Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Gedenkschriften van en door Frank Floriszoon van Arkel. Tweede verbeterde Uitgave, voorzien van eene Opdragt en aanprijzende Voorrede van den vermaarden Heere Lubbert Ignatius Bril, Junior. Met gegraveerden Titel en Platen. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1832. In gr. 8vo. XXVI en 211 bl. ƒ 2-80.

Diegenen onzer lezers, welke zich deze Gedenkschriften nog uit het Mengelwerk van den Rec. o.d. Rec. herinneren, zullen wel begrijpen kunnen, dat de Redacteur der Letteroefeningen ons geene gemakkelijke taak heeft opgelegd, met ons de afzonderlijke uitgave van genoemde Gedenkschriften ter beoordeeling toe te zenden; niet alleen, omdat in het algemeen de beoordeeling van satyrieke geschriften niet zeer gemakkelijk is, maar nog veel meer, omdat ons Tijdschrift in het onderhavige werkje meermalen, op eene enkele plaats zelfs duchtig, van de taart krijgt. Gelukkig, echter,

[p. 598]

dat de Letteroefenaars niet de eenigen zijn, die hun bescheiden - of onbescheiden? - deel ontvangen; en al ware dit zoo, dan zouden wij nog tot geen' prijs, om deze reden alleen, een boek, dat zulks overigens niet verdient, atro carbone notare. (Do. nellius zou dit zeker vertalen: duchtig vegen.) En wilden wij nu hier kwaad met kwaad, dat is dan nepen en neepjes met gelijke munt vergelden, zoo werd onze Recensie eene verzameling van Gedenkschriften contra frank floriszoon van arkel, hetgeen zij noch worden moet, noch worden mag, noch worden zal.

Van het overige zwijgende, moeten wij evenwel van bl. 195, waar het Bezoek bij bilderdijk in No. II onzer Letteroefeningen van dit jaar wordt aan de kaak gezet, ja onbarmhartig gegeeseld en eerloos verklaard, met een enkel woord het onze zeggen. Wie de bezoeker bij bilderdijk is, weet Rec. niet, en het is hem ook onverschillig. Dat het iemand is, die de ware verdiensten van den geleerden Dichter onpartijdig erkent, blijkt zonneklaar, en daarmede zijn karakter, als schrijver sine ira et studio. Het is tevens iemand, die, en bij ons geeft dit eerder een' goeden dan kwaden dunk, niet behoort tot die blinde napraters van den vermaarden man, welke men vrij algemeen met den naam van zijne vereerders aanduidt. Bovendien is het iemand, wien bilderdijk slechts zeer oppervlakkig kende. En wie, die nu 's mans karakter eenigzins kent, zal het er voor houden, dat dit gesprek zoo geheel vertrouwelijk geweest zij, als de Heer van arkel het wil doen voorkomen? De gemelijke bui schenken wij hem. Wanneer had bilderdijk in de laatste jaren zijns levens eene niet gemelijke? Ja; wanneer de schrijver van het bedoelde artikel een vertrouwd vriend van bilderdijk geweest ware, voor wien deze zijn hart eens regt vertrouwelijk had uitgestort, wij zouden het dan gemeen noemen, er iets van mede te deelen, want de vriendschap moet een vertrouwelijk gesprek als een heilig geheim bewaren; maar dat was hier het geval niet. Mannen, die zich eene zoo zeldzame vermaardheid hebben verworven, zijn na hunnen dood het eigendom der Geschiedenis; en gelijk het vrijstaat, hun karakter te beoordeelen, zoo mag men elke bijdrage daartoe, ook een gesprek met een' vreemden, voor gewigtig houden; en zij, die dit Bezoek, uit eerbied voor de nagedachtenis van den man, die zulke gevoelens aan den rand van het graf aan vreemden mededeelt, hadden willen zien te-

[p. 599]

ruggehouden, toonen, hoeveel nader de kunst hun aan het harte ligt, dan godsvrucht en Evangelie. Moet dan alles, wat die nagedachtenis schandvlekt, maar worden vergoelijkt, of aan eene gemelijke bui toegeschreven? Moet dan bilderdijk de eenige zijn, van wien men het goede ook voor de nakomelingschap uitbazuint, terwijl men zijne donkere zijde bedekt? Was het dan ook gemelijke bui, dat zaaijen van twist en wantrouwen tegen 's lands bestuur, hetgeen gelukkig geen of althans zeer weinig kwaad gedaan heeft? Dat schenden van kemper en borger, mannen, die hij bij hun leven niet aan durfde? Dat misbruiken van zijn heerlijk dichttalent tot de ontuchtigste vuilbekkerij? En hoe zeer zouden wij dusdanige vragen nog kunnen vermenigvuldigen!

Ten slotte. Iemand uit te krijten, als die een' ander' verdoemt, gaat gemakkelijk; maar wij dagen hem, die zich onder den naam van arkel verbergt, en ieder' ander' uit, om in het aangevallen stukje daarvan eene schaduw te vinden. Het staat er ten opzigte van hetzelve wel niet uitdrukkelijk; maar men gevoelt wel, waar de schrijver heen wil. Het had den Heer van arkel vrij wat fraaijer gestaan, indien hij, die zoo tot verschooning in het oordeel over anderen aanspoort, onpartijdig genoeg geweest ware, om den gematigden toon in het Bezoek enz. op te merken. Er zijn dingen, die voor geene satyrieke behandeling vatbaar zijn; daaronder behoort ook, eene vlek te werpen op iemands zedelijk karakter. En hiermede stapt Rec., die over deze zaak thans zijn eerste, maar stellig ook laatste woord gezegd heeft, van dit gedeelte der Gedenkschriften af.

Voor het overige heeft Rec. van de herlezing dezer Gedenkschriften zoo veel genoegen gehad, dat het ondankbaar zou zijn, indien hij ze niet van geheeler harte aanprees. Het is een regt geestig, vrolijk en onderhoudend boek, waar de zoo gevaarlijke klip van het bas comique doorgaans gelukkig in vermeden wordt. Er is nog al veel in, dat op de tijdsomstandigheden betrekking heeft, waardoor de lezing thans inzonderheid dubbel wordt veraangenaamd. Taal- en dichtlievende Genootschappen; de roemrijke Omwenteling; de Conferentie, en wat niet al, ontvangen menigen veeg uit de pan, of, wil men, uit de pen. De beelden zijn ten deele zeer grappig, b.v. het principe van non-interventie de veiligheidsklep der politieke stoombooten van Europa; de intervenierende non-interventie te Ancona, een klein familiege.

[p. 600]

schil tusschen den Heiligen Vader en de oudste Zonen zijner Kerk, dat op een' daartoe te houden familieraad, ten overstaan van zich daartoe belangeloos aanbiedende gewapende Vrederegters, voor eeuwig zal vereffend worden, enz. Stijl en behandeling zijn te bekend, om er eene proeve van te geven. Wanneer de Satyre hier en daar wat dieper verborgen ware, het werk zou er niet bij verliezen; en indien bl. 190, voor varkens, zwijnen gelezen wierd, dan bleef de woordspeling ook in het Nederduitsch bewaard. Druk, papier en karikatuur-platen verdienen lof. Eene zinstorende drukfout troffen wij aan, bl. 133. r. 20. aan, lees van.