Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Over de Bezetenen van het Nieuwe Testament. Te Leiden, bij de Wed. D. du Saar. 1833. In gr. 8vo. IV, 80 bl. f : - 90.

‘De vraag over de Bezetenen in het N.V. is onder het beschaafd maar ongeletterd publiek verre van afgedaan, en vele lieden van helder verstand en oordeel, zoo zij het oud vooroordeel niet nog zijn toegedaan, hinken op twee gedachten. Voor dezulken is in de moedertaal weinig of niets voorhanden.’ Wij zeggen, dat dit gebrek althans niet minder is geworden, nadat dit ligte stukje zonder licht te voorschijn is getreden. In plaats van het oude vooroordeel, heeft de ongenoemde een nieuw vooroordeel aangegrepen. Vooroordeel wordt door nieuwheid niet beter, en is althans niet gegronder dan het oude bij hen, die onbevooroordeeld de zaak willen onderzoeken, zoo als zij is, en niet eerst maken, zoo als men haar gaarne heeft.

‘Door de Bezetenen des N.T.’ verstaat de Schrij-

[p. 594]

ver, bl. 1, ‘dezulken, van welke wij in de geschiedverhalen der Evangelisten melding gemaakt vinden, als van menschen, in welke booze of onreine geesten, Démons genoemd, gezeteld waren, die hunne ligchamen op de wreedaardigste wijze mishandelden (mark. IX:18, 22), hunne zinnen verbijsterden, en hen alzoo ten prooi hunner woedende begeerten maakten. - Door alle Evangelisten’ (ook door joannes?) ‘wordt de zaak behandeld, als hadden zij zelve over deze kwaal der lijders geen ander denkbeeld gevoed; het zij dan, dat zij zich van de taal hunner tijdgenooten bedienden, en zich naar hunne begrippen schikten; het zij dat ook zij zelve ten dezen aanzien in geene andere meening stonden. Dit laatste evenwel, als buiten de grenzen van ons tegenwoordig bestek, zullen wij zonder verdere bemoeijingen voorbijgaan.’ Dit laatste spreekt niet voor de deugdelijkheid van het gemaakte bestek. De Evangelisten mogten ook wel gehoord worden in eene zaak, welke zij vermelden, en in welke zij voor ons meer licht kunnen ontsteken dan hesiodus, homerus, thales, plato, wier goede en kwade Geleigeesten althans geheel andere wezens schijnen geweest te zijn, dan de Démons in het N.V. Ook had hij veilig kunnen laten rusten den Schrijver van het Apokryphe boek Tobias, josephus, philo en de Rabbijnen, al worden deze ook geraadpleegd door b. bekker in zijne Betooverde Wereld.

Dat de Staten-Bijbel ten onregte altijd van bezetenen van den Duivel spreekt, en het woord Duivel invoegt, is eene te losse beschuldiging. Het geschiedt alleen ter vertaling van δαιμονιζόμενος, bedémonde, zoo wil het de Schrijver. Het N.T. kent maar éénen Duivel, doch aan wien de Démons, als aan hun hoofd, onderworpen zijn; en daar deze Démons genoemd worden booze, onreine geesten, kan die vertaling, welke niets invoegt, wel geduld worden, al moet men, naar het spraakgebruik van het N.T., juister maar van éénen Duivel spreken. Dat bedémonde is al een raar en naar en duis-

[p. 595]

ter woord. Doch door dit woord komen ter bane al die vreemde namen, welke wij hebben opgenoemd, en welke zoo min als hippocrates en auleus hier regt van stemming hebben. ‘De Bezetenen in het bijzonder zijn dan lijders, bij wier krankheid zich, naar het beschreven gevoelen, een Démon voegde, welke altijd bij de ziekte werd genoemd; zoodat zelfs die onreine geesten onder de gebreken en kwalen zelve gerekend werden.’ En nadat nu enkele plaatsen worden aangehaald, waaronder ééne, waar dezelfde kwaal in denzelfden lijder nu eens den naam van Démon of onreinen geest, dan weder dien van ziekte draagt, matth. XVII:15, verg. mark. IX:17, luk. VIII:39, (wij zullen niet eens aanmerken, dat verschillende personen verschillend kunnen spreken, zonder dat dit iets bewijst) volgt dadelijk: ‘Hieruit blijkt, dat deze Démons zekere hevige ziekten waren, voornamelijk de zoodanigen, die, in meerdere of mindere mate, het denkvermogen krenkten, en somtijds van zware toevallen vergezeld waren.’ Dit zal de man onwederlegbaar bevestigen. Hij schijnt dit ten minste te willen zeggen op het einde van bl. 9. Nu ja, de man meent dit te kunnen. Maar dan zullen de lezers eerst moeten laten doorgaan, dat hij, zoo als op deze aangehaalde plaats, causa en effectus door elkande haspelt, alles voor gelijkluidend en van dezelfde beteekenis houdt, wat op dezelfde plaats door verschillenden genoemd wordt. Een magnus Apollo is hij niet. De lezer wachte hier dus niet veel!

Doch wij zullen, zoo beknopt dit ons mogelijk is, althans het beloop van dit stukje opgeven. In de 14 eerste paragraphen ontwikkelt de Schrijver zijn gevoelen, en geeft, bl. 26, 27, dus zijn plan op: ‘Wij hebben dan uit al het voorgaande de leer der Démons bij de Ouden leeren kennen, den invloed hiervan op hunne denkwijze omtrent sommige ziekten en kwalen gezien, den oorsprong van dit gevoelen opgespoord, en eindelijk aangetoond, dat jezus met beleid in deze denk-

[p. 596]

wijze toegaf; terwijl wij de voornaamste bedenking, tegen deze waarheden’ (waarheden? welke?) ‘ingebragt, hebben opgeheven en weggenomen.’ Dit alles geschiedt, zoo als het dan geschiedt, van bl. 1-26. Zekerlijk zeer beknopt. Alles is dus kort, maar - ook duidelijk en overtuigend? ‘Thans,’ dus leest men verder, ‘is het van belang, de verhalen der Evangelisten, die hierop betrekking hebben, allen in het bijzonder na te gaan, daar wij, bij eene verklaring, op de vorige aanmerkingen gegrond, in de gebeurtenissen van dien aard juist eene veel natuurlijker kleur, en minder geheimzinnige en gewrongene trekken zullen opmerken.’ Hij wil zeggen, dat hij nu de verhalen, aangaande de bezetenen of bedémonden in de Evangeliën, naar zijn gevoelen verklaren zal. Dit geschiedt § § 15-27. De hiertoe betrekkelijke plaatsen geven wij op: matth. VIII:28-32, verg. mark. en luk. - mark. I:23-27, verg. luk. - matth. IX:32, luk. XI:14, verg. matth. XII:22 - matth. XVII:14-21, verg. mark. en luk. - matth. XV:21-28, verg. mark. - mark. XVI:9, luk. VIII:2. - Hoe dit alles hier afgehandeld is, zeggen wij liefst niet. Ons oordeel mogt ook eenigzins afsteken bij hetgeen hier als eigenlof des Schrijvers bl. 60 wordt medegedeeld: ‘Alles moet dus worden afgedaan met de oordeelkundige verklaring der Bijbel-verhalen zelve. De onze heeft voor ons gevoel niets stuitends, niets gewrongens, niets duisters; alles is eenvoudigheid, het kenmerk der waarheid; alles natuur, het eenige ware en schoone.’ Nu volgt nog, § § 29, 30, verklaring van Hand. XIX:13, en § § 31, 32 van Hand. XVI:16. - De Schrijver handelt eindelijk, § § 33-37 over de benamingen Duivel en Satan, welke voorkomen Hand. X:38 en luk. XIII:10-16, zoo, als iemand, die spoedig aan het einde wil zijn; dat is hier, nog oppervlakkiger, dan al het overige is. Tot motto had voor het geheele stukje wel kunnen dienen: Veel geschreeuw, weinig wol. - Tantum.