Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Kaspar Hauser. Voorbeeld eener Misdaad gepleegd tegen de Geestvermogens of het Zieleleven eens Menschen. Door Anselm Ritter von Feuerbach. Naar het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. 1832. In gr 8vo. IV, 122 bl. f 1-25.

De treurige geschiedenis, waarvan dit boek een verhaal behelst, komt hoofdzakelijk op het volgende neder. Op den 26 Mei 1828 vond men op de openbare straat te Neurenberg een geheel onbekend jongeling, met eenen brief in de hand, waarin verzocht werd, hem tot Kavallerist aan te nemen. De weinige woorden, welke hij uitstamelen kon, zijn wag-

[p. 36]

gelende gang, zijne kinderachtige gebaren, en zijne diepe onnoozelheid, of liever dierlijke stompheid, - alles, in één woord, gaf blijk van eene verregaande verwaarloozing, zoo wel naar het ligchaam, als naar de ziel. Daar hij echter geen het minste spoor van krankzinnigheid vertoonde, en daarbij zeer goedaardig en leerzaam was, werd hij ras een voorwerp der algemeene opmerkzaamheid en van een innig medelijden, en gaf men zich vele moeite, om zijne zielsvermogens te ontwikkelen. Uit hetgeen men later uit hem vernomen heeft, blijkt, dat hij van zijne vroegste jeugd in een klein hok is opgesloten geweest, waar hij, enkel met een hemd en eene lederen, van achteren opengesnedene, broek gekleed, en blootsvoets, op den grond gezeten heeft, zonder ooit het onderscheid van dag en nacht waargenomen, of eenig geluid, het zij van menschen of van dieren, gehoord te hebben. Hij had nooit eenig levend schepsel gezien dan den man, die hem zijn voedsel, enkel brood en water, bragt. Omtrent de wijze, waarop hij te Neurenberg gekomen is, weet hij niets op te geven. Ook heeft de Policie dit, ondanks alle aangewende moeite, niet kunnen opsporen. Deze ongelukkige jongeling is door de Regering van Neurenberg aan de leiding van den Hoogleeraar daumer toevertrouwd, ten wiens huize een vermomd booswicht in October 1829 getracht heeft hem te vermoorden, doch hem slechts eene zware wonde aan het voorhoofd heeft toegebragt, waarvan hij gelukkig hersteld is. De Engelsche Graaf stanhope schijnt voornemens te zijn, hem met zich naar Engeland te nemen, om hem daar eene veilige schuilplaats te verleenen en voor zijne verdere opvoeding te zorgen.

Deze geschiedenis wekt reeds op zichzelve in den hoogsten graad ons medelijden, belangstelling en nieuwsgierigheid op; doch de wijze, waarop de schrandere von feuerbach dezelve heeft voorgesteld, en de treffende wijsgeerige bedenkingen, welke hij in zijn verhaal invlecht, maken dit boekje uit meer dan één oogpunt zeer belangrijk. Hij stelt ons kaspar hauser (toen 16 à 17 jaren oud) voor als een jongeling, die geene kindschheid gehad heeft, als een kind in het gevormde ligchaam van een' man. Hij deelt ons omtrent de trapswijze ontwikkeling zijner zielsvermogens, en vooral omtrent die zijner zintuigen, eene reeks van bijzonderheden en opmerkingen mede, welker enkele aanwijzing ons hier te ver zoude afleiden. Voor de Zielkunde is dan dit werkje eene gewigtige bij-

[p. 37]

drage. - Ook de Regtsgeleerde bedenkingen omtrent het aan kaspar hauser gepleegde misdrijf, en de straf, welke daarvoor zoude kunnen worden opgelegd, zijn, in ons oog, hoogst belangrijk. Hij merkt op, dat de daders, volgens het Beijersche Wetboek van Strafregt, slechts kunnen gestraft worden wegens wederregtelijke gevangenhouding en wegens het verlaten van een' volwassen persoon, die buiten staat was zichzelven te helpen. Doch hij toont tevens, dat hier een veel zwaarder misdrijf gepleegd is, - een misdrijf tegen de geestvermogens of tegen het leven der ziel. Dit denkbeeld vooral wordt van bl. 44-51 uitnemend schoon ontwikkeld.

Ofschoon er in der tijd in Duitschland wel eens vermoeden geweest is, dat er onder deze geschiedenis bedrog schuilde, vonden wij echter, na de meest gezette lezing van dit boek, geene enkele reden, om dezelve in twijfel te trekken. De naam van feuerbach, de belangstelling van Lord stanhope, het vierjarig verblijf van kaspar hauser te Neurenberg onder het oog en gestadig toevoorzigt van verlichte mannen, - dit alles levert, in ons oog, genoegzame waarborgen op. De poging, om hem te vermoorden, toont reeds genoegzaam, dat hij het slagtoffer is van nog onbekende, misschien magtige, booswichten, en sluit het denkbeeld uit, dat hij een op en voor zichzelven handelend bedrieger zoude kunnen zijn. Dit laatste trouwens zal wel in niemand opkomen, die met aandacht het onderhavige boekje leest, 't welk, ook in dit opzigt, op eene overtuigende wijze geschreven is.

Het weluitgevoerd Portret van den ongelukkigen zet aan dit werkje een allezins gepast sieraad bij.