Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

[p. 215]

Hebreeuwsch-Nederduitsch Handwoordenboek, voorafgegaan van eene spraakkunstige Handleiding en eene Lijst van woorden, wier stamwoorden den eerstbeginnende niet wel bekend zijn, en gevolgd van een dubbel Register der Eigennamen, als 1^o. mans- en vrouwennamen; 2^o. namen van landen, gewesten, steden, dorpen, zeën, rivieren, bergen, heuvels, enz. Door M. Lemansen S.J. Mulder.Te Amsterdam, bij van Embden en Comp. en P. den Hengst en Zoon. 1831. In gr. 8vo. XXIV en 710 bl. ƒ 10-:

Sedert lang heeft men, ook bij ons, de meening laten varen, dat de oude talen niet anders, dan door middel of tusschenkomst der Latijnsche, geleerd kunnen worden, en integendeel het gevoelen omhelsd, dat, zoo wel de Grieksche als de Oostersche talen, zich in ieder land, door de landtaal, beter laten verklaren en ophelderen. Ondertusschen en met dat al is bij ons nog niets gedaan, om voor de beoefenaars van de H. Schriften des O.V. den weg te banen, waardoor zij, niet alleen den Hebreeuwschen grondtekst gemakkelijk voor zichzelve kunnen verstaan, maar tevens in de moedertaal, waarin toch de Leeraars van de Godsdienst hunne leerredenen houden, aan anderen ontvouwen. Tot het daarstellen van iets zoo wenschelijks acht Rec. het hier aangekondigde werk bij uitnemendheid geschikt. De Schrijvers (beiden door hunne vroegere schriften genoegzaam bekend, als voor de ondernomene taak volkomen in staat) hebben in dit hun werk veel meer geleverd, dan de nederige titel van Handwoordenboek schijnt te beloven. In de Opdragt aan de Hoogleeraars van der palm en hamaker geven zij een overzigt van de wijze, hoe hetzelve is bearbeid, en Rec. hecht zijne volkomene goedkeuring aan het zoo oordeelkundige, als ware kennis bevorderende plan, volgens welk alle woorden naar de stam- of wortelwoorden (radices) zijn voorgedragen, zoodat van elk stamwoord eerst de werkwoorden, in hunne onderscheidene vormen van vervoeging (species), vervolgens de verschillende, daarvan afgeleide, zelfstandige en bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden, en eindelijk de, daarvan afkomstige, particula of korte taaldeelen behandeld zijn. Zulk eene wijze van behandelen toch verdient verreweg de voorkeur boven de in schijn gemakkelijke, doch in het wezen der zaak verderfelijke manier van elk woord

[p. 216]

te buigen onder de letter, met welke het aanvangt. In eene taal, waar zoo vele derivata door de voorgevoegde letters (praefixae), of zoogenaamde litterae heëmanticae, gevormd worden, kan het niet missen, dat het plaatsen der woorden onder de aanvangletters voor alle ware etymologische kennis de deur sluit, en daarenboven den navorscher slechts eene geïsoleerde beteekenis aan de hand geeft, zonder hem te gelijker tijd alle de aanverwante beteekenissen van het stamwoord onder het oog te brengen. Rec. heeft het werk, van dat het te voorschijn is gekomen, tot op den huidigen dag, opzettelijk geraadpleegd en met andere Woordenboeken vergeleken, en het boek nooit ter zijde behoeven te leggen, zonder in zijne nasporing volkomen geslaagd te zijn. - Dit zij genoeg aangaande de algemeene strekking van dit nuttige Woordenboek!

Tot bijzonderheden overgaande, verklaart Rec., bij het gebruik des werks zijne verwachting verre overtroffen te hebben gezien, ten opzigte van de juiste keuze der rijke en toch niet kwistige aanhaling van Schriftuurplaatsen, met derzelver, vaak uiteenloopende, nogtans altijd op gezag steunende, vertalingen. Hierin vooral hebben de Schrijvers getoond, ware eclectici te zijn. Geene partijdigheid wordt er aangetroffen, waar de gevoelens der Rabbijnen van die der Christelijke Geleerden verschillen. Waar zij gemeend hebben, een beslissend gevoelen te moeten uiten, hebben zij hunne redenen bijgebragt; en waar de verschillende meeningen, ieder in het bijzonder, op gronden schijnen te berusten, zijn dezelven getrouwelijk opgegeven, om den Lezer eene vrije keuze over te laten. Inzonderheid vond Rec. zich bevredigd door de zorgvuldigheid, waarmede de Schrijvers met opzet alle moeijelijke plaatsen des O.V. hebben aangehaald: hierin immers ligt een voldingend bewijs, dat zij geene moeite, geene inspanning van den geest ontzien hebben, om hun werk zoo volledig te maken, als iemand in redelijkheid wenschen kan. De voorafgaande Lijst is nuttig, niet alleen voor mingeoefenden, om hun, in twijfelachtige gevallen, het stamwoord te doen kennen, maar ook voor meerkundigen ter opheldering van onregelmatige woorden. Het werk wordt wijders besloten met een dubbel Register der Eigennamen, waardoor op de afleiding van vele, ook die in hedendaagsche talen nog in zwang zijn, een helder licht verspreid wordt.

[p. 217]

Dit alles bij elkander genomen, gevoegd bij het bevallige uiterlijk van eene zuivere letter, van goed papier en van eene keurige typographische uitvoering, moge tot aanbeveling strekken van dit Woordenboek. Alleenlijk acht Rec., na zoo veel tot lof gezegd te hebben, zich ten slotte verpligt, om aan te merken, dat de vier eerste letters min of meer het voorkomen hebben van met eenige overhaasting te zijn bearbeid. Mogt dan dit, in waarheid aanprijzenswaardige, werk in zoo vele handen komen, om spoedig eene tweede oplage te doen wenschen, zoo worde deze wenk, den Schrijveren hier gegeven, door hen herdacht, ten einde ook in de eerste letters die zelfde beknoptheid van stijl te brengen, welke in het verdere gedeelte des werks zoo veel bijdraagt ter verhooging van deszelfs waarde.

Gaarne zou Rec. het een of ander tot proeve hebben bijgebragt; doch de inrigting en het bestek van dit Tijdschrift gedoogden zulks niet. Ieder beoefenaar der Hebreeuwsche taal schaffe zich dit Woordenboek aan: bij deszelfs gebruik zal hij zich niet teleurgesteld vinden, en aan de bovenstaande gunstige beoordeeling gereedelijk zijn zegel hechten.