Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Aan den geëerden Schrijver van het Naberigt in No. VI van de Vaderlandsche Letteroefeningen.

Wel Ed. Heer!

Het was mijn voornemen, niet te antwoorden op uw Naberigt. Een mijner vrienden merkte aan, dat dit zwijgen óf aan minachting óf aan verlegenheid zoude kunnen toegeschreven worden. Daar nu geen van beide gevallen hier plaats heeft, zal ik, kort en bescheiden, u trachten te bewijzen, dat mijne zaak geenszins zoo kwalijk staat, als mijn stilzwijgen u en anderen zou kunnen doen denken.

Uw betoog bevat drie stukken:

I. Het vers van ovidius: Hei mihi, si, quae sim Phyllis et unde, roges, is niet hard, omdat quae sim als een disyllabum klinkt, en Phyllis et een hoorbare dactylus is. Hard daarentegen is het vers van ovidius: Ora, ferox in se versa lacertus habet.

Antwoord: Indien quae sim als een disyllabum klinkt, kunnen de twee monosyllaba in se, en in duizend dergelijke ge-

[p. 499]

vallen, denzelfden klank hebben. Indien de dactylus in versa lacertus niet hoorbaar, en die regel daarom hard is, dan toon ik u weder een' overvloed van voorbeelden uit de Romeinsche Dichters, welke daar volstrekt geen hardigheid in vonden. Ik zal nu eens met tibullus beginnen: Tibull. I. 2. 64. Orabam, nec te posse carere velim. I. 8. 22. Et faceret, si non aera repulsa sonent. I. 9. 72. Devoveat pro quo remque domumque tuam. II. 3. 74. Janua, si fas est, mos precor ille redi. Ik zal er nog eenigen uit ovidius bijvoegen: I. Fast. 48. Fastus erit, per quem lege licebit agi; en zoo in dat zelfde boek: Ante quod est in me postque videtur idem. A pecoris lux est ista notata metu. Nequitia est, quae te non sinit esse senem.

II. Het gehoor moet over de welluidendheid beslissen. Ovidius, meer nog tibullus en propertius, vooral catullus, hebben soms harde pentameters gemaakt. Dit regtvaardigt eenen anderen niet. Of zoude een vers in het Nederduitsch niet hard kunnen zijn, al konde men aantoonen, dat bilderdijk nog hardere gemaakt had?

Antwoord: Wiens gehoor, het uwe, of het mijne? Maar dat verschilt hier lijnregt. Dus geen van beider gehoor, vóór wij gezien hebben, welk gehoor het echte is. Ik heb het mijne gerigt naar den toon, welken de beste Romeinsche Dichters aansloegen. Ik heb u door voorbeelden getoond, dat, hetgeen u hard toeklinkt, niet hard was in de ooren van tibullus en ovidius. Indien men in eenen Dichter een paar voorbeelden vond van zoodanige verzen, welke, naar uw gehoor, hard zijn, was het mogelijk, dat gij eenigzins gelijk kondet hebben. Maar wanneer men die voorbeelden bij alle Dichters, in groote menigte, bij honderden, aantreft, dan volgt hieruit, dat zoo iets, naar een Romeinsch gehoor, niet hard heeft kunnen zijn.

Wat de harde pentameters in ovidius, tibullus, propertius en catullus betreft, dit acht ik eene dwaling, welke gij met velen gemeen hebt. De Romeinen hebben het Grieksche pentameter van tijd tot tijd meer ingerigt naar den geest en de toenemende beschaving van hunne taal. Catullus behield nog meer van het oude, omdat hij ouder was; ook tibullus en propertius bewaarden veel van dien toon, wegens deszelfs kracht en de gelegenheid tot verschillende afwisseling. Ovidius heeft het pentameter verfijnd, en verwijfder gemaakt, als ik het zoo eens zeg-

[p. 500]

gen mag; hij heeft er dat mannelijke kenmerk der Romeinsche taal uitgenomen. De toon schikte zich naar de tijden, gelijk het met de Muzijk ging. Dat immer vloeijende en rollende zoude in den tijd van catullus minder bevallen hebben. Ovidius zelf gevoelde, dat die oude toon hier en daar toch beter klonk. Hetgeen ons derhalve in die pentameters somtijds hard toeschijnt, was bij de Romeinen meestal de door het gebruik gewettigde toon, dikwijls de gevoelvolle uitdrukking van het hart, welke zich ook in den klank liet hooren. Het was weelde, geen armoede. Zij hebben op hunne beurt dat vloeijende even goed als ovidius. En ge kunt mij geen pentameter van catullus, hoe hard het schijne, aanwijzen, of ik zal er u een Ovidiaansch van maken. Dan konde catullus het immers nog beter, indien hij het verkozen had.

Het voorbeeld van bilderdijk is, geloof ik. hier niet zeer gepast. Het Latijn is eene doode, het Hollandsch eene levende taal. Maar ik wil die vergelijking eens aannemen. Ik had b.v. eenen Hollandschen regel gemaakt, welke u hard voorkwam, en ik toonde u tien dergelijke voorbeelden uit bilderdijk, dan zoude ik daaruit besluiten, dat bilderdijk in zoodanigen regel niets hards gevonden had, en ik zoude u vragen, of ge meer vertrouwen steldet in uw gehoor, dan in dat van bilderdijk?

III. Het vers: Barbarico nam non est pudor ore terent, heeft voor het gehoor veel van een zuiver jambisch vers; dit schijnt boven alle bedenking.

Antwoord: Dat is ook buiten alle bedenking. En ik heb het u gezegd, en herhaal het, dat meest alle pentametri, welke ooit gedicht zijn, dien jambischen toon hebben. Er ontbreekt slechts aan het eind een jambus. B.v.

Barbarico, nam non est pudor, ore terent, boni.

Maar volstrekt hetzelfde heeft plaats in de door u aangehaalde pentameters van ovidius:

Hei mihi, si quae sim Phyllis et unde, roges boni.
Et mihi si non vis parcere, parce meis, boni.
Ora ferox in se versa lacertus habet, boni.

Met bijvoeging, weglating of omzetting van eene syllabe of voetmaat, kan men van de meeste metra volkomen andere metra maken. Dat hebben de oude Grammatici zeer wel geweten, en is door terentianus maurus, door servius en anderen dikwijls aangetoond.

Ik geloof niet, Wel Ed. Heer, dat men tegen dit alles veel zeggen kan. Beschouw dit echter niet als eene uitdaging, of als een kunstgreep van mij, om het laatste woord te hebben. Onderwijzers der oude Literatuur kunnen veelligt eenig nut uit ons geschrijf trekken. Ik ben, met alle achting,

Van huis, 6 Julij 1833.
Uw dienstv. Dienaar p. scriverius.