Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

[p. 163]

Over de ademhaling der planten.

De meeste kruidkundigen hebben de bladeren der planten aangemerkt, als eenigermate in werking met de wortels overeenkomende, voor zoo verre dezelve namelijk water en andere, tot voeding van het gewas noodzakelijke, stoffen uit de lucht opnemen. De benedenzijde van het blad is gewoonlijk minder sterk gekleurd, dan het bovenste gedeelte. Sedert bonnet is men daarom van gevoelen geweest, dat van den onderkant, door zekere daartoe geschikte bewerktuiging, de uit den grond opstijgende waterachtige dampen ingezogen worden. Bovendien is uit waarnemingen gebleken, dat het sap der planten voornamelijk in de bladeren tot derzelver eigenlijke voedingsstof bereid wordt. Vele natuurkundigen hebben daarom de bladeren in derzelver verrigtingen vergeleken met de longen der dieren. Ook de beroemde Fransche Geleerde brogniart is van deze meening; hij heeft door vele proeven bewezen, dat in de bladeren eene menigte met lucht gevulde holligheden zijn, en wel meest aan de benedenste oppervlakte; welke holligheden, door middel van zeer fijne openingen, gemeenschap met de buitenlucht hebben. Dat echter deze lucht in het inwendige der bladeren hetzelfde doet, als de lucht in longen, was tot nu toe nog niet bewezen - ten minste niet algemeen bekend. Dutrochet heeft hieromtrent proeven genomen, en de uitkomst zijner onderzoekingen aan de Akademie der Wetenschappen te Parijs medegedeeld. Dezelve komen hoofdzakelijk hierop neder.

Dutrochet bemerkte, dat de bladeren, bijzonder die der peulgewassen, de witachtige kleur der benedenzijde spoedig verliezen, wanneer men ze onder het water doet; en hij giste, het hieraan te moeten toeschrijven, dat het water dan in de met lucht gevulde holligligheden van het blad indringt. Hij nam eene proef, die zijn vermoeden bevestigde. Hij doopte, namelijk,

[p. 164]

een boonenblad geheel in eene kom met water, en bragt dit onder de luchtpomp. Naar mate de lucht uitgepompt werd, ontwikkelden zich luchtbelletjes uit het blad, en wel uit het onderste gedeelte. Na verloop van een half uur liet hij de lucht weder in, en op het oogenblik, als dezelve indrong, verloor de benedenste oppervlakte de witachtige kleur, welke tot nu toe onveranderd was gebleven. Dezelve werd even groen als de bovenste, en men bemerkte geen onderscheid tusschen de beide zijden. Hieruit blijkt dus, dat de witachtige kleur der benedenste oppervlakte enkel van de in derzelver celachtig weeffel bevatte lucht ontstaat. Bij de bladeren van andere gewassen heeft hetzelfde plaats.

Na veelvuldige waarnemingen omtrent de ademhaling der planten, kwam dutrochet tot het besluit, dat de met lucht gevulde holligheden der planten geene geheel op zichzelve staande werktuigen zijn, maar slechts deelen van een voor de inademing bestemd zamenstel, dat zich onafgebroken over het gansche gewas uitstrekt. Dit blijkt onder anderen uit de volgende proeve. Hij nam een blad van de gele waterlelie, en doopte het in eene kom met water onder, maar liet het afgesneden einde van den bladsteel buiten het water. Nu plaatste hij de kom onder de luchtpomp, en maakte de ruimte luchtledig. Daar ontwikkelde zich geene lucht uit het water - aan de ingedoopte deelen van het blad vertoonde zich geene luchtbel. Na verloop van een kwartier uurs liet hij de lucht weder binnen, en het blad bleef aan de benedenzijde witachtig, gelijk te voren, ten bewijze, dat het de lucht, welke in den natuurlijken toestand de cellen vult, niet verloren had. Daarop herhaalde hij de proef met hetzelfde blad, maar stak het geheel onder water. Zoodra hij de lucht begon uit te pompen, zag hij luchtbellen in menigte aan het afgesneden einde van den steel des blads zich ontwikkelen; doch op de oppervlakte van het blad vertoonden zich geene. Een kwartier daarna liet hij de lucht weder binnen, en oogenblikkelijk verdween de witachtig groene kleur van de

[p. 165]

onderste bladzijde. Dezelve werd binnen kort even groen als de bovenste; hetgene daaraan is toe te schrijven, dat het cellenweefsel de lucht verloren had, en het water bij het weder toestroomen der lucht met geweld in hetzelve was ingedrongen.

Uit deze proefnemingen mag men besluiten, dat in alle deelen der gewassen zekere holligheden gevonden worden, die met eene, aan de dampkringslucht gelijkende, uit zuurstof en stikstof bestaande lucht gevuld zijn; met dit onderscheid echter, dat de verhouding der bestanddeelen van de dampkringslucht steeds dezelfde blijft, daar die in de planten afwisselt. Doch daarin is steeds minder zuurstof, dan in den dampkring, ten bewijze, dat de inwendige bewerktuiging der planten zuurstof heeft ingezogen. Uit die proeven blijkt verder, dat deze inwendige lucht vooral tot instandhouding van de levensverrigtingen der gewassen, en dus van het leven zelve, volstrekt noodig is. De planten ademen dus op gelijke wijze als de insekten, zóó namelijk, dat de veerkrachtige, voor inademing of opneming geschikte lucht alle derzelver deelen doordringt, terwijl dezelve bij volkomener schepselen voornamelijk slechts in een enkel daartoe bewerktuigd gedeelte, de longen, tot onderhouding van het leven werkzaam is. Een aanmerkelijk onderscheid tusschen de ademhaling bij planten en dieren bestaat echter hierin, dat de planten op tweederlei wijze, de dieren slechts op eenerlei wijze lucht verkrijgen. De dieren, ook de insekten, bekomen alle lucht, die ze tot onderhouding des levens noodig hebben, uit den omringenden dampkring, middellijk, als de visschen, of onmiddellijk, als de dieren, die in de lucht leven; de gewassen daarentegen trekken uit den dampkring slechts een gedeelte van hunne lucht - meerendeels bereiden zij die zelve in het celachtig weefsel, door middel van den invloed des lichts; en van daar komt het, dat men de planten zoo wel onder de luchtpomp, als door verstikking, wanneer men ze in het donkere houdt, dooden kan.