Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Micha, vertaald en opgehelderd door B. Rusburg, Predikant bij de Doopsgezinde Gemeente te Kampen. Benevens eene korte tijdrekenkundige opgave der twaalf

[p. 58]

(zoogenoemde) kleine Profeten, en een (l. eene) vertaling van dezen Profeet, door wijlen den Hooggel. Heer E.J. Greve, in leven Hoogleeraar te Deventer. (l. Franeker.) Te Kampen, bij K. van Hulst. 1831. In gr. 8vo. IV en 277 bl. f 2-70.

Het oogmerk van den Eerw. Schrijver, ‘met deze vertaling en verklaring van de Godspraken des Profeets micha, is hoofdzakelijk, om den ongeleerden lezer beter met derzelver inhoud en strekking bekend te maken.’ Daartoe nu levert hij ons eerst eene tijdrekenkundige opgave der twaalf kleine Profeten; niet, gelijk de titel zou doen vermoeden, van den Hoogl. greve, maar gedeeltelijk van hemzelven, gedeeltelijk vertaald uit een stuk van jäger, in steudel's Tübinger Zeitschrift für Theologie, 1828. 2de St. Uit dit onderzoek blijkt, dat de bedoelde geschriften aldus chronologisch op elkander volgen zouden: Vóór de verwoesting van het Israëlitische rijk: Joël, Amos, Hosea, Micha; vóór de slooping van het rijk van Juda: Nahum, Zefanja, Habakuk. Onze Schrijver voegt daarbij: Jona, dien hij vóór Amos plaatst, en Obadja. Voorts, na de wederkeering uit de Babylonische ballingschap: Haggaï, Zacharia, Maleachi. Zie bladz. 1-23. Vervolgens ontvangen wij eene Inleiding, over micha en de plaats zijner geboorte, - over den tijd, waarin zijne Godspraken voorkomen, - over den burgerlijken en zedelijken toestand van Israël, - over den burgerlijken, zedelijken en godsdienstigen toestand van Juda (dit een en ander nog al hoog opgehaald), - echtheid van micha (liever, van zijn geschrift), waarbij iets over de dichterlijke schoonheid van zijnen stijl. Bladz. 24-59. Daarna des Schrijvers vertaling. Bladz. 60-77. Voorts eene opheldering van micha's profetiën. Bladz. 77-259. Eindelijk micha, volgens de vertaling van Prof. greve. Bl. 260-277.

De Eerw. rusburg geeft deze laatste, ‘van welke hij tot zijn oogmerk weinig gebruik gehad heeft,

[p. 59]

woordelijk, ook naar de eigene spelling des overledenen,’ ten einde ‘de vrucht of het resultaat van 's mans onderzoekingen aan het licht te brengen.’ Wij hadden toch wel gewenscht, dat de Eerw. rusburg van het nagelaten handschrift van Prof. greve meer gebruik had gemaakt, en ter gemakkelijker vergelijking ware het misschien beter geweest, dat hij zijne overzetting naast die van den Hoogl. had laten drukken. Er zou, hetzij uit deze, hetzij uit de Latijnsche, waarschijnlijk nog wel eenig licht te trekken geweest zijn. Dat dit niet gedaan is, spijt ons te meer, daar wij niet gelooven, dat van de uitgave van dit nagelaten handschrift, bevattende ‘eerst den gewonen Hebreeuwschen tekst, er tegen over de veranderde in het Hebreeuwsch naar de vermeende dichtmaat, vervolgens de Nederduitsche vertaling, en dan de uitspraak in gewone schrijfletters, waaronder dan de Latijnsche vertaling terstond geplaatst, en het geheel door critische noten besloten,’ waartoe rusburg eenen drukker uitnoodigt, veel komen zal.

De Schrijver, die reeds in 1806 door den Hoogleeraar willmet (niet wilmet), aan wien hij dit werkje opdraagt, tot het bearbeiden van micha werd aangemoedigd en van eenige benoodigde boeken voorzien, heeft alzoo zekerlijk meer maanden aan het opstellen, dan wij uren aan het lezen en bestuderen van dit boek besteed, en daardoor van onzen kant regt op eene bescheidene beoordeeling. Zullen wij echter in het algemeen onze gedachten zeggen, dan komt het ons voor, dat aan eigenlijk taalkundige verklaring te weinig plaats is ingeruimd. In het aanwijzen van den gang der redenering, en van hare gepastheid voor Israël, is de Eerw. Schrijver breedvoerig, ook dan, wanneer hij kort had kunnen zijn. Hier en daar zouden wij zelfs in de verzoeking komen, om het ophelderende, althans ten deele, voor omgewerkte leerredenen te houden. Het is waar, de Heer rusburg schreef voor ongeleerden; maar waartoe niet liever nog meer gedaan, wat hij toch ten deele doet, en waartoe het

[p. 60]

hem aan geene kunde mangelt, ook den Bijbeluitlegger voorgelicht en redenen gegeven van zijne opvatting?

Het zou eene zeer breedvoerige en voor den aard van dit Tijdschrift zeer ongeschikte Recensie kunnen worden, wanneer wij het geheele werkje doorliepen, en overal de verklaring beoordeelden. Wij bepalen ons dus tot een paar aanmerkingen, en slaan daartoe het bekende begin van Hoofdstuk V op. - De Godspraak te dezer plaatse wordt, en onzes inziens met regt, voor eene voorspelling aangaande den Messias gehouden; maar het slot van vs. 1, waarop hier veel, en tot de vraag: is hier de Messias bedoeld? alles aankomt: zijne uitgangen zijn van ouds, van de dagen der eeuwigheid, wordt hier alleen met deze woorden zeer oppervlakkig behandeld: ‘Wij zien in het slot van dit vers, door de oudheid zijner afkomst, tevens de hoop op eene bestendige voortduring gevestigd.’ Op geene plaats heeft rusburg ons meer te leur gesteld. - Vs. 3. hij zal weiden in de kracht des Heeren, zegt rusburg: ‘weiden, van Koningen of Vorsten gebezigd, beteekent: regeren met zorgvuldigheid en teederheid ter bevordering van heil.’ In denzelfden zin verklaart het onze van der palm. Maar waarom hier geen woord over de oorzaak dezer benaming, geene verwijzing naar Jerem. II:8, III:15, Ezech. XXXIV:2, 23, geene herinnering aan het Homerische ποιμένες λαῶν? - Teregt zegt rusburg, bl. 188 in de noot, dat םאָ ook heidenen beteekent, en haalt ten bewijze aan 2 Kron. VI:29. Dit kunnen wij ons niet begrijpen. Het is waar, םאָ־ל staat hier tegen מּ־ל over; maar wij kunnen niet gelooven, dat aan het eerste hier de beteekenis van heidenen moet worden gehecht. Salomo bidt bij de inwijding van den tempel, dat God alle gebeden mogt verhooren, die ל לוּ םאָ ל ה maar wij zouden dit liever verklaren, met de randteekenaars op onze Statenoverzetting, ‘van elk in zijn

[p. 61]

bijzonder, of van de vergadering des volks in het algemeen.’ Tot eene plaats des gebeds toch voor de heidenen was de tempel niet bestemd, en het was ook niet waarschijnlijk, dat deze er dat gebruik van maken zouden.

Het is jammer, dat dit boek door zulk eene menigte drukfouten ontsierd wordt. De op den titel door een aangehecht blaadje verbeterde doen dit reeds vreezen. Behalve de aangeteekende, vonden wij, onder meerderen: Bladz. 20. r. 15. grensen. Bl. 24, in de noot, 19 H. bl. 158, lees: 14de St. bl. 158. Bl. 36. r. 8. v.o. Almagtigen, l. Almagtige. Bl. 82, in de noot, fregi, l. frangi. Bl. 126. r. 21. roovereijen. Bl. 187. r. 14. weisgeerige. Bl. 228. r. 20. lisijphus, l. sisyphus. Ook zal ithobat, bl. 39. r. 1, wien de Bijbel eth-baal noemt, wel ithobal moeten zijn, gelijk hij bij josephus heet. - Inzonderheid echter hinderen deze feilen in de aanhaling van bijbelplaatsen, gelijk bl. 21. r. 18. 2 Kon. XXXIV:12, l. 2 Kron. XXXIV:12. Bl. 181. r. 5. Joh. XXII:42, l. VII:42. Bl. 185, in de noot, Jes. VII:24, l. VII:14. De aanhaling van Jes. XLIX:21 kon aldaar gerustelijk zijn achtergebleven. Ook is bl. 24, in de noot (*), de aanhaling van Micha I:9 zeker eene drukfout. Ook schijnt bl. 27, r. 10, eene zinsnede te zijn uitgevallen, en zoo, of iets dergelijks, gelezen te moeten worden: Is het dus voor de verklaring van de schriften der Profeten, ook bij de erkentenis van Goddelijken invloed op hunnen geest, van hoog belang, bekend te zijn met hun karakter, opvoeding en stand in de wereld, en moeten wij het gemis van die kennis bij micha betreuren, meer weten wij van de plaats zijner geboorte.