Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Verhandeling over de Koepokken, zoo als dezelve natuurlijk bij het Rund voorkomen en door inenting kunnen worden voortgebragt, en over de beveiligende mok of pokmok des Paards, enz. Met Platen. Door Dr. A. Numan,Directeur van 's Rijks Vee-artsenijschool, Hoogleeraar in de practische Vee-artsenijkunde aan dezelve, enz. Te Utrecht, bij van Paddenburg en Comp. 1831. In gr. 4to. XI en 114 bl. ƒ 4-80.

Nadat jenner in het laatst der vorige eeuw de waarneming, dat toevalige besmetting door koepokken voor de kinderziekte beveiligt, gebezigd heeft, om de opzettelijke inenting als voorbehoedingsmiddel in te voeren, zag men, niettegenstaande eenige tegenwerking, deze kunstverrigting weldra zoo algemeen worden, dat alleen hardnekkig vooroordeel of domme onwetendheid weigeren kan, hierin een bewijs harer uitstekende gepastheid op te merken. Intusschen bleef er aangaande dit beveiligingsmiddel nog steeds veel twijfelachtigs over. Welke is de eigenlijke aard der oorsponkelijke pokken bij het rund, en hoe kan men dezen van andere uitslagziekten onder-

[p. 107]

scheiden? Welk is het verband tuschen de mokzweer aan den voet des paards en deze koepokken, en is werkelijk dit ongemak steeds de oorzaak der koepokken? Zijn de runderen ook vatbaar, om door kinderpokken besmet te worden? Is misschien het gif der variolae bij de runderen tot dat der koepokken overgegaan, en zijn de laatsten identisch met de eersten? Welke wijzigingen ondergaat de koepokstof door bestendig voortgezette inentingen van den eenen mensch op den anderen, en verliest dezelve daardoor iets van haar oorspronkelijk vermogen? Al waren deze vragen van minder belang voor de praktische geneeskunst, dan zij wezenlijk zijn, ook dan nog zou derzelver beantwoording voor de wetenschap hoogst belangrijk wezen.

De door zijnen ijver voor de Vee-artsenijkunde binnen en buiten ons vaderland met lof bekende Hoogleeraar numan heeft daarom ook, naar ons oordeel, op nieuw de artsen, niet slechts onzer viet- maar ook onzer tweevoetige landgenooten, aan zich verpligt door deze belangrijke Verhandeling. Reeds in 1825 had de Schrijver zijne proeven omtrent de werking van de smetstof der koepokken op onderscheidene huisdieren in dit Tijdschrift medegedeeld (Vaderl. Letteroeff. 1825. No. 9, 10 en 11. Mengelw.); thans geeft hij ook de afteekeningen, daartoe behoorende, in het licht, en stelt ons den voortgang der ingeënte pokken bij het rund en het paard in gekleurde en weluitgevoerde afbeeldingen voor oogen. Hierbij zijn afbeeldingen gevoegd van de oorspronkelijke ware koepokken, overgenomen naar die, welke tscheulin (Ausschlag- und Abzehrungskrankheiten der grössem Hausthiere. Karlsruhe, 1824.) gegeven heeft; gelijk ook van de beveiligende mok, (door den Heer numan mokpok genoemd) overgenomen uit het werk van sacco (Neue Entdeckungen über die Kuhpocken u.s.w., aus dem Italienischen ubersetzt von w. sprengel. Leipzig, 1812).

Het is den Schrijver niet gelukt, de oorspronkelijke koepokken, welke hier en daar in ons vaderland op on-

[p. 108]

derscheidene tijden zijn opgemerkt, zelf waar te nemen, evenmin als de ware beveiligende mok. Hij deelt ons echter eene, volgens de berigten van onderscheidene ooggetuigen (voor de mok bepaaldelijk volgens sacco) opgemaakte, beschrijving van de kenteekenen en het beloop der beide ziekten mede, welke, met de reeds vermelde afbeeldingen, dienen kan, om onze veeärtsen en landlieden op dezelve opmerkzaam te maken. Behartiging verdiende, onzes inziens, de voorgestelde maatregel, om, van Gouvernementswege, voor iedere ontdekking der ware oorspronkelijke koepokken, waarvan tijdig genoeg aangifte wierd gedaan, eene kleine geldelijke belooning te geven.

Recensent acht het genoegzaam bekend, dat de inenting der koepoksmet, van den mensch genomen, aan den Schrijver bij de koe, den stier, het paard, den ezel, den kameel en de geit gelukt is; geene, of althans eene slechts onvolkomene, uitwerking bragt dezelve te weeg bij het schaap, het varken, het konijn, den hond en den aap. De koepok, aldus op het rund, als op haren oorspronkelijken geboortegrond, overgebragt, schijnt er, volgens den Schrijver, nieuwe en verhoogde krachten te verkrijgen; en, hoe zeer met bescheidenheid niet stellig beslissende, helt de Heer numan echter over tot het gevoelen van hen, die meenen, dat de koepoksmet door gestadige overbrenging van het eene menschelijk ligchaam op het andere ontaardt en iets van haar oorspronkelijk vermogen verliest. De aanmerking aangaande het minder individueel levensverschil bij dieren van dezelfde soort, waardoor de afscheidingen en dus ook de smetstoffen hare oorspronkelijke hoedanigheden meer onveranderd blijven behouden (bl. 56), komt ons even juist voor, als gewigtig in de beslissing van dit nog niet genoeg onderzochte vraagstuk. De Schrijver wil daarom ook de inenting der koepokken bij het rund (en ook bij het paard) aanbevolen hebben.

Verder schijnen de proefnemingen van den Schrijver niet gunstig voor het vermoeden, dat er tuschen de kin-

[p. 109]

derpokken en de koepokken identiteit bestaat, gelijk nog zeer onlangs Dr. sonderland te Barmen, in hufeland's Journal der prakt. Heilkunde, beweerd heeft. Reeds vroeger had de Heer numan inentingen met materies variolosa aan verscheidene koeijen, zonder voldoend gevolg, beproefd. Later heeft hij proefnemingen in het werk gesteld, (waarvan in een bijvoegsel verslag wordt gegeven) door, in navolging van gemelden Dr. sonderland, de koeijen met dekens van pokzieken te bedekken. De koeijen verkregen op deze wijs wel een pokuitslag (met uitzondering van eene, welke te voren gevaccineerd was), maar geenszins koepokken, en de stof, uit deze pokken genomen, was ook niet in staat, in het menschelijk ligchaam koepokken voort te brengen.

Uit deze opgave van den hoofdinhoud van dezen letterarbeid, wiens uitwendig gewaad niet slechts betamelijk, maar sierlijk is, blijkt, vertrouwen wij, genoegzaam, dat wij niet te veel gezegd hebben, toen wij beweerden, dat de Schrijver daardoor de vaderlandsche geneeskundigen op nieuw aan zich verpligt heeft. Zoo wij ons ééne aanmerking veroorloofden, het zou deze zijn, dat het werk veelligt bij eenige besnoeijing en eene beknoptere voorstelling van enkele punten niet zou hebben verloren.

Nog eene opmerking moge ten slotte worden bijgebragt. Hoe belangrijk kan eene inrigting van Vee-artsenijkunde niet worden, wanneer men, in den geest dezer Verhandeling, eene vergelijkende ziektekunde daaruit afleidt, en dezelve toepast op de kennis der ziekten van het menschelijk ligchaam! Wij zeggen dit niet, om de eigenlijke bestemming dier inrigting te verkleinen. Zekerlijk in ons land, het land der kazen, is het rund een dier van hooge waarde, en al, wat deszelfs welzijn kan bevorderen, vermeerdert den nationalen voorspoed; en, hoezeer wij geen' Burgerkoning hebben, op wiens burgerlijke lijst 900,000 franken voor eenhoevig hofgedierte zijn afgezonderd, het paard is toch een te edel, nuttig en schatbaar dier, om dit christelijk vee

[p. 110]

niet mede gaarne te verzorgen en van zijne kwalen te genezen. Maar, al had ook eene inrigting zoo als de Vee-artsenijschool niet dat dadelijk nut voor den landman en veebezitter, hetwelk geen onbevooroordeelde haar ontzeggen zal, zij zou nog onberekenbaar nuttig kunnen worden voor de regte kennis der ziekten van het menschelijk ligchaam. Naar hetzelfde doel toch, waartoe men inrigtingen van vergelijkende ontleedkunde dienstbaar maakt, moeten ook dergelijke Vee-artsenijscholen leiden; en zij zullen het des te zekerder, hoe meer zij, die aan derzelver hoofd staan, dit tweeledig doel voor oogen houden, en de bekwaamheid hebben, om het te vervolgen. Wij wenschen onzen achtingwaardigen landgenoot tot de bevordering van dit aangelegen onderwerp steeds denzelfden lust en ijver toe, welke hem tot nu toe bezielden. Het ontbreke hem daarbij nimmer aan die aanmoediging, welke voor het volharden in deze moeijelijke taak ten krachtigen prikkel verstrekken zal, en de regtmatige belooning is van nuttige werkzaamheid ter bevordering van kennis en tot uitbreiding van den vaderlandschen roem!