Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Albuquerque, of de Portugezen in de tijden van hunne grootheid en magt in Indiën. Een Geschiedkundig Tafereel van D. Lessman.Naar het Hoogduitsch. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1831. In gr. 8vo. 224 Bl. ƒ 2-20.

Het schitterendst tijdperk uit de Geschiedenis van Portugal is voorzeker dat van de vestiging van deszelfs Heerschappij in Indië. Het was een Portugees, die het eerst de Kaap de Goede Hoop omzeilde. Het waren Portugezen, die het eerst den Christen-standaard aan de zuidelijke kusten van Azië plantten. Alfonso d'albuquerque was in 't bijzonder, in de eerste jaren der 16de Eeuw, de Held, die, door eene zeldzame vereeniging van beleid, moed en standvastigheid, het eerst het wonder daarstelde, dat een handvol volks uit een' hoek van Europa eene onbepaalde heerschappij vestigde op nog naauwelijks bekende zeeën, magtige Vorsten ten onder bragt, hunne sterke steden, van vestingwerken en geschut voorzien en door eene krijgshaftige bevolking verdedigd, veroverde, in bezit hield, en hun Vaderland daardoor tot eenen ongekenden bloei en luister opvoerde.

Het zijn de groote daden van dezen zeldzamen man, welke de Schrijver van dit werk ons in een Geschiedkundig Tafereel

[p. 27]

voor oogen stelt. Door eene beknopte, maar lezenswaardige schets van de beginselen en den aanwas der zeevaart bij de Portugezen, stelt hij den lezer op het standpunt, om het groote gewigt, maar ook de verbazende moeijelijkheid der latere ondernemingen te kunnen waarderen. Vervolgens geeft bij een kort verslag van de eerste togten der Portugezen naar Indiën onder vasco de gama, pedro alvarez de cabral, anton saldanha en françisco d'albuquerque, den Oom van alfonso. Nu verschijnt deze merkwaardige man op het tooneel, wien wij achtervolging leeren kennen als den veroveraar van God, Malacca en Ormus, en daardoor als den eigenlijken grondlegger van Portugals grootheid in Indië. Een kort tijdvak van slechts negen jaren (1506-1515, wanneer albuquerque overleed) levert hier inderdaad eene zoodanige aaneenschakeling op van heldhaftige ondernemingen, schitterende voordeelen en luisterrijke overwinningen, dat wij niet weten, waarover wij ons meer moeten verwonderen, over zijnen heldenmoed, zijnen voorspoed, of zijn geluk. De avontuurlijke kleur, die er aan dit geheele tijdperk van de vestiging der Portugezen in Indië verbonden is, maakt dit alles bij uitstek geschikt, om in een Geschiedkundig Tafereel voorgedragen te worden. Het is, in ons oog, fiksch geschetst, en levert eene belangwekkende, ja soms wegslepende lectuur op.

Zoo wij ééne aanmerking op het boek hebben, is het deze, dat wij voor ons de behandeling wat meer oordeelkundig verlangd hadden. Er bestaat meer dan één Verhaal van de Scheepstogten van albuquerque. Het vijfde Deel van de Naaukeurige Versameling der gedenkwaardigste Reysen naar Oost- en West-Indiën (Leyden, bij p. van der aa, 1706. kl. 8vo.) behelst het Verhaal hiervan van Joän de barros, Raadsheer en Historieschrijver van den Koning van Portugal. Dit was oorspronkelijk in het Portugeesch opgesteld, en denkelijk ontleend uit de Gedenkschriften van blasius d'albuquerque, den natuurlijken Zoon van alfonso, die de schriftelijke aanteekeningen van zijnen Vader verzamelde, met eigene ophelderingen verrijkte, en vervolgens in het licht gaf. De Schrijver, dit laatste op bladz. 223 met een woord vermeldende, had er ligtelijk kunnen bijvoegen, dat deze Gedenkschriften van blasius in 1576 te Lissabon gedrukt zijn, onder den titel van Commentarios do grande alfonso d'albuquerque, Capitao

[p. 28]

General dá India. Het ware tevens niet onbelangrijk geweest, zoo hij had opgegeven, of dit werk van blasius in allen deele met dat van de barros overeenstemt, en welk van beide hij voor zijn Geschiedkundig Tafereel ten grondslag gelegd heeft.

Hoezeer er dus in onze taal reeds een Verhaal der Scheepstogten van albuquerque het licht zag, is dit echter in eenen zoo verwarden en bijna onleesbaren stijl vervat, dat wij, al ware het alleen om die reden, de tegenwoordige vertaling als eene aanwinst voor onze Letterkunde beschouwen.

Eene enkele onnaauwkeurige uitdrukking (vele hebben wij er niet aangetroffen) willen wij aanwijzen. Op bl. 66 zegt de Schrijver: De Indische koopwaren liepen (in de 13de Eeuw) de Roode Zee in en zakten van daar den Nijl af naar Alexandrië. Dit zoude ligtelijk doen denken aan een kanaal uit de Roode Zee naar den Nijl; doch, ware er dit geweest, had er zeker de kortstmogelijke handelsweg naar Europa bestaan, en het gevaarvol omzeilen der Kaap zoude misschien geene evenredige belooning voor de moeite en het tijdverlies hebben opgeleverd. Doch het was er ook niet. Men leze dan: De Indische koopwaren liepen de Roode Zee in, werden van daar te land en midden door de woestijn naar den Nijl vervoerd, en zakten dan dezen stroom af naar Alexandrië. Over dezen handelsweg is breeder gehandeld door heeren (Ideën, Aegypter, p.m. 683 sq q.)

De Vertaling is in zeer goede handen gevallen. Wij wenschen dit nuttig en onderhoudend werk een ruim vertier.