Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Temora, in acht Zangen (,) naar Ossiaan. Door H. Vinkeles. Te Amsterdam, bij M. Westerman. In kl. 8vo. XVI en 134 bl. f 1-25.

Daar de Heer vinkeles, die reeds elf jaren vóór den tijd der uitgaaf van het aangekondigde dichtwerk, tot eene winteruitspanning, deze overzetting bewerkt had, na de voltooijing van dezen zijnen arbeid zich steeds had zien te leur stellen in zijne verwachting, dat de Heer bilderdijk ook dit meesterstuk van ossiaan, even als deszelfs Fingal, in een Nederlandsch dichtgewaad zoude steken; zoo besloot hij eindelijk, zijne eigene navolging der Temora, over welke navolging hij echter al te nederig oordeelt, in het licht te

[p. 131]

geven. Na een Voorberigt vinden wij hier de zoo onmisbare Geslachtlijst van Trenmor, eersten Koning van Morven, stamvader van Fingal. Daarop volgt eene historische Inleiding, welke den lezer op het regte standpunt plaatst; en eindelijk eene schets van het gansche dichtwerk, bestaande in eene Inhoudsopgaaf van elk der acht Zangen. Het voorwerk hiermede besloten zijnde, neemt het eigenlijke werk, het Romantisch Heldendicht Temora, eenen aanvang.

Veel is er getwist over de vereischten van het Heldendicht, even als over die van het Treurspel. Het Treurspel verdeelt bilderdijk in het eigenlijke of Classische Treurspel, het Mysteriespel, en het Historiespel, welk laatste niet anders is dan het Romantische Treurspel der Engelschen, Duitschers, en Franschen van de nieuwe School. Waarom, daar men toch aan dichtwerken, als de Fingal en de Temora van ossiaan, de Geuzen door o.z. van haren, de Abraham van hoogvliet, enz. eenen naam moet geven, zou men den Fingal, de Temora en de Geuzen geene Romantische Heldendichten, Abraham en soortgelijke eenvoudig Levensbeschrijvingen in dichtmaat mogen noemen, en alle deze soorten onder de klasse van het Heldendicht begrijpen? Het woord Heldendicht is immers zoo ruim van beteekenis als dat van Treurspel. Treurspel voor Tragedie is willekeurig vertaald, beter echter dan letterlijk weg Bokspelzang! Met Heldendicht voor Epopée of Carmen Epicum is het weinig anders. De Messiade is voorzeker een Carmen Epiçum, maar een Carmen Heroïcum is zij slechts in een' overdragtelijken zin. Is een Heldendicht niet uitvoerig, maar bezingt het slechts eene soort van Episode; is het slechts een enkele Zang; dan behoort men (gelijk bilderdijk aanmerkt) het stuk een' Heldenzang te noemen. Maar de Temora in acht Zangen, die ééne hoofddaad ten onderwerp hebben, den laatsten krijgstogt van Fingal tot herstelling zijner Familie op den Troon van Temora - dat dichtwerk mag wel een Heldendicht heeten, en is dat dan van de zoogenaamde Romantische soort, dewijl daartoe gemakshalve gebragt wordt al wat niet doorgaans aan de Grieksche of Classische kunstregelen beantwoordt. Zie onder anderen bouterwek, Grondbeginselen der Leer van het Schoone; te Leiden bij cijfveer, 1830. Iste D. bl. 107-113.

Het zou te veel plaats wegnemen, den inhoud hier mede te deelen: want om dit voegzaam te doen, zouden wij ge-

[p. 132]

heel den Inhoud, zoo als vinkeles dien opgeeft, wel moeten overschrijven. De navolging is gelukkig, en dat de poëzij van het stuk heerlijk is, behoeft niet te worden gezegd: want aan wien is ossiaan niet bekend? De drukproeven hadden wel wat naauwkeuriger mogen verbeterd zijn. Onachtzaamheid in de punctuatie veroorzaakt zelfs hier en daar eenige duisterheid. Ook de smelting is soms verwaarloosd, en de Heer vinkeles neemt vrijheden in het rijm, welke tegenwoordig niemand zich toestaat. Van het eene en andere volge eenig bewijs.

Zoo de slag, Duthula! aan uw zoomen. Bl. 53.

Hier is de smelting verwaarloosd.

Zich leunende aan de rots, stond treurig bij den Vorst
Sulmalla, de eedle maagd, met hagelblanke borst. (,)
Zij, Koning Konmors telg,(.) aan (Aan) Iniswinaas stranden
Kwam strijdbren (bre) Kathmor eens tot Konmors bijstand landen.

Hier (bl. 63) is de punctuatie verkeerd, en bovendien is er nog eene taalfout. Zoo staat er ook bl. 78 en elders, zonder eenige noodzaak, hart voor hert der woestenij. Bl. 96 staat troon voor toorn. Bl. 120 rijmt brandde op wanden. Van deze vrijheid, welke wij afkeuren, bedient vinkeles zich meermalen.

In weêrwil van dergelijke onvolkomenheden, bezit het werk van den Heer vinkeles vele verdiensten, en Recensent verheugt zich over het verschijnen dezer vertaling. Tot aanbeveling strekke het volgende uit den tweeden Zang.

Kathmor, broeder van den verslagenen Kairbar, en diens opvolger op den door Kairbar overweldigden Troon van Temora, ontmoet, terwijl hij de nachtronde doet, Ossiaan. Kairbar was een dwingeland geweest, en had zelfs Oskar, den zoon van Ossiaan, verraderlijk op een feest laten ombrengen; doch Kathmor was een edelmoedig en gastvrij Vorst. Hij zegt tot Ossiaan:

‘o Vriend van 't Geestendom! heeft Kathmor u ontmoet?

Reeds dikwerf heeft mijn hart den zoeten wensch gevoed,

In Athaas galmend hof bij feestvreugd u te ontvangen;
En waarom zou mijn speer thans naar uw bloed verlangen?

Neen, dat de zon ons zie, als wij, o Ossiaan!

Voor 't oog van beider heir elkander tegengaan.’ enz.

[p. 133]

 

‘Zal dan (zoo ving ik, d.i. Ossiaan, aan) het kroost van later dagen

 

Onwetend zijn van 't oord, waar wij ons vreedzaam zagen?

 

Of is het slechts een veld, vervuld van bloed en moord,

 

Dat onze zinnen streelt, dat onze ziel bekoort?

 

Of zien wij niet met vreugd de plaats, die onze vaadren

 

Bij disch- en feestgenot of jagtvreugd zag vergaadren?

 

Maar op het veld des strijds ontrolt het oog een traan.

 

Dees steen, met mos bedekt, zal hier verheven staan,

 

En melden 't nageslacht, als 't ons herdenken zegent:

 

Hier heeft zich Athaas vorst en Ossiaan bejegend

 

In minzaam onderhoud. - o Steen! wanneer de vuist

 

Des alvernielbren tijds u eenmaal heeft vergruisd,

 

Als Lubars stroom, verdroogd, niet meer zal zeewaarts vlieten,

 

Zal mooglijk op dees plaats een wandlaar rust genieten;

 

Terwijl de bleeke maan met kwijnend aangezigt

 

Hem heenrolt over 't hoofd, dan zullen wij veelligt,

 

In nevelen gekleed, op flaauwe maanlichtstralen,

 

Ons parende aan zijn' droom, op aarde nederdalen,

 

En wijzen op dees plek... maar waarom mij ontvloôn?

 

Van waar die sombre smart, o Barbar-Duthuls zoon?’

 

Hij sprak: ‘o Ossiaan! ons zal men niet vergeten;

 

Het laatste nageslacht zal onze namen weten;

 

Ons beider daden zijn in de oogen van den Bard

 

Een zuivre straal van licht, een laafdronk voor zijn hart.

 

Maar Atha zucht in rouw, zijn Koning is gevallen,

 

En zonder lijkgezang! Was ook zijn geest voor allen

 

Een' winterstorm gelijk, toch schitterde uit zijn ziel

 

Een heldre lichtstraal voort, die op zijn' broeder' viel:

 

Zoo toont, wanneer de nacht zich uitbreidt op de volken,

 

De maan het blank gelaat door weêrlichtzwangre wolken.’

 

‘Mijn haat, (dus antwoordde ik,) vervolgt hem niet in 't graf,

 

Maar vlugt met aadlaarsspoed van ieder vijand af,

 

Zoo dra hij ligt geveld. Hij zal der Barden zangen,

 

Ja, Kairbar zal die vreugd nog op zijn' wind ontvangen.’

Alzoo zorgde de heidensche Kaledoniër ossiaan, naar zijne begrippen, voor de rust der ziel van den moordenaar zijns zoons. Hoe vele Christenen zouden hem in zulk eene liefde tot vijanden gelijk zijn? Onze geloofsbegrippen zijn beter, dan die van ossiaan; maar is ons hart wel zoo als het zijne? Ieder beantwoorde deze vraag aan zichzelven!