Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Henrik van wijn, als Geleerde en Staatsman geschetst door Mr. j.c. de jonge. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1832. In gr. 8vo. 187 Bl. ƒ 2-:

Indien het voor de Levensbeschrijving van een groot man genoegzaam ware, eene naauwkeurige opgave te doen van hetgeen hem, gedurende zijnen levensloop, is bejegend, en der daden of geschriften, door welke hij zich heeft beroemd gemaakt, ware het opstellen daarvan gewis veel gemakkelijker, dan men het er gewoonlijk voor houdt, en cicero had niet aangemerkt, dat men een groot man zijn moet, om een groot man naar eisch te kunnen prijzen. Doch het Leven van Vorsten, Staatsmannen en uitstekende Geleerden, onverschillig in welk vak deze mogen hebben uitgemunt, is zoo innig verbon-

[p. 437]

den, bij de eersten met de Geschiedenis en den geest hunner Eeuw, bij de laatsten met den staat en de lotgevallen hunner Wetenschap vóór en gedurende hunnen levensloop, dat zij alleen in verband daarmede, naar waarde, kunnen worden voorgesteld. Dit zelfde kan op eene Levensbeschrijving van van wijn worden toegepast. Van wijn toch was, naar het eenparig oordeel van allen, die in dit vak genoegzaam zijn doorgedrongen, om hem te kunnen waarderen, de grootste kenner der Vaderlandsche Geschiedenis, die misschien ooit bestaan heeft. Gedurende meer dan eene halve Eeuw arbeidde hij tot opheldering daarvan: zijne diepe nasporingen, vooral ten aanzien van de vroegste tijdperken onzer Geschiedenis en Letterkunde, baanden eenen nieuwen weg, en deden de wetenschap eenen reuzentred vooruitgaan; en gedurende dien geheelen tijd stond hij in betrekking tot meest alle onze Vaderlandsche Geleerden, en had den grootsten invloed op hunne pogingen tot opbouwing onzer Geschiedenis, Taal-, Letter- en Oudheidkunde.

Tot het beschrijven van den levensloop van van wijn was dan wel niemand meer bevoegd dan de Heer de jonge, wien eene groote kennis aan de vakken, in welke deze uitmuntte, in staat stelde, om het uitgestrekte veld, door hem bewandeld, in zijn geheel te overzien, en die daarbij, door eenen omgang van bijna twintig jaren met den grijzen Letterheld, door de mededeelingen, die hij van denzelven mondeling mogt ontvangen, en door den toegang tot zijne nagelatene papieren, meer dan anderen, in de gunstigste gelegenheid was, om een getrouw verhaal te geven van zijne lotgevallen, en van hetgeen hij voor het Vaderland en de Wetenschappen heeft verrigt.

Uit den aard der zaak is een werk als het onderhavige voor een uittreksel min geschikt. Wij stippen hier echter aan, dat van wijn door zijnen vader niet bestemd was voor de loopbaan, in welke hij naderhand zoo glansrijk heeft uitgeblonken. Hij werd tot den Militairen stand opgeleid, en was van zijn elfde tot zijn veertiende jaar.....Kadet bij de Dragonders! Doch dit bleek al spoedig

[p. 438]

zijne bestemming niet te zijn. Hij begaf zich naar de Latijnsche school, vervolgens in zijn twintigste jaar naal de Hoogeschool te Leiden, en slechts vier jaren daarna raadde hem de groote ruhnkenius, om naar een te Groningen opengevallen Professoraat in de Grieksche taal te dingen! Doch toen reeds was zijne genegenheid voor Geschiedenis en Oudheidkunde genoeg beslist, om hem aan de beoefening dier vakken de voorkeur te doen geven. Na met roem tot Doctor in de beide Regten bevorderd te zijn, en eenige jaren te 's Gravenhage de Praktijk uitgeoefend te hebben, nam hij in 1771 het ambt van Pensionaris van den Briel aan, hetwelk hij acht jaren later voor dat van Gouda verwisselde. Wij zien dus van wijn, in dit werk van den Heer de jonge, ook als Staatsman optreden, en, in hoogst moeijelijke tijden, (men denke aan 1780-1787) een hoogst gewigtig en gevaarvol ambt bekleeden. Hij was in 1787 tot het laatst de Hollandsche Statenpartij toegedaan, en moest in 1788 zijn ontslag nemen; doch hij weigerde in 1795 eenig deel te hernemen aan het beleid der zaken. Overal zien wij den gematigden en opregten, den schranderen en tevens werkzamen man doorstralen, die hier, en naar waarheid, op zoodanige wijze is voorgesteld, dat hij zich, zelfs voor hen, die eene andere politieke denkwijze zijn toegedaan, in een achtingwaardig en beminnelijk licht voordoet.

Deze Levensbeschrijving van van wijn kan dus ook beschouwd worden als eene gewigtige bijdrage tot de Geschiedenis van ons Vaderland, vooral van 1779-1787. Doch uit den aard der zaak is zijne letterkundige loopbaan het voorname doel en verrewég het belangrijkste bestanddeel van dit werk. Bij eenen zoo grooten rijkdom van zaken in bijzonderheden te treden, verbiedt het bestek van een verslag. Trouwens, geen waar liefhebber onzer Vaderlandsche Geschiedenis en Letterkunde zal verzuimen, zich hetzelve aan te schaffen.

De Heer de jonge heeft met deze uitmuntend gelukte Biographie een Gedenkteeken opgerigt, 't welk evenzeer

[p. 439]

de uitstekende verdiensten van van wijn, als de erkentelijkheid van zijnen waardigen Vriend en Opvolger, aan het nageslacht overbrengen zal.