Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Reis naar Columbia, in de jaren 1825 en 1826, van Carl August Gosselman, Luitenant ter Zee van Z.M. den Koning van Zweden. In II Deelen. Met eene Kaart en eene Plaat. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1832. In gr. 8vo. Te zamen 598 bl. f 5-60.

Men beklaagt zich wel eens over het groot aantal vertalingen, uit het Hoogduitsch inzonderheid, waarmede wij overstelpt worden; maar vooreerst maakt de innerlijke waarde van het oorspronkelijke, en ten tweede de wijze van overzetting soms eene uitzondering. Er zijn boeken, over wier welgeslaagde overbrenging men zich verheugt, en onder deze behoort voorzeker de aangenaam en oordeelkundig geschrevene

[p. 583]

Reis van gosselman naar de zoo onvolledig bekende Republiek Columbia. Over de naauwkeurigheid van des reizigers berigten kunnen wij wel niet met genoegzame kennis van zaken oordeelen, omdat, met uitzondering van hetgeen op gansch Zuid-Amerika toepasselijk of reeds uit de geschiedenis bekend is, er zoo weinig of bijna geen bronnen ter vergelijking van het hier medegedeelde zijn; maar alles is zoo onopgesmukt en natuurlijk, en met zoo veel innerlijke blijken van waarheidsliefde des verhalers geschreven, dat men, redelijkerwijze, aan de juistheid en opregtheid zijner opgaven niet twijfelen kan. Dus is dit werk nuttig en leerzaam. Bovendien is des reizigers wijze van verhalen zoo onderhoudend en de vertaling zoo vloeijend en zuiver, dat men met genoegen de beide boekdeelen ten einde leest. Zeer belangrijk zijn onder anderen, in het tweede Deel, het zeventiende Hoofdstuk: De Republiek Columbia, en het achttiende: De Columbianen; waarbij men nog wel het negentiende voegen mag: Bezoek van [den waterval bij] Tequendama. Uit dat laatste schrijven wij, tot proeve van den humoristischen stijl, het volgende af:

‘Hoe zal ik den indruk beschrijven, dien dit verheven natuurtooneel op den bedwelmden aanschouwer maakt! - Hier was waarlijk eene heerlijke gelegenheid, om, gelijk vele reizigers, aan te vangen met den uitroep: “onverbeeldelijke verrukking!” - “nameloos gevoel!” - onuitsprekelijk, bekoorlijk!’ enz.; dan voort te gaan met: ‘beven, gemengd met verbazing!’ - ‘schrikkelijk schoon!’ - ‘het gevoel overweldigend!’ enz., en ten laatste te eindigen met uitdrukkingen: ‘de pen is te zwak!’ - ‘men kan het niet beschrijven!’ - ‘het is onmogelijk af te malen!’ - ‘men moet het zelf gezien hebben, om er zich een denkbeeld van te kunnen vormen!’ enz. En waarlijk, ik geraakte bijna in verzoeking hetzelfde te doen; en, zoo ik dan ten minste ééne bladzijde met deze en dergelijke fraaije spreekwijzen had volgeschreven, zoude ik de volgende hebben moeten beginnen met de gulle bekentenis, dat de gansche beschrijving niets deugde, en dat de lezer zelf noodzakelijk herwaarts moest reizen, om zich een begrip van de genoemde plaats te vormen. Maar, schoon zulk eene methode gewisselijk zeer goed, en bovendien de uitnoodiging aan het einde op zichzelf zoo waar en treffend is, dat zij misschien het verstandigste en opregtste motto zijn zoude, hetwelk een

[p. 584]

reiziger voor zijn werk plaatsen kon, komt het mij echter voor, dat men hier even zoo min met hartstogtelijke uitroepingen, als met de daarop volgende schuldbekentenis, en den naïven raad, om zelf op reis te gaan, gediend zijn zoude, vooral dewijl zulk eene uitnoodiging, als men reeds zoo ver in het boek en in het land is gevorderd, te laat en te onbeleefd zoude zijn, naardien de reis herwaarts zoo ongemeen groot en moeijelijk is. Wij willen dus eenen anderen weg inslaan, en, in plaats van den lezer zijn' koffer voor den langen togt te helpen pakken, zullen wij, gelijk te voren, liever vooronderstellen, dat hij, op de plaats zelve, aan onze zijde staat, en, terwijl wij hem de eene en den gids de andere hand toereiken, plaatsen wij ons getroost aan den steilen en duizeligen afgrond van den vreeselijken waterval.

‘Gehuld in eenen hevigen regen, en verdoofd door een donderend geraas, staan wij op eene kale rots van graniet, maar weinig vademen ter regterzijde van de watermassa, die in de diepte ter neder stort. Deze watermassa rolt, een weinig achterwaarts, tusschen twee loodregte wanden ingedrongen, met toenemende snelheid meer en meer over de hellende bedding naar beneden, tot dat deze, wat lager dan het standpunt van den beschouwer, [na eenen val van 650 voet, volgens het verder aangeteekende] geheel verdwijnt, en den vrijen stroom met schuimende woede in eenen voor het oog onmetelijken afgrond woest laat nederstorten. Aan beide zijden van den waterval verheffen zich uit de diepte loodregte rotsen van graniet, die, op de kruinen met groote, overhangende boomen begroeid, in eene schoone harmonie staan met de huiveringwekkende grootheid van het gansch tooneel. Tusschen twee zulke boomen, op den top van den regter rotswand, staat de aanschouwer, die, om in de hoogste mate dit schouwspel te kunnen genieten, zijnen geleider met de eene hand den boom en met de andere hand zichzelven laat vasthouden, en zich dan over den kant van de loodregte rots henenbuigt,’ - enz. want wij mogen niet alles uitschrijven. Een weinig verder vervolgt de Schrijver:

‘Een half jaar later stond ik bij den meer bekenden val van de Niagara; maar de aandoeningen, die het aanschouwen van denzelven verwekte, waren niet zoo sterk als die, welke de val bij Tequendama veroorzaakte. Den eersten zoude men het krachtigste werk der natuur kunnen noemen, en als bij het beeld van hare verhevenheid en majesteit ge-

[p. 585]

gevoelt men zich verrast door eene eerbiedige verrukking, terwijl men ziet, hoe het water zich, als eene zee, gelijkmatig over den stellen kant, in het wijde bekken naar beneden wentelt, vergezeld van een gedruisch, dat sterker is dan de donder; de laatste daarentegen is het ideaal der natuur in hare grootste woestheid en stuiptrekkende razernij, en de beschouwing van de waterkolom, die van de rotswanden nederstort, moet zonder twijfel den mensch met verbazende, schrikbarende bewondering vervullen. Niagara kon men bij eene schoone en indruk makende opera; Tequendama daarentegen, bij een verheven treurspel, dat elke zenuw in trillende beweging brengt, vergelijken. Het eene is wegslepend en aangenaam bezighoudend, het andere schrikwekkend en op den duur afmattend. Men zoude eenen ganschen dag de Niagara kunnen bewonderen, maar men hield het misschien geen uur bij Tequendama uit.’

Wij hopen, dat de mededeeling van dit nog verbrokkelde fragment lezers en koopers zal uitlokken.