Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

[p. 192]

Geschiedenis der Christelijke Godsdienst en Kerk, door A. Neander. Uit het Hoogduitsch vertaald, door H.J. Spijker, Theol. Doct. en Pred. te Waddingsveen. IIde Deel. Te Rotterdam, bij Wed. van der Meer en Verbruggen. In gr. 8vo. XIV en 320 bl. f 3 - :

Van het eerste deel der vertaling van dit werk is op zijnen tijd verslag gedaan. Nadat dezelve een' tijdlang had stilgestaan, wordt zij met dit deel door eenen anderen Uitgever vervolgd. Op verzoek van den tegenwoordigen Uitgever, is de naam van den Vertaler op den titel geplaatst. De nederige Vertaler wenscht, dat de voldoening aan dit verzoek enkel aangemerkt worde als een blijk van achting aan den Schrijver, en dat dezelve niet toegeschreven worde aan eerzuchtige bedoelingen. In zoo ver de naam van eenen Geleerde, die, als Evangelieverkondiger, reeds van eene gunstige zijde in de vaderlandsche Hervormde Kerk bekend is, iets bij kan dragen, om aan het vertaalde werk eene gunstige ontvangst bij ons vaderlandsch publiek te verzekeren, keuren wij dan ook deze bekendmaking niet af, vooral daar wij hierdoor ook weten, aan wien wij de belangrijke toelichtingen te danken hebben, waardoor deze vertaling het oorspronkelijke in waarde overtreft. Dit deel begint met de tweede Afdeeling, behelzende: De Geschiedenis van het Kerkbestuur, de Kerkelijke Tucht, en de verdeeldheden daarover ontstaan. I. Het bestuur der Christelijke Kerk in den leeftijd der Apostelen, na den leeftijd der Apostelen. II. De uitoefening der Kerkelijke Tucht. III. Verdeeldheden en scheuringen ter zake van Kerkbestuur en Kerkelijke Tucht.

Met betrekking tot de ingevoerde onderscheiding tusschen de Bisschoppen en de Presbijters, welke in deze Afdeeling behandeld wordt, viel ons in het oog het verschil van gevoelen tusschen neander en eenen onzer

[p. 193]

vaderlandsche Geleerden. Neander zegt: ‘Het was geheel natuurlijk, dat, in de vergaderingen der Presbijters, spoedig één hunner tot Voorzitter gekozen werd.’ En vervolgens: ‘Uit hetgeen reeds in de tweede eeuw bestond, mogen wij opmaken, dat, onmiddellijk na den leeftijd der Apostelen, het ambt van eenen blijvenden Voorzitter in den Raad der Presbijters is ingesteld, en dat deze Voorzitter, omdat hij voornamelijk het opzigt over alles voerde, den naam van eenen Opziener of Bisschop bij uitnemendheid gedragen, en zich daardoor van de overige Presbijters onderscheiden heeft.’ De Hoogleeraar n.c. kist, in zijn onderzoek over den oorsprong van het Bisschoppelijk gezag in de Christelijke Kerk, enz. geplaatst in het tweeden deels eerste stuk van het Archief voor de Kerkelijke Geschiedenis: ‘Niet namelijk, dat het gezag, aan éénen Bisschop in iedere Gemeente toegekend, als van zelve en van lieverlede uit het voorzitterschap van eenen der Ouderlingen zou zijn voortgevloeid; maar het werd niet zonder vele tegenkanting opzettelijk ingevoerd.’ Nadat de Hoogleeraar reeds vroeger gezegd had: ‘Uit de brieven van ignatius leeren wij het gezag en de waardigheid van éénen Bisschop in elke gemeente, als eene toenmaals nieuwe, althans in de plaatsen, naar welke deze brieven gerigt zijn, nog niet bekende of aangenomen instelling kennen.’ Jammer is het, dat, door de genoegzaam gelijktijdíge uitgave van dit deel der vertaling met het genoemde deel van het Archief, de geleerde Vertaler geene gelegenheid heeft gehad, om zijnen oorspronkelijken Autheur te verdedigen.

De derde Afdeeling behelst Geschiedenis van den Levenswandel en de openlijke Godsvereering der Christenen. I. Levenswandel der Christenen. II. Openlijke en gemeenschappelijke Godsvereering. III. Bediening van Doop en Avondmaal. Neander behandelt ook in dit werk de geschiedenis der Christelijke Kerk vooral van hare beoefenende zijde, dezelve aan-

[p. 194]

wendende tot leering, waarschuwing en stichting; en, waar eene zekere neiging tot het mystieke, welke het niet te ontkennen is dat den Schrijver eigen is, aanleiding geeft tot onnaauwkeurigheid, dient het aangemerkte van den geleerden Vertaler tot nuttige teregtwijzing. Zeer doelmatig is, onder anderen, de aanmerking op de overbrenging van Jo. VI:47-56 op het Avondmaal. De Vertaler zegt in dezelve, bladz. 274: ‘De overbrenging van deze Bijbelplaats op het Avondmaal is geheel overeenkomstig met de doorgaande denkwijze van onzen Schrijver; maar blijft toch voor ons aan vele bedenkingen onderhevig, omdat zij op eene minder juiste verklaring steunt, en tot onjuiste voorstellingen van den aard en het doel des Avondmaals aanleiding geeft.’

Wij verblijden ons in de voortzetting dezer vertaling; en, daar wij vernemen, dat het werk in het oorspronkelijke ook nog niet voleindigd is, hopen wij, dat de Schrijver, die met zoo veel anderen letterkundigen arbeid overladen is, zijn voornemen zal volvoeren. Wij wenschen, dat dit ons verslag moge medewerken, om, bij de hervatting van de Nederduitsche uitgave van dit werk, de belangstelling van ons publiek in deze onderneming op te wekken, en de loffelijke poging van den Vertaler door eene gunstige ontvangst bij zijne landgenooten te doen bekroonen.