Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Tijdschrift voor algemeene Munt- en Penningkunde, uitgegeven door P.O. van der Chijs. Iste Stuk. Te Leiden, bij J.C. Cijfveer. 1833. In gr. 8vo. 92 Bl. f 1-40.

Met genoegen ontvangen wij dit stukje van den vlijtigen en kundigen van der chijs, hetwelk als punt van vereeniging tot het ontvangen en mededeelen van berigten voor liefhebbers der munten en penningen moet dienen. Het bevat meer uitgebreide verhandelingen en kortere berigten en mededeelingen. De eerste verhandeling is ter inleiding zeer gepast, en bevat eene vertaling van des beroemden ecklel's overzigt der oude penningkunde. Voor den leek in die wetenschap geeft het een vrij voldoend verslag der noodigste kundigheden, om een oppervlakkig denkbeeld van Grieksche en Romeinsche munten te leeren verkrijgen. Vreemd kwam het ons voor, dat er aan het bestaan van het ijzeren geld te Sparta, hetwelk door alle Schrijvers over dat onderwerp vermeld is, getwijfeld wordt (bl. 5). Dat die munten niet meer bestaan, wordt door den Schrijver terstond daarna opgehelderd, namelijk om den roest. Waarom de munten der Romeinen vóór die der Grieken vermeld worden, begrijpen wij niet. Op bl. 13 staat eene erge drukfout. ‘De drachme der Grieken werd voor gelijkwaardig met den sestertius der Romeinen gehouden.’ Lees denarius; want een obolus stond omtrent gelijk met onzen stuiver, en zes daarvan maakten eene drachme uit, gelijk vier sestertiën (elk van anderhalven stuiver) eenen denarius uitmaakten. Het vervolg der redenering bewijst dit ook. Deze verhandeling zal vervolgd worden. - Het tweede stuk is eene zeer belangrijke verhandeling des Verzamelaars van het Tijdshrift, die zijne kunde, zoo wel van munten en penningen, als van de Vaderlandsche Geschiedenis, daarin zeer voordeelig ten toon spreidt. Zij loopt over het Karakter der Nederlanders, bijzonder gedurende den tachtigjarigen Oorlog, blijkbaar uit hunne Gedenkpenningen. Een aangenaam onderwerp. De Redenaar toont eerst uit de voorhandene penningen aan, hoe sommige uit de Spaansche tijden van de hoop getuigen, om met Koning filips, behoudens verwijdering zijner kwa-

[p. 264]

de raadgevers, te onderhandelen; - hoe andere bewijzen, dat men, toen de Koning eindelijk was afgezworen, en reeds vroeger, de geheele verwachting op den Prins van Oranje vestigde, en in dezen eenen steun verwachtte, gelijk naderhand in zijne Zonen maurits en frederik hendrik. In de derde plaats getuigen de gedenkpenningen van haat tegen geloofsdwang en zucht naar redelijke vrijheid; in de vierde, van voorzigtigheid en gegrond wantrouwen op de listen van een' verraderlijken vijand, gepaard met onwrikbare standvastigheid en vrees voor geveinsde onderhandelingen (waarbij men echter niet moet vergeten, dat men toen Frankrijk of Engeland, of beide tevens, tot Bondgenooten had, en niet, zoo als tegenwoordig, tot vijanden). Daarbij verlangde men doorgaans vurig naar een' eerlijken vrede, doch meest omtrent den tijd van het Gentsche verdrag, het twaalfjarig bestand, of den Munsterschen vrede. Eindelijk zijn zeer vele penningen aandoenlijke bewijzen van de godsdienstige en hartelijk vrome stemming onzer landgenooten tijdens die zware bezoekingen. Aan God werd van alles de eere gegeven. Ten slotte van dit doorwrochte stuk, hetwelk den Heer van der chijs waarlijk eere aandoet, lezen wij met smart, dat reeds vijftig fraaibewerkte penningen door de snoode Belgen overal verspreid zijn, om hunne omwenteling te verheffen en de Hollanders te schandvlekken; terwijl men van onzen kant zoo schraal is, om de voor ons roemrijke tijdstippen onzer dagen te gedenken. Nogtans volgt onmiddellijk op deze verhandeling eene lijst der gedenkpenningen, op de Munt te Utrecht geslagen, en de gebeurtenissen onzer dagen moetende vereeuwigen. Ongelukkig zijn de meeste betrekkelijk op dat heillooze huwelijk tusschen België en Nederland, hetwelk door de bijkomende omstandigheden zijner verbreking niet minder noodlottig is, dan door zijne sluiting, alsmede op de (jammerlijke) vereeniging zelve in 1815, en de inhuldiging des Konings in het ondankbare Brussel. Voorts zijn er nog penningen op de instelling der Willemsorde en de overwinning bij Palembang, te aangenamer, omdat zij uitsluitend door bewoners der Vereenigde Nederlanden bevochten is. In November 1830 werd (vrij kwalijk) het tijdstip gekozen, om eenen penning te slaan ter gedachtenis van de invoering der Nederlandsche Grondwet in September 1825, die juist toen geschonden was, en nu in het Noorden nog wel veranderingen zal moeten

[p. 265]

ondergaan. Er zijn ook nog medailles van oude stempels geslagen, namelijk van filips II, m.h. tromp, de ruiter en b. bekker (welke drie hier in slecht gezelschap zijn). Voorts zijn nog gedenkpenningen op den heldendood van van speyk voor 's lands rekening en onder opzigt van het Koninklijk Instituut vervaardigd, en op de algemeene Volkswapening. Eindelijk vindt men nog de afbeelding en beschrijving van eenen (slechten) begrafenispenning voor een Leydsch Student, die in 1672 voor het Vaderland sneuvelde, en eene mededeeling van den Heer groebe wegens eene verhandeling, bij de Brusselsche Akademie vóór twee jaren ingezonden, over de gouden en zilveren muntspeciën der Nederlanders, van het begin der 16de Eeuw tot alba en isabella toe; voorts aankondigingen en wetenschappelijke berigten.

Wij wenschen van harte, dat een genoegzaam vertier den Heer van der chijs tot de voortzetting van dit Tijdschrift moge aanmoedigen.