Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

H. Tollens, Cz. Liedjes van Claudius. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1833. In gr. 8vo. VI en 112 bl. f 3-90.

Nu en dan en hier of elders onthaalde onze vaderlandsche Dichter tollens zijne Landgenooten op een proefje van den poëtischen smaak en trant van claudius, in den Wandsbecker Bode ten toon gespreid, en thans vergast hij het kunstminnend publiek door de uitgave van een drieënveertigtal, meer of minder uitgebreide, stukjes, onder den zoo even vermelden titel, met eene weluitgevoerde titelplaat

[p. 312]

en een zevental bevallig geteekende en door den Heer bendorp gegraveerde vignetten, die dezen bundel tot geen gering sieraad verstrekken.

Het moge overtollig schijnen, iets te zeggen tot aanprijzing van Gedichten van claudius, door tollens vertaald, of, wil men juister spreken, nagevolgd; immers, bij beiden liggen waarheid, eenvoudigheid en natuurlijkheid van voorstelling ten grondslag, en, zoo wel met opzigt tot den oorspronkelijken Dichter, als tot den smaakvollen Vertaler of Navolger, geldt de waarheid der spreuk, dat goede wijn geen' krans behoeft; en toch gevoelt Recensent eene behoefte, om dezen bundel, in het algemeen, en als een werk van studie, voor aankomende kunstbeoefenaars in 't bijzonder, aan te prijzen.

‘Eene afwisselende mode,’ zegt tollens, ‘moge tot zelfs in het rijk der letteren gezag voeren, nimmer (hoop ik) zal het aan harten ontbreken, die door de kinderlijke reinheid van onzen claudius worden gestreeld, noch aan hoofden, die den diepen zin van zijn kunsteloozen eenvoud waarderen.’ En met dien welmeenenden wensch vereenigt Recensent zich van heeler harte. - Dikwijls, en nog zeer onlangs, vonden de Letteroefenaars gelegenheid, te waarschuwen tegen afwijkingen van juistheid en naauwkeurigheid, en de zucht voor het opgesmukte en schitterende, ten koste van eenvoudigheid en waardigheid; en nooit genoeg kan het volgen der natuur en der waarheid worden aangeprezen.

Claudius, en nevens hem onze tollens, volgden deze verhevene roeping, en hadden daaraan den roem, dien zij verwierven, te danken. De proeven van asmus werden en bleven als metaal van edel gehalte geschat en bewonderd; maar het echte goud, in den boezem der aarde verholen, laat zich niet vinden dan door hem, die de kunst verstaat hetzelve te zoeken en van de vreemdsoortige bestanddeelen, die het verbergen, te scheiden. Deze taak, echter, vordert oplettendheid, kennis, oefening en volharding, en zekeren aanleg en smaak, die geenszins algemeen worden gevonden. Eenigen, met de opgenoemde hoedanigheden begaafd, en niet te traag om dezelve aan te kweeken, beproefden den arbeid, en het einde kroonde het werk; maar anderen waanden die kroon, zonder merkbare inspanning van krachten, te bereiken, en betraden een gemakkelijker spoor. De smaak

[p. 313]

der zoodanigen, minder verfijnd dan die van keuriger proevers, bleef ongevoelig voor het eenvoudig schoone der natuur en der waarheid; en hoe kon het anders, dan dat zij besloten, het stille, weinig geruchtmakende pad te verlaten, en eene gewoelvolle loopbaan te kiezen? De menigte staarde het schitterende en blinkende aan, luisterde naar het brommende en krachtsprakige, en het verguld metaal werd, als ware het beproefd goud, gereedelijk in ontvang genomen.

Al dat vreemde en van natuur en waarheid afwijkende werd niet zelden, om de aanneming en verspreiding te bevorderen, met den naam van oorspronkelijkheid bestempeld. Zoo kan men met woorden spelen, en de losbandigheid, onder den naam van vrijheid, huldigen! - Wij zijn hoogst afkeerig van elke slaafsche navolging, maar vorderen tevens, dat, in het vrije gebied der kunst, elk voortbrengsel deszelfs oorspronkelijkheid ontleene uit het onafscheidbaar verband, dat er behoort te bestaan tusschen het product en den vasten grondslag van natuurlijke eenvoudigheid en waarheid; met andere woorden: wij begeeren Hollandsch dukatengoud, en geenszins het zoogenaamd or de Manheim, hoe prachtig het laatste blinken moge.

Wie was meer oorspronkelijk dan claudius? en wie was tevens een waardiger priester der natuur, der waarheid en der eenvoudigheid? Tollens gevoelde dit, en ook daarom bewoog hij zich doorgaans geheel vrij, zonder woordelijk te vertalen. Hij wilde meer den geest dan de letter van zijnen voorganger trachten over te brengen, en in zijn pogen hiertoe bleef de dichterlijke Vertaler oorspronkelijk. De woordelijke overbrenger zou eene knechtendienst verrigt hebben - de meester in het gebied der kunst verlaagt zich daartoe niet, maar blijft, ook daar, waar hij schijnbaar volgt, een eigen pad verkiezen.

Maar, om, aan de eene zijde, zich zoo te binden en, aan den anderen kant, zoo vrij te zijn, daartoe behoort iets, dat wij liefst met de eigene woorden van tollens willen te kennen geven, waar hij verklaart: ‘Mijne ingenomenheid met claudius is voorzeker daardoor niet verminderd, dat hij mij dikwijls toeschijnt als uit mijn eigen hart te spreken.’ Wij bedoelen hier die gelukkige overeenstemming van zin en geest, welke alleen tot het vrij en onafhankelijk navolgen van een oorspronkelijk Autheur kan in

[p. 314]

staat stellen, en die ons dan ook in onzen tollens den Nederlandschen asmus heeft doen herkennen.

Uit de opgenoemde en, naar de kortheid van ons bestek, slechts vlugtig aangestipte oogpunten beschouwd, kan de arbeid van den Heer tollens, op den regten prijs geschat en behartigd wordende, voor velen, inzonderheid voor aankomende vernuften, eene onwaardeerbare nuttigheid hebben. De vaderlandsche Dichtkunst, zoo als dezelve reeds door den grooten vondel, en later door andere uitstekende Geniën, uit den choas van ijdele woordenpralerij en bombastisch krachtvertoon is verlost en in al de eenvoudigheid der natuur en der waarheid is ten toon gesteld, bezit eene te hooge waarde, dan dat men, tot nog grootere versiering, de toevlugt tot nietig klatergoud zou behoeven te nemen.

‘Maar - vraagt men - is die eenvoudigheid dan zoo schoon?’ - Ja; en wel te schooner, naar mate zij meer met de natuur overeenstemt. Bij al de kermismuzijk, die er, nu en dan, op den Pindus of, wil men liever, op den pseudo-zangberg gehoord wordt, denkt ligt menigeen, dat hij die trompetten, keteltrommen en Turksche schellen ook wel in werking kan brengen; en vandaar de menigerlei proeven, om eenigen naam onder Apollo's priesterschaar te verwerven. Het nabootsen van klanken is, bij een gelukkig orgaan, aan niet veel bezwaar onderhevig; maar den zin en geest van het ware en schoone te voelen en uit te drukken, dat is een werk, waartoe studie en zekere aanleg gevorderd worden, en deze zijn geenszins aan allen gegeven; maar daarom ook vindt een swanenburg vele - een asmus weinige navolgers onder de menigte, en zijn de producten der eerstgenoemden zoo groot in getal:

Maar snijerskunst en poppenspel

Was heel die kweekerij,

En gij, natuur! men zag het wel,

Gij droegt geen struikje bij.

Recensent dankt den edelen tollens, als Dichter en Mensch even achtingwaardig, voor de hier aangebodene rijpe en smakelijke vruchten, en hartelijk wenscht hij, dat velen zich aan dezelve verkwikken en laven mogen! Och, mogten velen, mogten vooral aankomende kunstbeoefenaars, met de Liedjes van claudius in de hand en den zin en geest van

[p. 315]

tollens in het hart, aan het simplex veri sigillum van den grooten boerhaave denken! Welk een schoone morgen zou er dan niet over onzen Nederlandschen zangberg opgaan!

Eere hebbe de Uitgever voor de keurige en, naar die mate, niet duur gesteld uitgave! Wij wenschen echter tevens eerlang ook eene goedkoope, al ware 't dan ook zonder de vignetten, die voor elkeen verkrijgbaar is: een boekje als dit kan niet te algemeen verspreid worden.