Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

De Natuur en de Mensch, of Levensbeschouwingen van Pachter Gerhard op zijne wandelingen met Neef Jonas, door O.G. Heldring.Iste Stukje. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1831. In gr. 8vo. 100 Bl. ƒ 1-25.

Het is waarschijnlijk bloot toeval, dat dit boekje en dat van den Heer lublink weddik bij denzelfden boekverkooper worden uitgegeven, en dat beide schrijvers predikanten zijn; maar het is geene zoo onbeduidende omstandigheid, dat beiden hunne vorming, zoo al niet op Duitschen grond, dan toch voornamelijk door Duitsche lektuur en onderwijs ontvangen hebben. Niet, alsof deze soort van ernstige luim (men heeft er den eigen' naam van Humoristisch aan gegeven) uitsluitenderwijze dáár te huis behoorde. De schrijver van Tristram Shandy heeft zelfs oudere brieven. Maar het zijn toch vooral claudius en jean paul, die, zij het ook als de twee polen, thans als de voorname vertegenwoordigers van het genre beschouwd en beoefend worden.

[p. 641]

Waarin dit besta, zullen wij hier niet uitvoerig behandelen. Onze landgenoot, de Heer Mr. j.a. weiland, heeft er, voor zijne vertaling van eenige stukken van genoemden j.p. richter, breed en con amore over gehandeld. Dit slechts zullen wij zeggen, dat de wijze claudius ons wel het meest van de twee behaagt, en dat, zoo de verbeeldingrijke weddik meer tot den trant van jean paul overhelt, de zachte heldring zeker meest van den man heeft, onder den naam van Asmus algemeen bekend.

Heldring heeft goedgevonden, zich in het pak van Pachter Gerhard (in goed Hollandsch zou dit misschien Baas Gerrit moeten zijn) te steken. Het is ons echter voorgekomen, dat dit pak den eigenlijken persoon bijzonder slecht be dekt. Eerst laat hoort men van dien ouden man. En wie de titel niet gelezen heeft, zal zweren, dat het D^s. heldring is, die daar zoo aardig en toch stichtelijk met zichzelven of met zijnen neef keuvelt. Wij kunnen bij de onderscheidene, beter en minder geslaagde deelen van het boekje niet stilstaan. Het leest over het geheel aangenaam, en laat goede, schoon juist geen sterke indrukken na. De taal is, in weerwil van het aangemerkte, vrij zuiver, maar schijnt ons toch hier en daar nog eene zekere onhandigheid te verraden, waardoor niet altijd de meest gewone en meest gepaste woorden en spreekwijzen zijn gekozen. Ook ademt het wel eenen vaderlandlievenden geest, echter, onzes achtens, niet vrij van Duitsche ingenomenheid met hetgeen men meer groot, eene verhevener soort van goed- en voortreffelijkheid acht: Italiaansche kunst enz.

Wij maken, in weerwil van het gezegde, geene zwarigheid, het boekje aan te prijzen, en eindigen met eene kleine aanhaling (als proef) uit de Onnoodige Voorrede:...‘Ik zelf kan er slechts zeer moeijelijk toe besluiten, eene Voorrede te lezen....Nu ik zelf evenwel een boek schrijven zal, ben ik geheel van denkwijze veranderd.....heb ik bevonden, dat het wel niet louter, maar toch grootendeels hoogmoed is, eene Voorrede te schrijven. Bij het boek zelf heeft de schrijver gedurig zijne lezers, vooral de recensenten op het oog gehad, en is dusdoende (gelijk een ieder, die zich met eene zekere huivering naar een ander schikt) onwillekeurig onder dit soort van lieden geraakt. Dit is echter een ondragelijke toestand. En hij bespeurt aan het einde een onweêrstaanbaren drang, om zich weder te ver-

[p. 642]

heffen, Daartoe is de Voorrede een heerlijk middel. Nu stelt hij zich op eens boven het begrip zijner lezers; doet links en regts uitvallen op de recensenten, en heeft geen rust vóór hij ten volste verzekerd is van het gevoel zijner bovendrijvende waarde.’