Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Van Speyk's Dood en Nagedachtenis, gehuldigd door Neêrlands Hoofdstad, op den 4 en 5 Mei 1832. Vervolg en besluit tot J. Koning's Leven van J.C.J. van Speyk. Door W.J. Olivier. Met eene Afbeelding van het Monument in de Nieuwe Kerk. Te Amsterdam, bij de Gebr. Diederichs. 1832. In gr. 8vo. XII en 74 bl. f 1-25.
De Heldendaad van J.C.J. van Speyk, uit den mond der geredde Schepelingen opgeteekend, door Mr. F. van de Poll, Mr. S.I.Z. Wiselius, A.J. van Bybergen, Mr. J.J Uytwerf Sterling en J. Grevelink. Te Amsterdam, bij M. Westerman en Zoon. 1832. In gr. 8vo. XX en 20 bl. f : - 65.

[p. 220]

Verzameling van Opschriften op Graven, en Afbeeldingen van Gedenkteekenen op dezelve. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1831. In 4to. IV en 27 bl. f : - 75.

De Heer olivier geeft een geschikt en voldoend vervolg tot besluit van het werk van wijlen den beroemden j. koning, het Leven van j.c.j. van speyk. Wij vinden hier een getrouw en duidelijk verslag van de wijze, waarop, den 4 en 5 Mei 1832, de dood en nagedachtenis van den Held te Amsterdam zijn gehuldigd geworden; en het werkje wordt nog opgeluisterd, niet alleen door de Afbeelding van het Monument in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, maar ook, en vooral, door de medegedeelde Lijkrede van den Heer Mr. f. van de poll en de Dichtstukken (toen deels gezongen, deels voorgedragen) vervaardigd door de Heeren Mr. j. van lennep, van cappelle, warnsinck en westerman. Voorts treft men hier nog eenige Bijlagen aan, bestaande in authentieke stukken, tot de oprigting van het Monument en de Lijkfeestviering betrekkelijk.

Het tweede hier aangekondigde werkje behelst de verklaringen der geredde schepelingen nopens de omstandigheden, die van speyk's heldendood voorafgingen, en de wijze, waarop hij het feit waarschijnlijk volvoerde. Men verneemt hier menige belangrijke bijzonderheid, welke het edele, verhevene, moedige, stoute, vastberadene, kalme en menschlievende karakter des helds in het helderste daglicht stelt; en wijders blijkt het uit de overeenstemmende verklaringen, vooral uit die van den matroos j.chr. pieper, dat van speyk het kruid althans zeker niet met eene eigaar, maar hoogstwaarschijnlijk, en naar Recensents overtuiging ongetwijfeld, met een geweer aanstak, hetwelk hij uit het rak in de kajuit nam, en met een patroon laadde; terwijl de getuige pieper het kitsen hoorde, kort vóór de ontploffing.

De Uitgever van de onder No. 3 hier aangekondigde Verzameling van Opschriften op Graven, en Afbeeldingen van Gedenkteekenen op dezelve, verdient den lof van de opschriften in 't algemeen wél gekozen te hebben. De gedenkteekenen, welker modellen op de IJzergieterij te Deventer gemaakt worden, aldaar verkrijgbaar zijn, en hier worden afgebeeld, met opgave van den prijs, zoo der Monumenten zelve, als van het roosterwerk, schijnen ons toe met smaak ontworpen te zijn, en gaarne gelooven wij, dat de afbeel-

[p. 221]

ding getrouw is. Onder het lezen der opschriften maakten wij bij onszelven de aanmerking, dat de opschriften in proza soms half in dichtmaat zijn, en men soms niet weet, of iets als vers, dan als ondicht, moet worden beschouwd, b.v. bl. 14 in proza:

Hier, waar millioenen zonken; hier, waar elke fakkel zinkt; hier, hier beurt de gedachte op, dat deze weg ten hemel leidt.

Bl. 16, mede als proza gedrukt, en 't welk wij door afschrapping in verzen zullen brengen:

Gij, dierbare! hebt nu uw lijden doorgestaan, | en zonkt te vroeg in 't stille graf; ll de Schepper liet zich niet verbidden, | die u een beter leven gaf.

En bl. 23, insgelijks in proza, doch met rijm aan het eind der zinsafdeelingen:

Hier is het oord niet, waar reine deugd, de plant der Godheid, gedijt: driemaal gelukkig, dien in de vroege jeugd God met zijne zaligheid verheugt.

Waarschijnlijk is de spreuk uit het Duitsch vertaald. Jugend zal gerijmd hebben op Tugend en erfreüt op gedeyt. Maar als men eene dichtspreuk vertolkt, moet men dat of in verzen doen, of bij het overbrengen alles weren, wat naar maat of rijm zweemt, b.v.: Hier is het oord niet, waar reine deugd, die plant der Godheid, voorspoedig opgroeit: driewerf gelukkig dan hij, wien God zijne zaligheid in de vroegste jaren zijns levens reeds erlangen doet.

Hierop lette dus de verzamelaar in het vervolg.