Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

[p. 541]

Dix jours de Campagne, ou la Hollande en 1831. Par ch. durand. Amsterdam, chez Brest van Kempen. Leide, chez S. et J. Luchtmans. 1832. 8vo. XII et 344 pag. ƒ 3-60.

La forme emporte le fond, zeggen de Fransche Regtsgeleerden. Indien deze Regtsspreuk ook in het gebied der Geschiedenis geldig ware, zouden wij niet aarzelen, het aangekondigde werk voor een meesterstuk te verklaren, welks wedergade tot nog toe over hetzelfde onderwerp niet te vinden was. Doch in Frankrijk moge de aangehaalde spreuk ook maar al te dikwijls de leus zijn der Geschiedschrijvers en Letterkundigen, de Hollander, en hier mogen wij gerust den Duitscher en den Brit bijvoegen, houden de waarheid en de soliditeit voor de hoofdzaak, en den vorm...slechts voor den vorm; schoon allen het eens zijn, dat alleen de vereeniging van beiden dat meesterstuk kan doen geboren worden, waarvan horatius uitroept: Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci.

De Heer durand, van wiens werk wij hier spreken en wiens persoon wij daarlaten, levert ons eene Geschiedenis, of liever een Tafereel, van den tiendaagschen Veldtogt, welker billijke beoordeeling ons te moeijelijker valt, daar zij in ons oog eene vreemde mengeling is van het uitstekende met het gebrekkige.

Na een kort Avant-propos, behandelt de Schrijver, in afzonderlijke Hoofdstukken, de volgende onderwerpen: I. Royaume des Pays-Bas. II. Révolution. III. Entrée à Bruxelles. IV. Quelques hommes. V. Crimes. VI. La Conference. VII. La Hollande. VIII. Le Prince d'Orange. IX. Entrée en Campagne. X. Proclamation. XI. Premiers faits d'armes. XII. Bataille d'Hasselt. XIII. Bataille de Louvain. XIV. Mouvement rétrograde. XV. Retour en Hollande. XVI. Récapitulation. XVII. Résultats de la Campagne. XVIII. De la Presse Révolutionnaire. XIX. Réflexions politiques. XX. Conclusion. Hierna volgen Pièces justificatives, p. 231-265, en eindelijk Nominations et Promotions, p. 265-344, of tot aan het einde.

Van deze Hoofdstukken bevatten het 9de tot het 15de, of bl. 109-185, het eigenlijke verhaal van den tiendaagschen Veldtogt. Hierop hebben wij de volgende aanmerkingen:

Bl. 112 zegt de Schrijver, sprekende van het gevecht bij Sonder-reijen en Baarle-Brugge: En parlant de cette première action, le Prince Général en Chef insera, dans son rapport au

[p. 542]

Roi, cette phrase si concise et si remarquable, par laquelle ce bataillon restera immortalisé: tous les volontaires de ce bataillon ont été blessés. Daar wij ons niets konden herinneren van het kwetsen van al die Vrijwilligers in der tijd iets gehoord te hebben, en de Schrijver zich echter op een' alles afdoenden Getuige, den Prins Veldmaarschalk zelven, beroept, was het natuurlijk, dat wij in de Bijlagen het berigt van Z.K.H. opzochten. En ja! inderdaad wij vonden het op bladz. 233. Daar zegt Z.K.H. zelf: trois Volontaires, fesant partie de ce bataillon, ont été blessés. In de haast heeft de Heer durand tous in plaats van trois gelezen, en op dien grond met ophef aangekondigd, dat het bataljon daardoor een' onsterfelijken roem heeft behaald.

Bl. 118 en 119 verhaalt hij het gebeurde aan de zijde van Bergen op Zoom op den 3den, en wel zoo, dat men niet anders zien kan, of de onzen hebben ook daar terstond de overwinning behaald. Waarom niet opregt voor de waarheid uitgekomen, en erkend, dat de onzen toen in verwarring teruggetrokken, en dat er versche troepen uit Bergen op Zoom gezonden zijn, om die, onder welke de verwarring gebragt was, te vervangen? De tiendaagsche Veldtogt is zoo rijk aan roemvolle herinneringen, dat de geheele waarheid waarlijk niet behoeft geschuwd te worden: en bovendien, het is de pligt van den Geschiedschrijver, dezelve niet te verbloemen.

Bl. 128 en 129 verhaalt de Schrijver het voorgevallene in Zeeuwsch Vlaanderen op den 5den Augustus bij het Hazegras. Dit verhaal, 't welk verre van volledig, en tevens onnaauwkeurig is, eindigt met het berigt, dat de brave Zeeuwsche Schutterij ‘een stuk geschut der Belgen veroverde, de beide kanonneerbooten ontzette, en zich meester maakte van het Hazegras.’ Dat zoo wel de Zeeuwsche Schutterij als de Militairen, op den 5den, Sluis heldhaftig verdedigd, en den veel sterkeren vijand met roem verjaagd hebben, is waar; dat zij de Equipage der kanonneerbooten van dood of gevangenis gered hebben, is mede waar: maar de kanonneerbooten zelve zijn aan den grond geraakt en daarna verbrand, en het Hazegras is in handen der Belgen gebleven. Uit het berigt van den Schrijver zoude men het tegendeel opmaken. Délivrer les canonnières et se rendre maîtres du Hazegras, beteekent toch inderdaad iets anders.

Op het verder verhaal van den Veldtogt hebben wij wel geene bepaalde aanmerkingen, maar echter deze algemeene,

[p. 543]

dat het geheel, voor een werk, 't welk opzettelijk over den tiendaagschen Veldtogt handelt, te mager is. Men verneemt niets, dan hetgeen men reeds weet uit de Legerberigten van den Kroonprins, en eenige Anecdotes rakende sommige uitstekende personen of daden. Hetgeen de Schrijver geeft, is eene fraaije, maar luchtige voorstelling - de Courantentijdingen in een behagelijk tafereel herschapen! Het mag dan zijn, dat de Schrijver geene eigenlijk gezegde Geschiedenis heeft willen schrijven, maar slechts een Tafereel heeft willen schetsen: ook dit, 't welk dan toch opzettelijk aan dat roemrijk tijdvak gewijd was, had meer in de bijzonderheden behooren uitgewerkt te zijn. Eigen onderzoek bij ooggetuigen, vooral bij deskundige ooggetuigen; zorgvuldige vergelijking en kritische waardering der Belgische Legerberigten; grondige kennis en bepaalde voorstelling van het terrein uit een krijgskundig oogpunt; juiste kennis van de Belgische Legermagt en de soort van troepen, die wij tegenover ons hadden, en welke nu bij onderzoek beter en vollediger konden gekend worden, dan zulks in de eerste oogenblikken mogelijk was: ziedaar, wat den weg had kunnen banen tot een treffend en rijk gestoffeerd Tafereel - tot een klassiek werk, 't welk een blijvend Gedenkstuk voor den roem van Oud-Nederland had kunnen zijn.

Wat al het overige betreft - de opmerkingen van den Schrijver over den Belgischen opstand, de personen daarin betrokken, de regten en belangen van Oud-Nederland en deszelfs Koning en Stamhuis - dit alles is, naar ons inzien, uitstekend behandeld en in alle opzigten lezenswaardig. Te bejammeren is ook hier de overijling op bl. 20: Quand la voix publique a demandé la revision de la Loi fondamentale, le Roi s'est empresé de convoquer la Chambre en nombre double pour délibérer à ce sujet, comme le lui dictait la Constitution elle même. Hoe kon dit den Schrijver uit de pen vloeijen? Wij stemmen vooreerst in geenen deele toe, dat de stem des Volks de herziening der Grondwet gevraagd heeft; maar bovendien weet ieder, dat de Staten Generaal in gewonen getale opgeroepen en bijeengekomen zijn.

Onder de schoonste gedeelten van dit werk noemen wij vooral die, getiteld: Royaume des Pays-Bas, La Conférence, en Réflexions politiques. Dáár is de Schrijver op zijne regte plaats. Deze en andere voortreffelijk bewerkte Hoofdstukken deden ons het boek, ondanks deszelfs gebreken, voor welke

[p. 544]

wij getoond hebben niet blind te zijn, met het hoogste genoegen lezen, ja herlezen.