Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Leerrede over Hand. XX:17-28, door G.H. van Senden, Pred. te Zwolle, uitgesproken in het uur van plegtig afscheid als Herder en Leeraar van Middelbert, op den 24 Junij 1832. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1832. In gr. 8vo. 30 Bl. f : - 40.
Leerrede over Hebreën XII:18-29, door G.H. van Senden, uitgesproken bij het aanvaarden van zijne dienst als Herder en Leeraar in de Nederduitsch Hervormde Gemeente van Zwolle, op den 8sten Julij 1832. Te Zwolle, bij J. Zeehuisen. 1832. In gr. 8vo. 32 Bl. f : - 40.
Uitboezeming bij het overlijden van de Hooggeboren Vrouwe Antoinette Marie Charlotte, Gravin van Rechteren, geboren Gravin Bentinck, door G.H. van Senden. Te Zwolle, bij J.J. Tijl. 1832. In 4to. 10 Bl. f : - 50.

Wanneer een Evangeliedienaar zijne Afscheids en Intreepredikatiën door den druk gemeen maakt, zoo plaatst hij zich in betrekking zoo wel tot zijne vroegere en tegenwoordige Gemeente als tot het Publiek. Voor de Gemeenten strekt die uitgave tot een duurzaam aandenken; aan het Publiek levert zij eene bijdrage tot stichtelijke lectuur en tot de homiletische letterkunde. Bij eene openbare aankondiging en beoordeeling van zulken arbeid komt het laatste voor-

[p. 6]

namelijk, ja alleen in aanmerking; en het is dan ook de homiletische waarde der bovenstaande twee Leerredenen van den bekwamen en met roem bekenden van senden, waarmede Rec. te doen heeft.

Die waarde is niet gering; beide stukken dragen, naar het oordeel van Rec., blijkbare kenteekenen van gezonde Schriftverklaring, van rijkheid en helderheid van denkbeelden, van gemakkelijkheid en geleidelijkheid in derzelver ontwikkeling, alsmede van levendigheid, kracht en gloed van voorstelling. Beantwoordt de mondelinge voordragt van den Heer van senden aan deze kenmerken zijner predikatiën, zoo kan het niet missen, of de indruk van zijnen kanselarbeid moet gunstig zijn en zegenrijk werken.

Eenvoudig en natuurlijk is het plan der eerste Leerrede, over het afscheid van den Apostel Paulus van de Ouderlingen der Efezische Gemeente. Na eene gepaste inleiding over het belangrijke van de redevoeringen, in de Handelingen der Apostelen voorkomende, en eene korte toelichting en omschrijving van den tekst, stelt van senden, naar het voorbeeld van Paulus, het uur zijner scheiding van de Gemeente te Middelbert voor, als I. een uur van herinnering, II. van zelfbeproeving, III. van vermaning, IV. van toeheiliging aan God, en V. van vertrouwelijk gebed. De gedurige verwijzing naar den tekst en de gemakkelijke overgangen schakelen deze onderscheidene afdeelingen tot één goed geheel zamen; de toon, die in dezelve heerscht, is nadrukkelijk, indringend en warm; het nagebed (waaraan de tusschengevoegde dichtregelen niet tot sieraad verstrekken) beslaat zeer eigenaardig de laatste afdeeling. Zoo Rec. op zijn gevoel mag afgaan, zou hij nog al twijfelen, of een juiste homiletische takt den Heer van senden geleid hebbe, waar hij spreekt over de zaak van de kleine Harkstede, alsmede over zijne handelwijze en gedrag als Evangeliedienaar en zijne gebrekkigheid in dat opzigt.

De Intreepredikatie heeft een' bij die gelegenheden niet gewonen tekst, maar dien van senden met veel be-

[p. 7]

kwaamheid tot zijn doel gebruikt. Het eerste deel bevat eene beknopte, maar voldoende verklaring van de grootsche en nog al ingewikkelde taal des Apostels; in het tweede deel wordt, naar aanleiding van den tekst, aangewezen, dat die verhevene voorstelling van de uitnemendheid der nieuwe Godsdienstbedeeling boven de oude niet alleen de betrekking tusschen eene Christelijke Gemeente en hare Leeraars juist aanwijst, maar ook op die betrekking zelve eenen hoogst weldadigen invloed uitoefent. De voortreffelijkheid der nieuwe bedeeling boven de oude wordt, volgens den tekst, gesteld 1^o.) in de meerdere verhevenheid van stichting, 2^o.) in de grooter zachtheid van aard, 3^o.) in de krachtiger verheffing boven het zinnelijke, 4^o.) in meer vereerende betrekkingen, en 5^o.) in onvergankelijke duurzaamheid. Deze voorstelling van den aard en de uitnemendheid der Christelijke Godsdienst wijst aan, dat de Evangeliedienaar geene priesterlijke waardigheid bekleedt, en geeft alzoo de betrekking van denzelven tot de Gemeente te kennen. De weldadige invloed dier voorstelling op die betrekking zelve blijkt daaruit, dat zij 1^o.) wederkeerige hoogachting aankweekt tusschen de Leeraars en de Gemeente, 2^o.) die met den geest van zachtheid en verschooning bezielt, en 3^o.) hun heiligen ijver inboezemt om getrouw te zijn. Het derde deel bevat aanspraken aan onderscheidene personen en Collegiën. Het goede, dat van de Afscheidsleerrede gezegd is, geldt ten volle omtrent deze.

De stijl van van senden heeft vele verdiensten, en staat door duidelijkheid, levendigheid en warmte gekenmerkt; hier en daar komt hij echter Rec., niet alleen met betrekking tot den kansel, maar in 't algemeen, te beeldrijk en weelderig voor, en grenzende aan de taal der poëzij. Reeds in de tweede zinsnede van No. 1 worden de Apostelen de ‘herauten van het Evangelie’ genoemd, en van No. 2 wordt een beeld gebruikt, dat, hoewel op zichzelve goed, in den kalmen aanhef vreemd klinkt. Even min heeft Rec. behagen kunnen vinden in de ‘scherpe klippen en zacht wegsmeltende berggroe-

[p. 8]

pen,’ waardoor bl. 12 van No. 2 het gebied der Wet en dat van het Evangelie wordt aangeduid. De beelden zijn ook wel eens onkiesch, zoo als bl. 10 van No. 1, waar wij van bekorste wonden lezen; of niet juist volgehouden, zoo als bl. 19 en 20, waar sommige leden der Gemeente boomen vol van bloei genoemd worden, ‘die te midden van verzoekingen zijn, welke gelijk stormwinden op hen aanvallen, of listig en boos het doodelijk venijn in den bloemkelk uitstorten;’ of bl. 17 van No. 2, waar de voorstelling van het Christendom, ‘dat in eeuwige jeugd over de aarde treedt,’ verwisseld wordt met het gezegde, dat hetzelve ‘het menschdom doortrokken heeft,’ met blijkbare toespeling op Matth. XIII:33. Onder deze poëtische en min juiste uitdrukkingen rekent Rec. ook het ‘geboorteuur van de Godsdienst,’ bl. 11 van No. 2; het ‘sterfuur van dezen planeet,’ bl. 17; de ‘bouwval der eeuwen,’ bl. 17. Voorts meent Rec. in de gezegden: ‘raadslagen mededeelen,’ bl. 3 van No. 1; ‘raadslagen laten gelukken,’ bl. 24; ‘mijne krachten stonden terug,’ bl. 23; ‘het gebed is de tooverband,’ bl. 21; ‘in het oog vatten,’ bl. 1 van No. 2; ‘grondrigting,’ bl. 13; ‘verhechten,’ bl. 13, 14; ‘bovenmaansche goederen,’ bl. 14; ‘spoorloos het menschdom vernietigen,’ bl. 17, nu eens eene Hoogduitsche, dan weder eene eigenaardige, maar niet zuiver Nederduitsche kleur te bespeuren.

Het doet Rec. leed, dat hij niet even gunstig over het bovenstaande dichtstuk van denzelfden Auteur kan oordeelen. De Heer van senden vermeldt, in een kort Voorberigt, op een' regt lieven toon, de treurige aanleiding tot het vervaardigen van deze dichtregelen, waardoor hij den Lezer voor zich en zijnen arbeid inneemt. Maar het vers zelf versterkt die gunstige stemming geenszins: het behelst zeer gewone denkbeelden, zonder bevalligen en lossen dichterlijken tooi; een gebrek, 't welk door de hartelijkheid, die overal heerscht, niet vergoed wordt.