Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Verschillende Reizen en Lotgevallen van P.P. Roorda van Eysinga, voormaals belast met het Departement van Inlandsche Zaken op Java, thans, als Secretaris der Residentie Bantam, met verlof in Nederland. IIIde Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1832. In gr. 8vo. VIII en 394 bl. f 4-20.

Even gunstig, als ons oordeel over de twee vorige deelen van dit werk was, is het ook over dit derde deel, hetwelk, naar wij vernemen, spoedig door het vierde of laatste deel is gevolgd. Uitgezonderd sommige door den lezer ligtelijk te bemerken en te verbeteren drukfeilen, vinden wij niets van belang te berispen. De brief des Schrijvers aan zijne zwagers, in Holland wonende, en die voorkomt op bl. 282 tot 303 ingesloten, is voor een' brief wel wat hoogdravend en gekun-

[p. 358]

steld van stijl. Welligt heeft de gedurige lezing van Oostersche handschriften den Schrijver, ten minste voor een' tijdlang, onwillekeurig zich zekere bloemrijkheid doen eigen maken, welke den Europeschen briefstijl anderzins vreemd is. Onder de handschriften, waarvan de Schrijver eigenaar geworden is, bevindt zich, onder anderen, de geschiedenis van alexander den grooten, oorspronkelijk in het Maleisch opgesteld, en waarschijnlijk (zegt de Heer roorda) van de vaste kust van Indië afkomstig. Bij gelegenheid zal hij een kort uittreksel daarvan leveren: mogelijk, als het werk niet verbazend uitgebreid is, zou zijn Ed. het publiek met eene volledige vertaling verpligten. Hoe belangrijk zou het voor den Geschiedonderzoeker zijn, te weten, wat de Indianen zeggen b.v. over porus, het gedrag van alexander te zijnen opzigte, en des laatstgemelden heirtogt tot aan den Ganges! Ook van alexander's voorafgaanden krijg tegen darius zouden wij berigten ontvangen, die kunnen gerekend worden met de wijze van beschouwing der Perzen meer overeen te stemmen. Tot heden toe putten wij meest alles dienaangaande uit Grieksche bronnen. Vergelijking van de mededeelingen der verschillende partijen zou een helderder inzigt der waarheid geven.

Aanvankelijk vinden wij, bl. 353 en verv., naauwkeurige berigten omtrent den oorlog met dipo negoro, naar welks aanleiding de Schrijver natuurlijk geen onderzoek wil doen. Intusschen schijnt de ondergane beleediging bij dipo negoro slechts een welkom voorwendsel, en hij zelf het werktuig der heerschzuchtige Mohammedaansche Geestelijkheid te zijn geweest. Deze, om haar wankelend gezag staande te houden, zoekt den voortgang der verlichting zoo veel mogelijk te stremmen, en predikt daarom haat, moord en verdelging tegen de Europeanen, en ook (om de te regt op die uitzuigers der Javaansche natie verbitterde inlanders te believen) tegen de Chinezen op Java, voor zoo ver zij den Koran niet zouden aannemen. Maar ook dan zouden toch hunne goederen worden verbeurdverklaard, enz. - Van waar zou dipo negoro, reeds in het begin van den opstand, niet alleen zijn schietgeweer, maar zelfs eenige veldstukjes ontvangen hebben? Van de Engelschen? Die zoeken ons immers geen kwaad in de Koloniën te doen! En niemand hunner zou immers de opstandelingen in het pointéren en bedienen van grof geschut hebben willen onderwijzen! - Die Ja-

[p. 359]

vanen zullen, geheel door eigene vinding, reuzenschreden in de kunst des oorlogs hebben gemaakt, even als te voren de bewoners van Palembang, waaronder goede artilleristen waren! Hoe kan men altijd weten, hoe of waar een ander zijne kennis opzamelt?

Wij eindigen onze aankondiging met de mededeeling eener anecdote. De Schrijver had, op eene reis van Palembang naar Batavia, het ongeluk, dat de praauw, die zijne goederen van boord moest brengen, met alles zonk, wat zij bevatte. De bedienden werden echter gered. Toen zijne goederen vergaan waren, ontying de Heer roorda eenen brief van den bootmeester te Batavia, die hem geheel officieel meldde: ‘Dat hij de eer had zijn Ed. kennis te geven, dat er niets van dezelve kon gered worden.’