Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Het Zeeregt, van vroegeren en lateren tijd, door (nu wijlen) n. olivier, in leven Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Secretaris Generaal bij het Ministerie van Justitie, enz. 's Gravenhage, bij G. Vervloet. 1831. In gr. 8vo. VIII en 419 bl. ƒ 4-25.

Het doel en de aard van dit werk wordt door den Schrijver, in de Voorrede, aldus opgegeven: ‘De keuze van het onderwerp, dat wij in deze bladen behandelen, heeft haren grond gevonden in de omstandigheid, dat, zoo verre ons althans bekend is, geen Nederlandsch Schrijver de stoffe, in haren ganschen omvang, tot een geheel heeft gebragt. Dit te doen

[p. 111]

is ons oogmerk geweest; deskundigen gelieven te beoordeelen, hoe verre wij hierin geslaagd zijn. Ons voornemen is geweest, om alleen van het Nederlandsche Zeeregt te handelen; de overweging echter, dat ook, tot de bereiking van dit doel, nu en dan noodig was, om de oogen elders te slaan, heeft ons voor den titel de algemeene benaming van Zeeregt doen verkiezen.’

Het werk is verdeeld in zeven Hoofdstukken, in elk van welke een groot aantal onderwerpen behandeld worden. Daar de opschriften dezer Hoofdstukken slechts algemeen zijn en het werk niet in Paragrafen of Rubrieken is verdeeld, is de eigenlijke inhoud slechts uit eene gezette lezing op te maken; waarom wij het niet onnuttig rekenen, de in elk Hoofdstuk behandelde onderwerpen iets omstandiger op te geven.

Hoofdstuk I. Van de Zee- of Scheepvaart en de Visscherij in tijd van Vrede. De Schrijver handelt over de Zee in het algemeen; het vrije gebruik daarvan in tijd van vrede - het Strand - de toeëigening van Zeeën, Zeeboezems enz. - het onderscheid tusschen Eigendom, Gebied en Regtsgebied - het heffen van Belastingen en Tollen - het plaatsen van Tonnen en Bakens - het Loodswezen - den aanwas der scheepvaart in ons Vaderland - de Koloniën - Vrijhavens - Octrooijen en Monopoliën - de Handelmaatschappij - de Westindische Maatschappij (van 1828) - de Maatschappijen van Verzekering - den Slavenhandel - den Levantschen handel - den handel op Rusland - dien op Algiers enz. - over de Consuls - Zeebrieven en Turksche Paspoorten - gebruik der Vlag - Waterschouten - het gebruiken van vreemde Matrozen - Retorsie - Visitatie - Quarantaine - Admiraalschap - Konvooi - Seinen - Oorlogschepen - vreemde Oorlogsschepen - Scheepsreederijen, en eindelijk over de Visscherijen. (Bl 1-75.)

Hoofdst. II. Van den staat van Oorlog ten opzigte der Zee- of Scheepvaart. Na eenige bepalingen van het Regt der Natuur, het Staatsregt en het Regt der Volken,

[p. 112]

met betrekking tot de Zeevaart, treedt de Schrijver tot het Regt van Oorlog, en geeft hij eenige algemeene regelen op, die in den staat van Oorlog bij alle beschaafde Volken erkend worden. Naar aanleiding hiervan handelt hij over Prijzen - Kaperij - Represailles - Bondgenooten - onzijdige Staten - het blokkeren van Havens of Kusten - over den regel: Vrij schip, vrij goed - grondgebied van onzijdige Mogendheden - Embargo - Contrabande - Admiraalschappen en Konvooijen - Amnestie - Gijzelaars. (Bl. 75-124.)

Hoofdst. III. Van de bestrijders der Vrijheid van de Zee en de inbreuken op die Vrijheid. In dit Hoofdstuk wordt voornamelijk gehandeld over de aanmatigingen van onderscheidene Volken, die beweerden den Eigendom der Zeeën te hebben, gelijk de Romeinen op de Middellandsche, de Portugezen op de Indische Zeeën - over de Fransche aanmatigingen onder Lodewijk XIV, vooral over vorderingen der Engelschen - over de geschriften van Seldenus en Hugo de Groot - over de Engelsche Navigatieäkte van 1651 - over de tegenwoordige meer vrijzinnige beginselen, als uitzondering waarvan wordt opgegeven de nog altijd beperkte vaart op de Zwarte Zee. (Bl. 125-155.)

Hoofdst. IV. Van den voormaligen staat der Wetgeving. Terugtred tot de vroegere Geschiedenis van ons Vaderland - Ordonnantiën van Karel V en Philips II van 1551 en 1563 - Wisbuysche Zeeregten - Waterregten van Damme en Westkappelle - Rooles d'Oléron - de Lex Rhodia de Jactu en andere Romeinsche Wetten - het Consulaat der Zee - over de Wetgeving omtrent de Assurantie - de Zeewetten van andere Volken - de Collegiën van Admiraliteit - de Kamers van Assurantie - Keuren en bijzondere Ordonnantiën, voornamelijk op het stuk der Assurantie - breedvoerige beschouwing der onderscheidene wettelijke bepalingen op dit stuk - over Avarij - Bodemerij - schade door aanzeiling tegen elkander - over de onderlinge betrekkingen tusschen den Schipper, de Reeders, de Bevrachters

[p. 113]

en het Scheepsvolk - over Chertepartijen - Societeiten en Compagnieschappen - Admiraalschap. (Bl. 155-264)

Hoofdst. V. Van den lateren en aanstaanden staat der Wetgeving. Beschouwing der gebeurtenissen van en na 1795 - inlijving van België in Frankrijk - oudere Fransche Wetgeving en Regterlijke Organisatie met betrekking tot den Zeehandel - Fransch Wetboek van Koophandel van 1807 - bepalingen omtrent het Zeeregt, vastgesteld ten tijde der Bataafsche Republiek en door de opgevolgde Regeringen tot aan de inlijving in Frankrijk - overzigt van het tweede boek van het Fransch Wetboek van Koophandel, du Commerce maritime - overzigt der bepalingen van het nieuwe (nog niet ingevoerde) Wetboek van Koophandel. (Bl. 265-348.)

Hoofdst. VI. Van het Strandregt. Wat dit zij - vroegere bepalingen daaromtrent hier te lande - bij andere Volken - over Berg-, Hulp- en Redloonen. (Bl. 349-379.)

Hoofdst. VII. Van Zeerooverijen en andere Misdaden ter Zee. De Zeerooverij oudtijds vrij algemeen en als 't ware geoorloofd, thans hoogst strafbaar - de geroofde Goederen veranderen niet van Eigenaar - vroegere en latere bepalingen hieromtrent, zoo hier te lande, als elders. (Bl. 379-395.)

Hierna volgt, ten slotte, een Bijvoegsel, behelzende eene opgave der beteekenis van eenige in het Zeeregt voorkomende woorden en uitdrukkingen, enz. (Bl. 396-419.)

Wanneer men nu den overvloed van belangrijke zaken, die b.v. in het eerste Hoofdstuk behandeld zijn, in aanmerking neemt, zal men gereedelijk begrijpen, dat in 75 bladzijden de stof niet uitgeput, maar alles slechts kortelijk aangestipt zijn kan. Ook in de overige Hoofdstukken is alles slechts kortelijk behandeld. Alleen de oudere bepalingen omtrent Assurantiën en Avarijen zijn met behoorlijke uitvoerigheid en volledigheid in het vierde Hoofdstuk uiteengezet. Doch ook in dit Hoofdstuk hadden wij iets meer en grondiger verwacht omtrent de vroegere Geschiedenis van het Zeeregt, b.v. over de

[p. 114]

Rhodische Zeewetten, het Consulaat der Zee, de Rooles d'Oléron, den Guidon de la Mer, de Zeeregten van Damme en Westkappelle, de Amsterdamsche Ordonnantie, het Lubeksch Zeeregt, de Wisbuysche verzameling, vooral omtrent de onderlinge betrekking en de afstamming dier Zeewetten. Het werk van den Franschen Hoogleeraar pardessus (Collection des Lois maritimes anciennes), waarvan het eerste deel in 1829 het licht zag, en de uitstekende Verhandeling van den Amsterdamschen Advocaat biben over het Oud-Nederlandsch Zeeregt (in de Bijdragen van den tex en van hall), hier wel aangehaald, maar niet genoeg gebruikt, hadden hiertoe uitmuntende bijdragen kunnen leveren. Over het Strandregt vindt men ongelijk veel meer in de doorwrochte Akademische Dissertatie van Mr. rhynvis feith de Jure Litoris praecipue Patrio. Groning. Mei 1830. Doch deze heeft de Schrijver misschien niet kunnen raadplegen. Meer verwondering baarde het ons, dat de Schrijver geen of althans genoegzaam geen gebruik heeft gemaakt van kluit's Historia foederum (Cap. IV-VIII), waar een aantal der hier behandelde onderwerpen uitmuntend, en vooral met kluit's gewone helderheid, zijn uiteengezet. Ondanks deze aanmerkingen, welke wij, om der waarheid hulde te doen, niet mogten terughouden, erkennen wij gaarne, dat, daar er zoo weinig goede en oordeelkundige werken over het Nederlandsche Zeeregt bestaan, en vooral wijl dit onderwerp nog niet in deszelfs geheelen omvang in het Nederlandsch behandeld is, dit werk eene aanwinst is voor onze Regtsgeleerde Litteratuur, vooral daar de Schrijver ook het nieuwere, b.v. de jongste Handelsverdragen, Wetten en Koninklijke Besluiten, in hetzelve vermeld heeft, om alle welke redenen het door velen met vrucht zal kunnen geraadpleegd worden. In zoo verre stemmen wij gaarne in met de aanprijzing van den Heer asser, welke aan het hoofd van dit werk is geplaatst.