Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Het Geheim der Vrijmetselarij opengelegd, door P.G. Witsen Geysbeek.Te Amsterdam, bij L. van Es. 1831. In gr. 8vo. XV en 79 bl. ƒ 1-25.

Er komen tegenwoordig zoo vele vlugschriften uit, dat men, van alles geene notitie kunnende nemen, zich van zelf tot datgene bepaalt, wat door deszelfs titel of schrijver het meest de nieuwsgierigheid opwekt. Dit was nu juist, wat ons betreft, het geval niet met een stukje van g. bruining, over de Vrijmetselarij, in het jaar 1831 gedrukt te 's Gravenhage, bij van langenhuysen. Wij willen niet ontkennen, dat het onderwerp op zichzelf belangrijk is. Maar ieder ding heeft zijnen tijd; en nu, terwijl de meeste leden van iedere soort van bijzondere Genootschappen zich zoo schoon vereenigen tot bereiking van een en hetzelsde edele doel, de handhaving der vaderlandsche eer en onafhankelijkheid, nu hadden wij niet veel lust, om bruining te hooren uitvaren tegen de Vrijmetselarij. De Schrijver van het thans aangekondigde werk: Het Geheim der Vrijmetselarij opengelegd, verschilt van ons in gevoelen, en acht naauwkeuriger kennisneming van het boekje van D^s. bruining noodig. Hij gelooft, dat het aan eenvoudige, ligtgeloovige Hollandsche Christenmenschen, die alwat een Geestelijke zegt of schrijft voor waarheid houden, kwaad zal doen. Of zulke eenvoudige Christenmenschen het den Schrijver vriendelijk zullen afnemen, dat hij in zijn maçonniek gebed den invloed des Geestes inroept; dat hij de woorden van jezus, Jo. XII: 36, op zijn onderwerp toepast: Terwijl gij het licht hebt, gelooft in het licht, opdat gij kinderen des lichts moogt zijn, daaraan twijfelen wij echter. De Christenmenschen zijn hier te lande over het geheel zoo eenvoudig niet, of het is door sterk regenen voor hen uitgelekt, dat een schijn van vroomheid wel eens gebezigd wordt, om alle verdenkingen te doen verdwijnen; en wij gelooven niet, dat zulke uitdrukkingen

[p. 271]

hier derzelver doel zullen bereiken. Bij de gewone wijze van beoordeelen van hen, voor wie witsen geysbeek zijn werk bestemt, kan men der Broederschap zeker geene slechtere dienst bewijzen, dan dat men den schijn aanneemt, dat zij eene geheime Godsdienstige Sekte is. De vijf Redevoeringen, uit welke, na eene vrij uitgebreide Voorrede, het werk bestaat, leerden ons niets nieuws. Witsen geysbeek zegt, wel is waar, dat de Vrijmetselarij ‘eene onafgebrokene voortzetting is der geheime gezelschappen uit de Grijze aloudheid,’ sprekende daar van ‘de Mysterien van Eleusis, Athene, Crotone, de scholen van Pythagoras, Socrates, Anaxagoras, Zeno, Plato en andere verlichte wijsgeeren;’ maar anderen, even zoo wel Broeders als witsen geysbeek, schertsen daar zelve mede, en bekennen, dat eenige dweepers in hun midden aanleiding hebben gegeven tot de beschuldiging, dat de Vrijmetselaars den oorsprong hunner vereeniging gaarne zouden willen verschuiven tot vóór den eersten dag der Wereldschepping! Wanneer de profanen vertellen, dat de Vrijmetselaars in hunne vergaderingen den navel van hunnen Grootmeester kussen, of den Duivel aanbidden, dan vertellen zij zotte sprookjes. Die hen beschuldigen, dat zij aan geen Duivel gelooven, doen welligt gelijk de Lasteraar bij kotzebue. Maar hetgeen de Broeders, gelijk witsen geysbeek in dit boekje, van hun geheim ten beste geven, is van weinig beter alooi dan de afgesneden staart van den hond van alcibiades, waarmede zij het profane publiek zich laten amuseren. Maar, maakt de arbeid van witsen geysbeek hierop geene uitzondering? De man is immers ‘onbesproken van gedrag en zeden, een goed burger en huisvader.’ Hij geeft zich zelf dit getuigenis. Voor hen, die den Schrijver als zoodanig kennen, heeft dit getuigenis, maar juist ook alleen daarom, genoegzaam gezag. Met ons, die den man niet kennen, is dit het geval niet. Maar, en dit zou veel afdoen, witsen geysbeek zegt ook nog van zich zelf, in de Voorrede van zijn werk, dat hij als openbaar Schrijver de achting van het publiek geniet. Zeldzaam hoort men in de letterkundige wereld iemand zich zelf dit getuigenis geven; en daarenboven, wat verstaat de man door het publiek? Horatius onderscheidt reeds

quibus est equus, et pater, et res:

- fricti ciceris - et nucis emptor.

[p. 272]

De matroos, die op het schip van cook den doedelzak bespeelde, werd, als een andere orpheus, door de Zuidzee- eilanders bijna vergood. Indien die man zich sedert had aangekondigd als een toonkunstenaar, die de achting van het publiek genoot, zou men hem in dat geval wel ten onregte van bespottelijke verwaandheid beschuldigd hebben?