Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

De Eed, of de gesluijerde Onbekende. Door T. Gottfriedi.Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1831. In gr. 8vo. 276 Bl. ƒ 2-75.

Het grootste gedeelte der uit het Hoogduitsch overgebragte romans en verhalen mag onder de prulschriften gerangschikt worden. Om zuiver oorspronkelijke verhalen te schrijven, moet men eigene vinding leveren. De Schrijver stelde dit werk te zamen in eenige uren van uitspanning, gedurende den laatstverloopen winter. Daar hij echter bij de zamenstelling van dit verhaal aan geene uitgave dacht, zoo heest hij zijne pen aan geene wetten en regelen geboeid. Eene geheele omwerking van hetzelve, vóór de uitgave, ware derhalve noodzakelijk geweest; maar hiertoe ontbrak den Schrijver tijd en lust. Nogtans besloot hij, hetzelve uit te geven. Ziet daar de verklaring van iemand, die als Schrijver voor het eerst optreedt, en die eene goede en geene oppervlakkige beoordeeling van zijn werk verwacht! De Schrijver dreigt zelss, dat, indien de beoordeelingen niet aan zijne verwachtingen beantwoorden, hij dezelve, als der overdenking en betrachting geheel onwaardig, koel en volmaakt onverschillig bij zich zal laten nederglijden. Daar echter zulk een luchtig en schielijk opgetimmerd stuk den toets eener diep doordachte beoordeeling, naar ons inzien, niet noodig heeft, en ook niet verdient, zullen wij ons deze koolheid en onverschilligheid van den Schrijver met even gelijke koelheid en onverschilligheid getroosten.

Theodoor Felszenburg wordt, twaalf jaren oud zijnde, op het Gymnasium te Hamburg besteld. Na vier jaren tijds, kende de vlugge knaap Ovidius, Horatius, Cicero, Virgilius, Seneca, Homerus en meer andere schriften der Ouden; in hunne Godenleer, zeden en gebruiken is hij zoo goed als te huis. In de schilderkunst levert hij meesterstukken. Reeds is hij, als een schoon jongeling, gevaarlijk voor de andere kunne, en Theodoor, nu ja, mogt, ofschoon in alle

[p. 273]

eer en deugd, wel gaarne vrouwen zien. Zijn vader evenwel had hem eene leelijke kool gestoofd, en had hem, door eene beloste en plegtigen eed, reeds vóór zijne geboorte, bestemd voor den geestelijken stand. De man was zeer fanatiek Roomschgezind (waarlijk iets zeldzaams onder de Hamburgsche Overheidspersonen). Maar in Theodoor zaten geene priesterharen. Hij liet het zich, wel is waar, welgevallen, om, met eene beurs met honderd Louis d'or en een inkomen van tweehonderd daalders iedere maand, naar Parijs gezonden te worden; doch, in plaats van in de theologie te studeren, viel Theodoor met de geheele borst op de schilderkunst, en toen hij begon te bemerken, dat zijn vader met alle geweld een pastoor of monnik van hem wil maken, vlugt hij naar Italië, en geneert zich daar met schilderen. Zijn vader, na te vergeess getracht te hebben om zijne verblijsplaats te ontdekken, onterft den ongehoorzamen zoon, en sterft kort daarop. Theodoor geraakt te Rome bekend met een schoon meisje van Duitsche afkomst, en verwerft hare liefde. Naderhand blijkt het, dat zij zijne nicht is, aan welke zijn vader bij uitersten wil zijne geheele bezitting had gemaakt. Door haar te huwen, geraakt Theodoor dus weder in het bezit van zijn vaderlijk vermogen, en keert met zijne vrouw naar Duitschland terug.

Van de vier, zoogenaamde, hoofdstrekkingen des verhaals bestaan er twee in het aantoonen van de wijze leiding der Goddelijke Voorzienigheid, en het aansporen tot vertrouwen op die Voorzienigheid, zelfs in de benardste omstandigheden. Wij zouden echter geen' jongeling aanraden, om, in het vertrouwen op die Voorzienigheid, zich het gedrag van Theodoor ter navoiging voor te stellen. De Schrijver belooft, dat hij zich in het vervolg beter op datgeen zal toeleggen, wat hij nu meer verzuimde en verwaarloosd heeft. Wij hopen, dat hij, wanneer hij ooit ‘een onderwerp uit de vaderlandsche geschiedenis’ ter behandeling neemt, zich zal wachten voor het voortbrengen van wartaal, gelijk het antwoord op de vraag: ‘Wat is schoonheid? - Schoonheid is het welbehagen, dat de uiterlijke omtrek, de aangename indruk, of de gedaante van iets in ons te weeg brengt.’ De stijl is op vele plaatsen langwijlig. Vooral is dit het geval bij de beschrijving der uitwendige gedaante en kleeding van de in het verhaal voorkomende vrouwen. Zeer gezwollen is ook de beschrijving van het zwichten van den winter voor de

[p. 274]

lentezon, hetwelk hier als een volslagen plukharen wordt voorgesteld. De winter verdedigt zich met eene blinkende verschansing, en N.B. met een wit doodkleed. De zon hakt daar overal gaten en scheuren in, tot dat de winter aan den haal gaat. Hij komt echter nog tweemalen met dreigementen terug; maar de zon rukt als overwinnares steeds voorwaarts, zoodat de winter eindelijk geheel de baan moet ruimen. Op deze wijze gaat het verhaal, eene geheele bladzijde vol, door. Onder de hier voorkomende bijvoegelijke naamwoorden trokken onze aandacht tot zich: kennisrijk, hart en ongeregt, zoo als ook de spreekwijze: dit gezelschap kwam en deden. Op de correctie valt niet te roemen; en wat zullen wij zeggen van de aanhalingen van vreemde woorden en spreekwijzen, zoo als: respontie, variëtas de lictat, de omnia aliquid de toto nihil? Wij hopen door het aangevoerde onze lezers te hebben in staat gesteld om zelve te oordeelen.