Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Catalogus der Letterkundige Nalatenschap van wijlen Jacobus Koning, Lid van het Koninklijk Nederlandsch Instituut en van onderscheidene Maatschappijen van Wetenschap, enz. Te Amsterdam, bij L. van der Vinne en G. Lamberts. 1833. In gr. 8vo. f : - 60. (Hollandsch en Fransch.) Iste Deel. Handschriften, waarvan de verkooping zal plaats hebben op den 29 April en volgende dagen.

Onder de vlijtige onderzoekers en verzamelaars van merk-

[p. 222]

waardigheden uit de Nederlandsche Oudheid en Geschiedenis in onze dagen komt gewis aan jacobus koning eene der eerste plaatsen toe. Reeds zijne doorwrochte Verhandeling over de uitvinding der Boekdrukkunst kenschetste hem als eenen dier ouderwetsche letteroefenaars, die alles met de meeste grondigheid en uit meer dan voor de hand liggende, dagelijksche bronnen opsporen. Tot zulke bronnen had hij zich dan ook door onvermoeid geduld gedurende meer dan veertig jaren (volgens de Voorrede tot dezen Catalogus door zijne Zonen) den toegang verschaft, en wij ontvangen hier het eerste gedeelte der uitgebreide lijst van veelal zeldzame werken, zoo gedrukt als geschreven, door hem verzameld. De laatste wil van den Overledene en de rijkdom der verzameling van eigenlijke boekwerken noopten de Zonen des waardigen mans, den Catalogus in tweeën te splitsen, waarvan hier het eerste gedeelte wordt aangeboden, bevattende de Handschriften. Men gaat intusschen voort met de beschrijving der gedrukte boeken, die denkelijk over ruim eene maand het licht zal zien, en, volgens een voorloopig berigt in de Voorrede tot dit eerste gedeelte, onder anderen zeer rijk zal zijn voor de oude Nederlandsche Dichtkunst, nog rijker voor de Vaderlandsche Geschiedenis, oude Reisbeschrijvingen onzer Landgenooten, en vooral ongemeen veel zeldzaams zal bevatten, betrekkelijk de Geschiedenis van de uitvinding der Boekdrukkunst, zoo als: een houten drukvorm, blijkens echte stukken afkomstig van koster zelven, en eene echte geslachtlijst van dien zelfden man, wiens bestaan zelfs, nog in onze dagen, betwist wordt; beschrijving van 226 boekwerken, tusschen 1423 (?) en 1526 gedrukt; twee fragmenten van eenen Donatus, te Haarlem in 1430, een bijna volledige Donatus, in 1480 te Deventer gedrukt, enz.

Het is ons niet mogelijk, in deze beknopte aankondiging al het merkwaardige en belangrijke op te noemen, hetwelk wij in den Catalogus der Handschriften hebben gevonden. Dezelve splitst zich in twee gedeelten. 1. Meer uitgebreide stukken. (Kronijken, Traktaten, Keuren, Privilegiën, Vonnissen, Bijbels, Legenden, Dichtstukken, Spelen van Zinnen der Rederijkers, Resolutiën, Diploma's, enz.) Het veel grootere 2de gedeelte (van bl. 31 tot 128 van den Catalogus) behelst Brieven van allerlei aard in portefeuilles. Ook deze kan men weder in tweeën verdeelen; namelijk, 1. de portefeuilles, genommerd van I tot XI, ten deele afkomstig uit de ver-

[p. 223]

zamelingen van brandt en wagenaar, en bevattende belangrijke brieven en kleinere stukken voor de Vaderlandsche Geschiedenis; 2. de portefeuilles, gemerkt A tot L, behelzende brieven van allerlei personen, Vorsten en Vorstinnen, Prinsen en Prinsessen uit het Huis van Oranje-Nassau, Zee- en Landöfficieren, buiten- en binnenlandsche Geleerden, Staatsmannen, enz. Dit laatste gedeelte nu bevat gedeeltelijk eigenhandige brieven van de bedoelde personen, met een kort levensberigt door den Verzamelaar; gedeeltelijk slechts door hen onderteekende, en dus verzameld ten behoeve der kennis aan het handschrift dier veelal geschiedkundig bekende personaadjen. Wij erkennen, dat hier het belangrijke veelal van de liefhebberij afhangt, die men in zulke handteekeningen stelt, en dat wij niet kunnen beoordeelen, of die brieven van groot belang zijn. Van een aantal derzelven komt ons dit niet zoo voor.

Onder de merkwaardigste stukken van dezen Catalogus hebben wij opgemerkt: de Kronijk der Heeren van Egmond, door eenen Monnik dier Abdij; Adversaria en andere aanteekeningen van den beroemden scriverius; aanteekeningen van gerard brandt; eene Memorie van hugo de groot, omtrent zijne bedoelingen en ontmoetingen vóór zijne gevangenis; reland, Heraldische Historie van Europa, 4 deelen; stukken tot de kennis der volledige Geschiedenis van de Amsterdamsche Kloosters; Handvesten en Privilegiën van Amsterdam, achter welke een verhaal is van de woelingen der Herdoopers in 1535 en 1536, door joost buyk, sybrantsz., eene der in 1578 afgezette Regenten. De Nederlaag van frans van brederode, het oorspronkelijke van een gedicht, door koning in de werken der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde uitgegeven; Aanteekeningen op den Palamedes, door brandt; de Historie van Koning jason, opgedragen aan filips den Goeden, waarachter men die van het Schaakspel vindt; een aantal onbekende Spelen van Zinnen; Grimoald, Treurspel, naar de Rodogune van corneille reeds in 1652 vervaardigd; stukken, waaruit blijkt, hoe de verdraagzaamheid omtrent de Remonstranten zelfs na 1631 (toen men toch de Predikanten uit Loevestein liet ontsnappen) nog verre van algemeen was, vooral te Leyden (zelfs werd nog in 1650 een Remonstrantsche Proponent te Kampen gevangen gezet); voorts een aantal oorspronkelijke brieven van den Prins en de

[p. 224]

Staten aan den Heer van langerak, Ambassadeur in Frankrijk, van 1627 tot 1631 (en dus in een' zeer belangrijken tijd); 50 dito brieven van de beroemdste Gezanten in de gouden Eeuw van Neêrlands grootheid en invloed (1664 tot 1678); brieven van j. de witt en de ruiter op 's lands vloot geschreven; een Indult (door eene zonderlinge drukfout staat in den Catalogus Insult) van Bisschop hendrik van Utrecht in 1258; een geschrift van den beroemden Geneesheer gaubius, waaruit blijkt, dat die Leydsche Hoogleeraar nog in het midden der achttiende Eeuw aan de kunst van goudmaken geloofde; oorspronkelijke potloodteekening van peter den Grooten; originele brieven van karel gustaaf van Zweden, van Prins eugenius van Savoije, van frederik hendrik en zijne Moeder, van de Gemalin van willem den IV en andere Prinsen en Prinsessen van Oranje en Nassau, van den bekenden Hertog van Brunswijk Wolfenbuttel (Voogd van willem V), van den Dey van Algiers, van douza, tromp, pascal paoli, sidney smith, wellington, beza, arminius, bogerman, episcopius, descartes, cuvier; een dichtstuk, gemaakt en geschreven door poot; een onuitgegeven gedicht van tesselschade, afkomstig van van baarle; een brief van bossu aan willem den I, enz. enz. enz. Vele dier brieven zijn, gelijk reeds boven gezegd is, met levensberigten der Schrijvers door den Heer koning voorzien.

Wanneer men nagaat, dat deze stukken, benevens nog zulk eene boekverzameling, als waarvan wij enkele stalen hebben medegedeeld, niet verzameld is door eenen schatrijken liefhebber, wien tijd en geld in den ruimsten overvloed ten dienste waren, maar door eenen man van burgerlijke afkomst en opleiding, te midden der werkzaamheden aan zijnen post (het Griffiersambt) verbonden, eenen man, door zeer vele tegenspoeden en huiselijke rampen gedrukt, - zoo moet men versteld staan over de kracht, waarmede de onvermoeide lust tot onderzoek en werkzaamheid het schijnbaar onmogelijke kan tot stand brengen. Eene verzameling als deze, en die wij van de boekwerken mogen verwachten, zou eenen onzer aanzienlijken eere aandoen. De buitenlander, die tevens de Voorrede in het Fransch lezen kan, moge daaruit zien, wat het geduld en de ijver van een' Nederlandschen letterminnaar tot stand kunnen brengen.