Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

[p. 382]

Brieven van den Koning van Polen, jan sobieski, aan de Koningin maria casimira, gedurende den Veldtogt, tot ontzet van Weenen en de bevrijding der Christenheid in 1683. Naar het Fransch van den Graaf plater. Te 's Gravenhage, bij A. Kloots. 1831. In gr. 8vo. XLII en 217 bl. ƒ 2-80.

Het is bekend, dat de Turken, in den jare 1683, gebruik makende van eenen opstand in Hongarije, de Oostenrijksche Monarchij in het hart aantastten, met een leger van tweemaal honderdduizend man het beleg voor Weenen sloegen, en, toen de stad reeds op het uiterste was, door den Koning van Polen, jan sobieski, die tot ontzet was opgedaagd, onder de muren der stad verslagen en genoodzaakt werden het beleg op te breken. Men weet tevens, dat de overwinnaar dit glansrijk begonnen werk door eenen schitterenden veldtogt in Hongarije bekroonde, die echter, bij gebrek aan genoegzame ondersteuning, niet die gevolgen had, welke dezelve scheen te voorspellen. Tot dit belangrijk tijdgewricht behooren de Brieven, welke wij thans aankondigen. Zij zijn 30 in getal, loopen van 24 Augustus tot 17 December 1683, en zijn alle door sobieski in het kamp aan zijne Gemalin maria casimira geschreven. Hoezeer, wat den stijl en schrijftrant betreft, niet uitmuntende, leveren zij echter, door het gewigt der daarin behandelde onderwerpen, eene belangwekkende en zeer onderhoudende lektuur op.

Wij weten niet, dat er eenige reden bestaat, om aan de echtheid dezer Brieven te twijfelen. De Nederduitsche Vertaler geeft in zijn Voorberigt te kennen, dat de Graaf plater (een Pool, die thans, zoo het schijnt, te Parijs woont, doch vroeger aanzienlijke ambten in Litthauwen bekleed heeft) dezelve uit het oorspronkelijk Poolsch in het Fransch heeft overgezet, en dat de Heer de salvandy deze vertaling in 1826 in het licht

[p. 383]

gegeven heeft. Deze laatste Uitgever (wiens Voorberigt mede in de Nederduitsche uitgave is opgenomen) zegt, bl. XVIII: De koninklijke briefwisseling, welke tot deze groote herinneringen aanleiding gaf, is vóór omtrent drie jaren (dus in 1823) in het licht verschenen. De Graaf raczinski vond dezelve onder de papieren van een zijner voorouders, Palatijn van Posnanie en Staatsdienaar onder jan den III (soeieski). Deze Heer haastte zich, zijn Vaderland met dit gedenkstuk te beschenken. Het verwonderde ons met dat al, deze oorspronkelijke Poolsche uitgave hier niet naauwkeuriger aangeduid te zien. Ook hadden wij gaarne het Voorberigt van den Graaf raczinski zelven gelezen. Het is zoo belangrijk, den eersten Uitgever zelven verslag te hooren doen van de wijze, op welke het werk in zijne handen gekomen is. Een aanzienlijk man, die zulks aan zijne land- en tijdgenooten openlijk bekend maakt, levert altijd den besten waarborg op voor de echtheid daarvan. - Doch, gelijk wij zeiden; wij vinden geene redenen, om hier aan eenen Roman te denken, en het werk heeft, in ons oog, genoegzame inwendige kenmerken van echtheid, om het als zoodanig te beschouwen, tot dat het tegendeel bewezen wordt.

Uit het oogpunt van de studie der Geschiedenis, zullen deze Brieven wel het belangrijkst zijn voor de Polen, Duitschers en Hongaren. Ook zij, die onder onze Landgenooten eene gezette studie van de geschiedenis dier volken maken, zullen er, hieraan twijfelen wij niet, menige min bekende bijzonderheid, menigen fijnen wenk in aantreffen. Voor anderen missen zij, uit den aard der zaak, grootendeels dit belang; doch ook zij, die slechts in de algemeene geschiedenis geene vreemdelingen zijn, zullen met genoegen eenige uren besteden aan de lezing dezer Brieven, die, dag voor dag uit de legertent geschreven, ons als in het midden van een zegevierend leger verplaatsen, en ongevoelig een levendig deel doen nemen aan den Krijgsheld, die het bolwerk der Christenheid gered, en Europa daardoor van Barbaren verlost heeft.

[p. 384]

De Vertaler, die zich voor zijne taak allezins berekend heeft getoond, heeft het werk van een lezenswaardig Voorberigt en hiet en daar van noodige Ophelderingen voorzien.