Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Tafereelen van Brazilië, door C.A. Fischer.Naar het Hoogduitsch. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo. 253 Bl. ƒ 2-40.

Wij etkennen, dat dit boek ons in den vloed der nieuw uitkomende geschriften ontsnapt, en eerst nu weder in handen gekomen is, zonder dit eigenlijk verdiend te hebben, daar het een onderhoudend, hoezeer dan ook oppervlakkig en weinig aaneengeschakeld, geschrist is. Hoe veel is er ook, sedert den tijd der uitgave, in dat land voorgevallen! Toen nog aan Portugal verbonden, of eigenlijk hoofdland; naderhand daarvan afgescheiden, onder den trotschen titel van Keizerrijk, en thans, na den eersten Keizer verdreven te hebben, naauwelijks eene geregelde Republiek (hoewel nog altijd een kind den Keizertitel draagt), maar aan regeringloosheid ter prooije; waar de Mulatten de Blanken, gelijk de Zwarten de Mulatten bedreigen; waar de vreemde kooplieden elk oogenblik voor plundering en moord te vreezen hebben. Dit is het gevolg der (quasi) vrijheid. gelijkheid en broederschap, dat veelhoofdige monster, 't welk sedert 1789 de wereld onophoudelijk bestookt, en, schoon in 1815 voor eene poos naar de Hel teruggedrongen, in 1830 met nieuwe kracht uit de opgebrokene straten van Parijs is verrezen, om Europa zoo wel als Amerika op nieuw ten verderve te strekken, en in jammeren de gelijktijdige Cholera ver te overtreffen.

Wanneer men er thans op rekenen mag, dat Brazilië voor den handel der wereld eerlang verloren zal zijn, (want wie zal zich in een land wagen, waar opgeruide Negers met de toorts der Furiën rondwaren?) zoo is het toch niet onbe-

[p. 251]

langrijk, te weten, waartoe het, ook bij eene slechts middelmatige, zelfs bij eene slechte Regering, (maar toch eene Regering) in staat zou zijn. En dit vindt men voor weinig kosten in dit welgeschreven boekdeeltje bijeen, waarbij blijkbaar de reizen van mawe en koster en van den Prins van Neuwied voor het Noorden, Zuiden en midden gebruikt zijn.

Jammer, dat men eigenlijk niets over de zoo belangrijke binnenlanden hier vindt, dan eenige berigten over Minas Geraës (het goud- en diamantenland), maar niets over Gojaz, Cujaba en Matto Grosso (waaromtrent toch mawe reeds stof bood), niets over Para, en slechts zeer weinig over de oudere en nieuwere inlandsche stammen, de weleer zoo woeste, doch door de Jezuiten tot beschaafde menschen gevormde Tupinambas, zeer weinig over de latere Botocoedos, enz. Niet alleen de berigten van den Prins van Neuwied boden hier ruime stof aan, (wij gelooven, dat de latere reis van spix en martius den Schrijver slechts uit een tijdschrift gedeeltelijk bekend was) maar de uitmuntende History of Brazil van southey had kunnen worden geraadpleegd omtrent die vroegere stammen, en de verdiensten der Jezuiten ten aanzien derzelven. Doch 't geen voor de hand ligt, de Zeekust, is zeer goed behandeld, en de voornaamste bijzonderheden zijn daarvan opgeteekend, hoewel men eene betere en meer geregelde orde had mogen verwachten. Waarom die kust niet geregeld van het Zuiden naar het Noorden, of omgekeerd, geschetst, en zulke vreemde sprongen van Rio Janeiro oostwaarts (drie tot vier maanden reizens ver) naar Minas Geraës, dan weder zuidwaarts naar St. Catharine en de verdere zuidelijke streken, vervolgens noordwaarts naar Porto Seguro, Bahia en Pernambuco gemaakt? Of men zou moeten zeggen, dat Rio Janeiro als het middelpunt beschouwd wordt, en men daaruit beurtelings naar de onderscheidene wereldstreken uitstappen doet. Tusschen de beschrijvingen dier steden komen dan zedeschilderingen der verschillende volksstammen, of beschrijvingen van voorwerpen uit de Natuurlijke Historie, voor, alles in eene bonte mengeling, zekerlijk om aan lezers, die weinig lust tot gezette lectuur hebben, een groot aantal rustpunten te verschaffen.

Jammer, dat het boek blijkbaar met overhaasting geschreven is, en dat daardoor eenige tegenstrijdigheden in hetzelve geslopen zijn. Zoo staat op bl. 13: ‘Jonge mannen, (waarom niet jonge lieden?) die gaarn op de citer spelen, laten

[p. 252]

aan eenige vingers der regterhand de nagels groeijen; vandaar het belagchelijke misverstand, alsof dit een teeken van den hoogeren stand ware.’ En op bl. 77: ‘Een ander teeken, waardoor zich de aanzienlijke stand onderscheidt, zijn gewoonlijk de lange nagels aan duimen en wijsvingers. Men laat dezelve anderhalf duim lang groeijen, en spitst ze eenigzins driehoekig toe. De mans gebruiken ze bij het guitarspelen.’ Blijkbaar is dit uit twee verschillende Schrijvers genomen, zonder dat men dezelve vergeleken of het ondercheid opgemerkt he eft. Vanwaar komt, om 's Hemels wil, de paradoxe, dat men de Heidens of Zigeuners, (Spaansch Ciganos) dië naar alle waarschijnlijkheid in de vijftiende Eeuw uit Indostan in Europa gekomen zijn, voor ouder dan de Joden moet achten? Bl. 112 zegt de Schrijver: ‘Dus heeft zich, naast de Joden, nog in alle werelddeelen een tweede Oostersche volk staande gehouden, hetwelk ongetwijfeld veel ouder dan dit is.’ Het schijnt, dat de Heer fischer op de Joden gebeten is; ten minste maken wij zulks op uit de volgende bijtende vergelijking tusschen de Joden en Heidens (bl. 113): ‘Heidens en Joden; welk een onderscheid! Dáár niets dan armoede, hier millionarissen in menigte; dáár slechts samilieverbindtenissen, hier eene verbindtenis door de gansche wereld; dáár verachting, ja zelfs vervolging, hier aanzien en een wezenlijk burgerregt; dáár gaauwdieverij en lange vingers, hier niets dan handelgeluk en handelgenie; dáár in de laatste Eeuw alles verdwenen, hier een Jodenstaat op de puinhoopen van het Christendom.’ Zoo ver is het toch nog niet gekomen, al neemt de Heilige Vader dan ook geld bij de Joden op, en al wil de in België heerschende Hierarchie ons dan ook beoorlogen (volgens den Heer van alphen) met Fransche bajonetten en Joodsch geld!

Zonderling luidt het op bl. 210 ‘De Sertanejo's’ (bewoners der hooge en dorre binnenlanden van Brazilië) ‘zijn goede, welredenerende, gastvrije, opregte en moedige menschen, als wier eenig gebrek men slechts eene hevige ijverzucht en eene onverzoenlijke wraakgierigheid kan noemen. Hieruit ontstaan meestal de veelvuldige moorden, die geen Sertanejo, helaas! voor zonde houdt.’ De Hemel beware ons voor omgang met zulke goede menschen, die den moord niet voor zonde houden, en daarbij wat driftig vallen! Daarbij geldt het, volgens den Schrijver, bij die goede en NB. opregte

[p. 253]

lieden voor ‘een bewijs van bekwaamheid, iemand in den koophandel om den tuin te leiden.’ Nu, wie dat kwalijk neemt, die is ook een ongemakkelijk Heer, en verdient het, als de goede menschen hem maar in eens uit den weg ruimen!

Eene zonderlinge drukfout willen wij liefst op rekening van den Vertaler zetten. In de Hoogduitsche letter, waarmede de Miniaturgemälde (waaruit dit afzonderlijke Tasereel getrokken is) worden gedrukt, gelijkt de N veel naar eene R; dus heeft de Vertaler die daarvoor aangezien, en overal, in plaats van Nossa Senhora de Conceiçao (O.L.V. der ontvankenis), Rosza Senhora gezet, daar hij de Hoogduitsche ss ook, naar de gewone misvatting, met eene sz spellen wilde. Eens staat er zelfs Roszo (bl. 131). Met de eigennamen zijn in 't algemeen vele fouten gemaakt.

Het verwondert ons, dat de Vertaler, bij de nog al uitvoerige schildering van het Kapiteinschap Pernambuco (niet Fernambuc), hoegenaamd geene melding maakt van onze oude volkplanting in Brazilië, die juist hier haren hoofdzetel had; van Graaf jan maurits van nassau, van de with, van jol, gezegd houtebeen, van schuppen en andere wakkere krijgslieden, van de uitnemende natuuronderzoekers piso en marcgraff en den bouwkunstenaar post. Maar misschien wist de Vertaler daar zelf niet van? Ja! dan is het erger. Wij zouden echter liefst zulke Vertalers van wetenschappelijke werken hebben, die wat van de Vaderlandsche Geschiedenis en 's lands ouden roem in bijzonderheden wisten. Over 't algemeen heeft de vertaling ook hier en daar te veel eene Hoogduitsche kleur. Met dat alles is het boek onderhoudend en nuttig, en kan tot ligte lectuur veel beter dienen, dan menige, op zijn minst nuttelooze, Roman.