Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Lotgevallen en Avonturen van den Russischen Gilblas. Een vrolijke Roman. Door den Graaf Taddeo Bulgarin. III Deelen. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. 1832. In gr. 8vo. Te zamen 776 bladz. f 7-20.

In het oorspronkelijke heet deze roman Iwan Wyjighine, naar den held van het verhaal. De titel van Russischen Gilblas is, in zoo verre, niet ongepast, als namelijk het onderhavige werk, even als de bekende Gilblas di Santillana van lesage, ons met eenen man bekend maakt, die door allerlei avontuurlijke ontmoetingen in betrekking komt met menschen uit alle levensstanden. De lotgevallen en avonturen van Iwan geven den Schrijver gelegenheid, om, in onderhoudende tafereelen, de zeden, gewoonten, leefwijze en karakters te schilderen der zoo verschillende bewoners van het uitgestrekte Russische Keizerrijk.

Bij den aanvang van het verhaal maakt Iwan zich bekend als eenen vondeling of verlaten kind, hetwelk onder de talrijke bedienden van eenen grondeigenaar in Wit Rusland het genadebrood at, en daar, naar zijne eigene uitdrukking, omtrent zoo veel gold als een jonge wolf. Met zijn tiende jaar wordt hij postillon d' amour van Petronella, eene der dochters van het huis. Toen zij door Milovidin, eenen Russischen Officier, geschaakt en gehuwd was, volgt Iwan de

[p. 216]

jonge echtgenooten, komt vervolgens in de dienst van eenen Jood in eene stad in Russisch Polen, en naderhand bij eenen vermogenden rentenier in Moskou. Daar wordt hij, onder het voorwendsel, dat hij de zoon is van hare zuster, als kind aangenomen door de weduwe van eenen Italiaanschen toonkunstenaar, welke, als begunstigde minnares van Vorst Tschwanof, in die hoofdstad op eenen grooten voet leeft. Iwan ontvangt nu eene opvoeding, alsof hij een vorstenzoon ware, maar neemt ook alle de gebreken aan, voor welke een jongeling in zoodanige omstandigheden blootstaat. Een liefdesavontuur doet hem zijne gewaande tante verlaten. Een bedrieger weet hem naar Orenburg te lokken, en uit die grensstad in gevangenschap te doen geraken bij eene horde der Kirghizen. Onder deze zwervende Aziaten gewint Iwan de gunst van het opperhoofd van den stam, neemt eenen geruimen tijd een werkzaam deel aan hunne krijgstogten, wordt wegens zijne betoonde dapperheid ten laatste in vrijheid gesteld, en met groote schatten uit den behaalden oorlogsbuit beschonken. Hij redt bij die gelegenheid ook zijnen voormaligen meester Milovidin, den echtgenoot van Petronella, uit de slavernij. Deze verhaalt hem zijne zonderlinge avonturen in Boheme, Italië en Turkije. Na eene langdurige reis, op welke Iwan de gelegenheid heeft om veel op te merken aangaande de zedelijke en maatschappelijke gesteldheid der bewoners van onderscheidene gedeelten van Rusland, komt hij te Moskou terug, en vindt zijne zoogenaamde tante, welke zich nu aan hem ontdekt, in armoede weder. Vorst Tschwanof was overleden, en zij, door de kinderpokken van hare schoonheid beroofd zijnde, nu ter prooije aan de bitterste ellende. Iwan, aan wien zij ook den naam van zijnen vader, eenen zekeren Vorst Miloslaws, die in eenen slag tegen de Turken gesneuveld was, ontdekt, neemt haar tot zich en voorziet in haar onderhoud. Te Moskou ontmoet hij Grunia, zijne eerste beminde, als tooneelspeelster, en hernieuwt zijne betrekking met haar. Door Grunia geraakt hij in verkeer met valsche spelers. Ter naauwernood ontkomt hij, met het verlies van zijn vermogen en van zijne trouwelooze minnares, de nasporingen der Policie en andere gevaren. Hij tracht zijne zaken door een huwelijk te herstellen. Na daartoe te vergeefs in het huis van eenen rijken koopman eene poging te hebben aangewend, begeeft zich Iwan, bij het uitbarsten van eenen oorlog der Russen tegen de Turken, in de krijgsdienst. Na in dien veldtogt

[p. 217]

eene ridderorde en den rang van Luitenant verkregen te hebben, leeft hij eenigen tijd te Petersburg, in afwachting van eenige burgerlijke bediening. Hier meer in de nabijheid van zijns vaders veelvermogend geslacht gekomen, staat hij ten doel aan deszelfs vervolgingen. Deze zijne bloedverwanten wilden namelijk de uitkeering ontduiken van een aanzienlijk kapitaal, hetwelk door zijnen overledenen vader aan hem gemaakt was. Nadat door deze vervolging zijne vrijheid en leven meermalen in gevaar waren geweest, na een langdurig en moeijelijk regtsgeding, zegepraalt zijne regtvaardige zaak, geraakt hij in het bezit van groote rijkdommen, eenen aanzienlijken rang, en van eene voortreffelijke echtgenoote.

Het is duidelijk, dat het geenszins het doel is van den Schrijver, om in zijnen held een voorbeeld tot navolging voor te stellen. Iwan's lotgevallen moeten ten leiddraad verstrekken, om den lezer al datgene in levendige tafereelen te doen beschouwen, wat zijnen landaard kenmerkt. De kleeding, het huishoudelijke leven, de bronnen van bestaan, de volksvermaken, de zedelijke deugden en gebreken van Russen, Polen, Joden, en der omzwervende Aziatische volksstammen, liggen hier voor ons oog, niet in eene kunstige, dikwerf versierde voorstelling, maar met dat waas van het werkelijke leven, hetwelk zulk een verhaal alleen bezitten kan in den mond van iemand, die voorondersteld wordt mede te deelen, wat hij zelf waarnam, ondervond, en waaraan hij doorgaans zelf een gewigtig aandeel had.

Wij hebben het werk met genoegen gelezen, en, behalve dat hetzelve overvloedige stof tot aangename tijdkorting bevat, achten wij het niet ongeschikt tot waarschuwing van den onervarenen tegen bedriegerijen en verzoekingen, die even zoo wel onder ons, als in Iwan's vaderland, te duchten zijn. In het oorspronkelijke voor het eerst in 1829 te Petersburg uitgekomen, volgde de eene herdruk den anderen. Dit is echter nog niet alles. Zijne Majesteit, de Keizer aller Russen, nikolaas I, heeft openlijk zijne hooge goedkeuring van dit werk betuigd, en den Schrijver zelven nog andere bewijzen van zijne tevredenheid en Keizerlijke toegenegenheid gegeven. Dit verstrekt den Vorst inderdaad tot eer, omdat in het werk verscheidene misbruiken, die uit de gesteldheid van het staatsbestuur voortkomen, met scherpe trekken geteekend worden, en getuigt dus van zijne billijkheid. De overzetting, die echter reeds naar eene, onder het oog van

[p. 218]

den Schrijver vervaardigde, Fransche overzetting geschied is, beantwoordt in allen deele aan hetgeen men van den bekwamen Uitgever verwachten kan.