Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Oud - Nederland uit den grootsten nood gered, of de tachtigjarige Oorlog tegen Spanje en de Strijd tegen Frankrijk, Engeland, enz. in 1672 en 1673, voorgesteld ter opwekking van kracht, moed en vertrouwen op God in den tegenwoordigen tijd, door S. Blaupot ten Cate,Doopsgezind Predikant te Akkrum. Te Groningen, bij G. Wouters. 1832. In gr. 8vo. IV en 122 bl. ƒ 1-25.

Het Handelsblad is ons reeds voorgekomen met spoedige en gunstige aankondiging van dit werkje. Wij kunnen in het algemeen ons zeer wel vereenigen met die

[p. 332]

beoordeeling. Wij verschillen echter, wat aangaat de weinige punten, die, volgens het Handelsblad, schijnen eenige teregtwijzing te vereischen. Het wordt namelijk den Schrijver als eene dwaling toegerekend, dat hij, bl. 12, het Groot Privilegie van maria van Bourgondie als afgeschaft voorstelde. Het Handelsblad zegt, dat zijn Eerw. op dit punt verschilt van simon stijl; dat zijn gevoelen ook door anderen, b.v. door den beruchten pieter paulus, beweerd, doch dat het ware gezigtpunt, waaruit het Groot Privilegie moet beschouwd worden, voortreffelijk aangewezen is door wijlen Mr. willem six, in zijne Dissertatie, onder Prof. h.c. cras verdedigd. Maar stijl zegt, dat, toen filips, bij het bezweren van 's Lands wetten en voorregten, alles uitzonderde, wat men na de tijden der Bourgondische Hertogen filips en karel mogt verworven hebben, eensklaps het Groot Privilegie de bodem ingeslagen was. Ook blijkt geenszins, dat de Schrijver juist in navolging van den beruchten pieter paulus het Groot Privilegie afgeschaft heeft genoemd. Hij heeft althans het gezag van Prof. van kampen voor zich, die op kluit, Hist. der Holl. Staatsreg. D. IV, bl. 252, 253, verwijst, en, van de afschaffing van het Groot Privilegie gewagende, zegt, dat filips stellig het Groot Privilegie van Vrouwe maria vernietigde, zonder tegenstand, ja met eenparige toestemming der Staten. Zie n.g. van kampen, Verk. Gesch. der Nederl. D. I, bl. 199 en 224. Wat voorts nog wordt aangemerkt over gezegden, op bl. 56, 79 en 98 voorkomende, alwaar de Schrijver zich minder naauwkeurig uitgedrukt zoude hebben, is van weinig of geen aanbelang. Wij althans kunnen niet zien, dat de Heer ten cate, ter laatst aangehaalde plaatse, de gruwelen, in 1672 te Zwammerdam en Woerden gepleegd door Fransche krijgslieden, heeft willen attenueren, gelijk in het Handelsblad wordt gezegd van wagenaar, die zijne Vaderlandsche Geschiedenis (zoo als daar beweerd wordt) schreef onder den in-

[p. 333]

vloed dier factie, welke het van haar belang vond, de Franschen in een meer gunstig licht te vertoonen.

Inhoud en strekking van het stukje blijken genoegzaam uit den titel. De Schrijver, die toont geen vreemdeling in de Vaderlandsche Geschiedenis te zijn, geeft een kort, maar vrij naauwkeurig overzigt der aangeduide gebeurtenissen. Hij houdt daarbij de omstandigheden en behoeften van den tegenwoordigen tijd onder het oog. Zijn stijl is gemakkelijk en vloeijend. Hier en daar schijnt dezelve echter kenteekenen van overhaasting te dragen. Wij prijzen dit werkje vooral aan om den echt godsdienstigen geest, die in hetzelve heerscht. Tot proeve schrijven wij het volgende af: ‘Een klein volk zijn wij en niet sterk in magt van wapenen, wanneer wij ons vergelijken met die natiën, welke openlijk of in het geheim ons een kwaad hart toedragen. Maar hier ligt onze sterkte, in onze eigene geestkracht, die zich evenmin om het verlies der oproerige zuidelijke gewesten, als om de vertraging van vreemde hulp bekommert. Dat wij België verloren hebben, dat is geen verlies voor ons, dat is nieuwe aanwinst voor onze zelfstandigheid. Wat heeft het ons geholpen, dat dit land in 1815 met ons vereenigd werd?.....Maar ik roem van geluk, dat onze denkwijze nog niet met de hunne overeenkwam; want zij denken zoo wel Fransch, als zij Fransch spreken. Werd op sommige plaatsen, ook van Oud-Nederland, de toon van Parijs gehuldigd, in de zuidelijke gewesten was het erger; daar was de wuste geest der Franschen geheel meester, en de Belgen waren, tot in het oproer van Brussel toe, de naäpers van hunne geliefde broeders.....Klein is ons Nederlandsch volk in getal, maar het is tevens een groot volk, groot door eigene krachten, waardoor het niet alleen de zee met dijk en dammen stuitte, maar ook zich zelve tot een vrij bestaan schiep. Dit had het nooit kunnen doen, zonder eendragtigen en godsdienstigen moed.’ - Wij wenschen dit werkje in veler handen. Op bl. 27 is eene drukfout, en moet 1572, niet 1672, gelezen worden.