Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Ontwerpen tot vereeniging van den Atlantischen oceaan met de Stille Zuidzee.
(IIIde Artikel.)

Over dit groote doel begint zich, door de meer en meer voorkomende bescheiden, meer lichts te verspreiden. De verschillende ontwerpen hiertoe hebben wij in twee voorgaande artikels, onder den titel van Doorgraving der Landengte van Panama, aangestipt. Onder de daar vermelden schijnt het thans, bij verdere onderzoekingen, meer en meer te blijken, dat het Meer van

[p. 674]

Nicaragua er de beste gelegenheid toe aanbiedt, en dat derhalve het ontwerp, waarbij hetzelve tot doorvaart zou gebruikt worden, boven alle anderen de voorkeur verdient.

De Heer j. haefkens, oud Consul-generaal der Nederlanden in Centraal Amerika, heeft zeer onlangs een belangrijk werk uitgegeven over die nog zoo weinig bekende streek der Nieuwe Wereld, onder den titel van: Centraal Amerika uit een geschiedkundig, aardrijkskundig en statistiek oogpunt beschouwd (1832), waarin men vele belangrijke bijzonderheden daaromtrent vindt opgeteekend, en ook bijzonder omtrent dit groote ontwerp eenige opgaven, welke wij zeer belangrijk keuren en hier kortelijk zullen vermelden.

‘Indien immer,’ zegt aldaar de Heer haefkens te regt, bl. 374, ‘het ontwerp wordt ten uitvoer gebragt, waarvan men sedert lang gesproken heeft, de daarstelling namelijk eener gemeenschap tusschen de twee Oceanen, door middel van dit Meer (van Nicaragua), zal er eene omwenteling in het stelsel des koophandels ontstaan, gelijk aan die, welke de ontdekking van de Kaap de Goede Hoop heeft ten gevolge gehad. Niet alleen zullen de schepen van Europa en de Vereenigde Staten, naar de westelijke kusten van Amerika bestemd, Kaap Hoorn niet langer omzeilen, - eene reis, die, zoo al niet meer gevaarlijk, evenwel altijd zeer onaangenaam en langdurig is; maar het is waarschijnlijk, dat diegenen, welke naar China of de Indiën stevenen, insgelijks dezen weg zullen kiezen, al ware het alleen om van de passaatwinden gebruik te maken, die in den Stillen Oceaan heerschen. De thans bijna geheel verlatene oevers des grooten Meers (Nicaragua), en die der Rivier St. Jan, zouden dan het middelpunt van de zeevaart der wereld zijn, en gevolgelijk eene onschatbare waarde verkrijgen. Duizenden van Europeanen zouden zich in deze door den hemel begunstigde streken komen vestigen, en er door den koophandel en den landbouw in eenen gelukkigen staat verkeeren.’

[p. 675]

Dit groote werk wordt door den Heer haefkens in twee voorname deelen gesplitst, namelijk: 1^o. De werken op de Rivier St. Jan. 2^o. Die, welke noodzakelijk zouden zijn, om de gemeenschap tusschen het groote Meer (Nicaragua) en de Stille Zuidzee daar te stellen.

Ten einde dit een en ander, zoo als ook de volgende aanteekeningen, duidelijk te maken, voeg ik hiernevens een extract uit de Kaart van den Heer haefkens, die achter zijn gemelde werk gevoegd is, en waarop men de situatie van het Meer Nicaragua en dat van Managua, alsmede den loop der Rivier St. Jan gesteld vindt, 't geen onder het lezen van deze berigten terstond een duidelijk algemeen begrip van het geheele ontwerp zal doen vormen.

‘Door middel van de Rivier St. Jan,’ zegt haefkens verder, ‘ontlast het Meer zich in den Atlantischen Oceaan. Aan het begin der rivier en op haren linkeroever bevindt zich het kasteel van St. Carlos, op eene hoogte van 300 voeten gebouwd en van moerassen omringd. Hetzelve is daar geplaatst, om den ingang des meers te bestrijken; het kan 32 stukken kanon voeren, maar is thans in een' zeer bouwvalligen staat en slecht bezet,’ enz.

De rivier is er 5 à 600 voeten breed en 6 à 7 diep. Deze geringe diepte der rivier zou dus eene aanzienlijke verdieping behoeven, indien het misschien niet raadzamer ware, zoo als de Heer haefkens ook nader heeft opgemerkt, om een geheel nieuw kanaal, afgezonderd van of naast de Rivier St. Jan, daar te stellen.

‘Op ongeveer de helft van den loop der gemelde rivier, en op haren regteroever, wordt zij vereenigd met de Rivier St. Carlos, en lager met die van Serapiqui.’ Het schijnt derhalve uit deze situatie te blijken, dat er zoo wel uit het Meer Nicaragua, als door de beide Rivieren St. Carlos en Serapiqui, overvloedige voedingsmiddelen zullen bestaan, om, het zij de gekanaliseerde Rivier St. Jan, of wel een bijzonder kanaal daar langs, ten allen tijde van het benoodigde water te kunnen voorzien.

[p. 676]

‘Op 8 of 10 mijlen afstands van de haven van St. Jan verdeelt zich de rivier in twee takken, waarvan die ter regterzijde de breedste is en den naam van Rio Colorado aanneemt, welke rivier zeer ongelijke (van 9 tot 20 voeten) diepte heest. Beneden de Rio Colorado is het in 't algemeen zeer ondiep, vindende men in het drooge jaargetijde op verschillende plaatsen naauwelijks 2 voeten water, terwijl er vele kleine eilandjes in dit gedeelte der rivier zijn.’ Het schijnt intusschen nog niet bepaald te kunnen worden, welke der drie uitmondingen het geschiktste voor de daarstelling der kanaalvaart zoude zijn; of men namelijk een' der beide monden van de Rivier St. Jan zelve, waarvan er een in de haven van St. Jan uitkomt, zou moeren gebruiken, of wel daartoe de Rivier Colorado zou moeten worden gekozen.

De haven van St. Jan is vrij goed, en wordt dit oord ook niet voor ongezond gehouden; deze zou dus misschien als zeehaven voor den mond des kanaals vele voordeelen aanbieden. De Rivier Colorado schijnt daarentegen wijder en dieper te zijn, dan de andere riviermonden. De westelijkste mond (en deze is de eenige bruikbare) heeft doorgaans slechts 2 à 3, zelden 4 voeten water. Het zijn alleen de naauwkeurige onderzoekingen op het terrein, welke later de keuze hierin kunnen beslissen.

‘Van het Meer Nicaragua tot aan de Rivier St. Carlos, en van de Rivier Colorado tot aan den mond, is de grond langs de oevers laag en over het algemeen moerassig. Van het gedeelte, dat tusschen beide ligt, zijn de oevers verheven, doch nergens kunnen zij hoog genoemd worden. Dezelve zijn overal boschachtig, en op eenige weinige plaatsen ziet men heuvelen op een' korten afstand.’

Hiermede een algemeen denkbeeld gegeven hebbende, omtrent de mogelijkheid tot het daarstellen van een bevaarbaar kanaal uit den Atlantischen Oceaan naar het Meer van Nicaragua, gaat de Heer haefkens voort met de

[p. 677]

middelen aan te wijzen, welke er bestaan, om uit het gemelde Meer in de Stille Zuidzee te komen. Zijn Ed. zegt, dat de twee volgende doorsnijdingen de meeste aandacht verdienen:

‘1^o. Nabij de Stad Nicaragua. De landengte is daar het smalste, zijnde niet meer dan 6 mijlen breed; maar dezelve is zeer bergachtig. De weg gaat over hoogten, welke 4 à 500 voeten boven de oppervlakte der zee verheven zijn. Men zegt, wel is waar, dat deze hoogten te vermijden zijn; maar in dit geval zou het kanaal langer worden,’ enz.

‘2^o. Tusschen het Meer van Managua, dat insgelijks eene genoegzame diepte heeft, en een' diepen inham der Haven van Realejo. Deze grond bezit het voordeel van bijna effen te zijn, zeer zacht af te dalen, en van vast te wezen, zonder steenachtig te zijn; maar de afstand is meer dan het dubbel van dien der landengte van Nicaragua. Echter zou men hier de fraaije haven van Realejo hebben; terwijl men op het andere punt zou uitkomen bij die, welke St. Jan in het Zuiden genaamd wordt, maar klein en onveilig is.

Doch, om het kanaal aan de zijde van Realejo te graven, zou men nog de Rivier Tepitapa bevaarbaar moeten maken, hetgeen op zichzelve reeds een groot werk zoude zijn. Overigens vindt men er overvloedige bouwstoffen voor dijken, sluizen enz., en het is waarschijnlijk, dat men er een genoegzaam getal werklieden onder de inboorlingen zou vinden, die verkieslijk zijn boven de Europeanen, vermits zij reeds aan het klimaat gewoon zijn, en geen kosten van vervoer zouden veroorzaken; het arbeidsloon is van 1½ tot 2 realen daags (de reaal is ongeveer 30 centen).

Het Meer Nicaragua heeft 150 mijlen in den omtrek, en op eenigen afstand van de kust 6 tot 20 vademen diepte. De westelijke oevers zijn over het algemeen van 15 tot 30 voeten hoog en met bosschen bedekt, tusschen welke en het water een strand is van 20 à 30 voeten breed. De oostelijke oevers zijn meestendeels

[p. 678]

laag, en dikwijls moerassig. Dit Meer bevat onderscheidene eilanden, waarvan Ometepe het voornaamste is; het heeft een' hoogen vulkaan en 2 dorpen van 3 à 4000 Indianen.

Het Meer Managua is veel kleiner, en heeft slechts 60 mijlen in den omtrek. Op de Noordelijke kust staat de vulkaan van Monotombo, welke gewoonlijk rook uitwerpt en dikwijls aardbevingen veroorzaakt. In het midden des Meers ligt een fraai eilandje van eene kogelvormige gedaante, Monotombito genaamd.

Deze beide Meren worden vereenigd door de Rivier Tepitapa, welke door een' waterval, die in den droogen tijd 6 à 8 voeten hoog is, en door onderscheidene ondiepten onbevaarbaar wordt gemaakt. De oevers dezer Rivier zijn over het algemeen steenachtig en van 20 tot 25 voeten hoog.’

Ziedaar de jongste berigten en aanteekeningen omtrent dit allerbelangrijkste onderwerp, welke men aan den Heer haefkens verschuldigd is, wiens werk de aandacht van velen in eene hooge mate moet tot zich trekken. Welke der hier opgegevene doorsnijdingen er ook eenmaal gekozen worde, eene beslissing, die van naauwkeurige terreinsopnemingen moet afhangen, zoo schijnt het echter meer en meer zeker te worden, dat hier, bij het Meer van Nicaragua, de regte plaats is, die de meeste voordeelen aanbiedt, om, op de eene of andere wijze, de beide groote Wereldzeeën door een bevaarbaar kanaal te vereenigen.

f.w.c.