|
| |
Centraal Amerika, uit een geschiedkundig, aardrijkskundig en statistiek oogpunt beschouwd, door J. Haefkens.
(Vervolg en slot van bl. 261.)
In 1827 begonnen de ondernemingen van St. Salvador tegen Guatemala, alwaar men vol geestdrift te wapen liep, en, de vijand te Arrazola aangevallen zijnde, behaalde de President eene volkomene overwinning. Hij maakte er geen genoegzaam gebruik van, en de Salvadorianen verkregen daardoor tijd om zich te versterken. De President vestigde zich wel later in de dorpen bij St. Salvador, doch was daarna genoodzaakt terug te trekken. - Het einde van den oorlog was nu meer en meer verwijderd; de onderhandelingen waren meestal zonder gevolg; terwijl de Regeringen willekeurig waren geworden, waarvan ons eenige voorbeelden worden opgenoemd.
De Salvadorianen, die intusschen hun leger hervormd hadden, onder bevel van merino, tot St. Anna genaderd zijnde, greep er een gevecht in de straten plaats, waarbij zij eerst voordeel behaalden; maar, de federale magt te hulp gekomen zijnde, begon het gevecht op nieuw, en de Salvadorianen werden genoodzaakt een' stilstand van wapenen te verzoeken, waarbij zij evenwel niet ter goeder trouw handelden.
Kort na het gevecht van St. Anna verscheen perks weder op het tooneel, als Chef van den Staf, en later als bevelhebber van het leger. Hij noodzaakte, als zoodanig, de Salvadorsche troepen tot den terugtogt. Zijne verdere loopbaan, de oorzaken zijner verbanning, en later zijn dood, worden door den Schrijver vermeld. De President arce, die alle gezag verloren had, besloot nu ook zich tijdelijk te verwijderen, en de Vicepresident werd inmiddels met de uitvoerende magt belast. De oorlog werd voortgezet, arzu, opvolger van perks, door merino aangevallen, doch deze totaal geslagen, waarna arzu zich vestigde in Mexicanos,
| |
| |
bij St. Salvador, alwaar hij echter niets, dan een' kleinen oorlog, verrigtte. Te St. Salvador trachtte men door onderhandelingen tijd te winnen, tot dat eindelijk de kans des oorlogs zich geheel ten voordeele van St. Salvador keerde. Hoewel er nieuwe onderhandelingen werden aangeknoopt te Aguachapa, droegen deze geene betere vruchten dan alle de vorige. Ondertusschen was het korps, dat St. Salvador belegerde, weldra genoodzaakt de wapens neder te leggen.
De Schrijver maakt ons verder bekend met verschillende willekeurige handelwijzen, zoo wel te Guatemala als te St. Salvador in het werk gesteld, om zich geld te verschaffen, ten einde den oorlog vol te houden, en schetst ons vervolgens de persoonlijke gebeurtenissen, die er met den President hebben plaats gehad, welke groot licht verspreiden over de stemming der gemoederen. De verschillende decreten, in dezen tijd genomen, worden daarna opgenoemd, welke, hoewel dikwijls eene goede strekking hebbende, meestal zonder uitwerking bleven. De tegenwerking der Priesters in de zaak der opvoeding, bij het voorgevallene met den Engelschman dunn blijkbaar, speelt ook hier eene voorname rol. Morazan met het Salvadorsche leger Guatemala naderende, liep aldaar alles te wapen. Na het verhaal van eenige andere gebeurtenissen, vinden wij dien Generaal in Januarij 1829 voor de hoofdstad; hij ondervond in 't eerst eenige belangrijke nadeelen, doch het gelukte hem, zijne vorige stellingen weder in te nemen. In deze omstandigheden kwam de Generaal-Majoor verveer te Guatemala aan, die zijne bemiddeling aanbood, welke ook door beide partijen werd aangenomen. Men leze het tafereel dezer onderhandelingen, welke de zonderlingste tooneelen opleverden. Hoewel men het nagenoeg eens werd, werden de onderhandelingen, om eene kleine zwarigheid, weder afgebroken; de schijnbare nietigheid derzelve doet onderstellen, dat geene der beide partijen ter goeder trouw handelde.
Den 9 April 1829 werd de hoofdstad ernstig aangevallen; de Heer haefkens heesch nu de Nederlandsche vlag op zijne woning, die weldra van kogels doorboord was, en wij kunnen ons zijn gevoel levendig voorstellen (om zijne eigene woorden te gebruiken) ‘bij het zien ontplooijen van onze roemrijke banen op den rug der Andes!’ - Na eenige hevige gevechten ook binnen de stad, waarbij de Generaal verveer en de Schrijver zich in persoonlijk gevaar bevonden,
| |
| |
verkregen de Salvadorianen de overhand; de Guatemalers besloten te onderhandelen, en leiden de wapens neder, waarna de gevallene partij om Salvadorsche bezetting vroeg, ten einde de orde te handhaven. Morazan deed nu zijnen plegtigen intogt, en de President, Vicepresident, de Minister sosa en de Chef aïcinena werden in hechtenis genomen, terwijl de overigen de vlugt namen, waarmede de zegepraal der provinciën op de hoofdstad voltooid werd. De oude wetgevende vergadering kwam nu weder in de hoofdstad bijeen, waarna men eenen nieuwen provisionelen President verkoos. Er rees nu al weder nieuw verschil van gevoelens van de Salvadorsche zijde, voornamelijk ook over de staatsgevangenen; deze werden eindelijk verbannen, te Acajutla ingescheept, en vertrokken naar Mexico, behalve arce en aïcinena, die teruggehouden werden. De overwinnaars, wier gedrag in den aanvang laakbaar was geweest, zorgden intusschen, tegen verwachting, voor de ongestoorde waarneming van de Godsdienst, 't geen echter niet verhinderde, dat men tot het besluit kwam, om de monniken te verbannen, 't welk des nachts werd uitgevoerd, zijnde allen, behalve de orde van Merced, die geseculariseerd werd, naar de Havanna vertrokken. De Schrijver oordeelt dezen maatregel behendig en krachtig uitgevoerd, doch misschien in dit land onstaatkundig, hoewel het tijdstip er gunstig toe was. De monnikenörden werden eindelijk geheel vernietigd; alleen de nonnenkloosters bleven bestaan, doch men vermogt geene nieuwe meer aan te nemen.
In de zittingen van het Congres van 1829 werd er over verschillende zaken van eenen staatkundigen aard en over het lot van staatsmisdadigers gehandeld. De Expresident arce en de Chef aïcinena werden nu ook verbannen, en begaven zich naar de kolonie Belize. Onder de decreten, in dezen tijd genomen, merkt men er een op van dankbetuiging aan onzen Koning voor Hoogstdeszelfs betoonde belangstelling. Aangenaam is het, onzen beminden, wijzen en standvastigen Vorst ook door de Nieuwe Wereld eene welverdiende hulde te zien toebrengen. De werkzaamheden van dit laatste Congres zijn van weinig uitwerking geweest, en deszelfs vergaderingen leverden, volgens den Schrijver, somtijds met deszelfs waardigheid weinig overeenkomende tooneelen op. De verbanning der monniken was de laatste krachtige daad van morazan, die zich weldra van alle ge- | |
| |
zag verstoken zag, en, door niemand vergezeld, uit Guatemala vertrok.
De Heer haefkens hangt ons nu een treurig tafereel van den toestand des lands op: de schatkist was uitgeput, zoo zelfs, dat de bezoldigingen maar voor de helft konden betaald worden, hetgeen vele Officieren de dienst deed verlaten, terwijl er eene algemeene ontevredenheid bestond. Tot overmaat van rampen heerschten de kinderpokken en maakten vele slagtoffers, waarbij zich nog eene andere gevaarlijke ziekte op het platte land vertoonde; de openbare veiligheid werd gedurig verstoord; het Gemeenebest was nog niet in Europa erkend, en bevond zich met twee andere Staten in Amerika in onmin. Te St. Salvador bleef men steeds zeer vijandig gezind tegen Guatemala, en men was er weinig doordrongen van echt liberale beginselen; in andere provinciën heerschten weder opstand en verwarring.
In October 1829 vertrok de Schrijver van Guatemala, en van het na dien tijd voorgevallene was hij niet meer ooggetuige. Hij verhaalt ons nu nog den val van den Chef molina, en eindelijk de benoeming van morazan tot President, die weldra werd ingehuldigd. Na eenige zeer lezenswaardige redeneringen over de oorzaken der voorgevallene gebeurtenissen en den tegenwoordigen staat van zaken, sluit haefkens daarmede het geschiedkundige gedeelte van zijn werk.
Wij ontvangen nu in het tweede gedeelte eene omschrijving van de ligging en grootte der Republiek, waarvan echter de juiste geographische ligging der plaatsen nog onbekend is, terwijl er zelfs niet ééne slechts dragelijke kaart van het land bestaat. Hierna gaat de Schrijver over, om iederen Staat afzonderlijk te behandelen, en begint met den Staat Guatemala, welke 600,000 inwoners telt en in zeven Departementen verdeeld is, deszelfs klimaat, voortbrengselen, nijverheid, de voornaamste meren, talrijke rivieren, havens, voornaamste steden en dorpen, enz. Van Nieuw-Guatemala, de hoofdstad, geeft hij ons eenige bijzonderheden omtrent zeker patriottisch genootschap, de hoogeschool, het lager onderwijs, de drukpers, de plaats der stierengevechten, den schouwburg, het gebouw voor hanengevechten, het gasthuis, de uitmuntende waterwerken, en voorts omtrent andere der voornaamste steden en dorpen, waar wij de fraaije beschrijving van den bij Oud-Guatemala zich bevindenden watervolkaan met genoegen gelezen hebben. Verder eenige belangrijke bijzon- | |
| |
derheden omtrent de teelt der tarwe, en eene opmerkelijke Inventaris van het landgoed St. Geronimo, met de bijgevoegde prijzen.
De Staat St. Salvador, met 300,000 inwoners en in vier Departementen verdeeld, wordt op dezelfde wijze behandeld, en beschrijft men ons de voornaamste meren, de rivier Lempa, de havens, steden, dorpen, enz.
De Staat Nicaragua, met ruim 200,000 inwoners en mede in vier Departementen verdeeld, wordt ons verder beschreven, waarbij men de zeer belangrijke berigten vindt van de verschillende ontwerpen tot vereeniging der beide Oceanen, waarvan in het Mengelwerk van dit tijdschrift reeds een kort uittreksel gegeven is; voorts de meren Nicaragua, Managua en de heerlijke omstreken en gezigten bij de rivier Tepitapa; verder de voornaamste steden en dorpen, voortbrengsels, uitvoer en inkomsten, havens, en eenige bijzonderheden omtrent den stam der Mosquitos en hun opperhoofd.
De Staat Honduras, met niet wel 200,000 inwoners, in zeven Departementen verdeeld, deszelfs landbouw, mijnen, meren, rivieren, hoofdplaats, enz.
De Staat Costarica, met 100,000 inwoners en in twee Departementen verdeeld, wordt desgelijks kort beschreven, en als het gelukkigste gedeelte der Republiek opgegeven.
Eindelijk ontvangen wij eenige verdere algemeene opgaven (de geheele bevolking komt echter niet uit met de bijzondere opgaven voor iederen Staat); voorts de verschillende menschenrassen of stammen, en derzelver merkwaardige onderscheidingen, waarbij geen voordeelig tafereel van de zeer aan dronkenschap overgegevene Indianen wordt opgehangen; eene beschrijving der Indiaansche dorpen, de taal, godsdienst en verregaande bijgeloovigheid, de manier van reizen, wegen, voortbrengsels, uitvoer enz., de oudheden, ziekten, en eindelijk zeer belangrijke opgaven omtrent de inkomsten, met een enkel woord over de gewapende magt, waarmede de Schrijver zijne taak besluit, al hetwelk dit gedeelte van zijn werk niet weinig belangrijk maakt. Eindelijk ontvangt men nog, bij wijze van aanhangsel, eenige bijzonderheden omtrent de Engelsche kolonie Belize, waarmede het boek besloten wordt.
De belangrijkheid van het onderhavige werk heeft ons van min belangrijke aanmerkingen doen afzien; terwijl wij ons eenvoudig tot een verslag bepaald hebben, dat buitendien reeds
| |
| |
breedvoerig genoeg geworden is. Slechts deze aanmerking houde de verdienstelijke Schrijver ons ten goede, dat er welligt in de behandeling der geschiedenis eenige meer bepaalde orde zou kunnen gewenscht worden, en eenige meerdere verdeeling der tijdvakken hier en daar een rustpunt voor den lezer zou hebben kunnen opleveren; terwijl men, door de weinige opnoeming der jaartallen, soms in verwarring geraakt, waarbij door noodige kantteekeningen veel aan het geheugen te gemoet zou zijn gekomen.
Het werk wordt verfraaid door zeer goed uitgevoerde Platen en eene Kaart, die allen zoo wel den teekenaar als der steendrukperse van desguerrois & co. te Amsterdam eer aandoen.
Wij herhalen ten slotte, dat de letteren en wetenschappen eene belangrijke aanwinst in dit werk hebben verkregen.
|
|
Auteursrechtvrij