eene beoordeeling heeft, zullen wij hier nog dit bijvoegen: dat wij in het bijzonder aan Nederlands Jongelingschap den welgemeenden raad geven, om zich dit werk aan te schaffen. In eenen tijd, waarin het staatkundige als 't ware de Geest der Eeuw is, en staatkundige aangelegenheden het onderwerp der meeste gesprekken uitmaken, leere men toch vooral datgene kennen, waarover men spreekt, en leere men tevens regtvaardig, gematigd en gezond over personen, zaken en Theoriën oordeelen! En hiertoe kennen wij geen werk meer bevorderlijk, dan het onderhavige.