Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Herinneringen van G. Bruining,met betrekking tot de omwentelingen in Staat en Kerk, gedurende zijnen levensloop; met het motto: Enixè nobis quoque turgens unda natata. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1830. In gr. 8vo. IV en 420 bl. ƒ 3-60.

‘Gewisselijk past gellert's bekend: Hij leefde, nam een vrouw, en stierf! op mij niet ten volle; en de titel van dit opstel kondigt wel geene huwelijkstafereelen, of herinneringen uit de kraamkamer aan.’

[p. 18]

Zulks zegt de Heer bruining, met alle regt, op bl. 267 van deze Herinneringen. Men leert den Schrijver er uit kennen, als een' man van veel ondervinding, die in zeer vele en wijdverschillende zaken, nu eens door den drang der omstandigheden, dan weder door eigene onbegrensde bemoeizucht, werd medegesleept. Zijn gedrag was echter dat van een' man van eer. Waar hij dwaalde, deed hij dit te goeder trouw; waar hij verkeerd ijverde, deed hij dit toch altijd tot bevordering van 's lands welzijn, naar zijne wijze van zien; en kwam hij tot andere denkbeelden, dan begon hij ook weder in een' anderen geest te werken. Hij bleef zichzelven altijd daarin gelijk, dat hij met warmte bezield was voor alwat hij nuttig hield voor de menschheid of het vaderland, en dat hij dan ook daarheen zijne bemoeijingen rigtte, al lag de te behandelen zaak geheel buiten zijnen kring. Soms was al zijn streven wel eens vruchteloos, maar ook dikwijls zag hij zijne wenschen bekroond. Recensent wil het eens daarlaten, of het menschdom in 't algemeen, of ook ons vaderland in 't bijzonder, reden heeft gehad, om zich te verheugen, zoo dikwijls het gevoelen zegepraalde, dat op dezen of genen tijd dat van den Heer bruining was; maar wij kunnen niet nalaten, vooralsnog ons ongeloof, of wel onze twijfelzucht, te belijden aan den invloed van bruining op de beslissing van zoo vele staatsaangelegenheden, als naar deszelfs overtuiging inzonderheid door zijne bemoeijingen alzoo en niet anders zouden zijn geschikt. De Heer bruining verwart wel eens het post hoc met het propter hoc. Wanneer men, b.v., over het erkennen van lodewijk philips als Koning der Franschen een artikel in een dagblad schrijft, waarbij het heilzame van zulk eene erkenning betoogd wordt, en al de Mogendheden erkennen eenigen tijd daarna dien nieuwen Koning, dan heeft de Schrijver van zulk een artikel wel reden om zich te verheugen, dat het besluit der Mogendheden overeenkomstig zijnen wensch is, maar geen de minste reden om te gelooven, dat zijn geschrijf de oorzaak is van

[p. 19]

dat befluit, zoodat lodewijk philips alleen aan dat artikel in een dagblad de erkenning zijner koninklijke waardigheid zou verschuldigd zijn. Dit verzonnene voorbeeld past Recensent toe op zinsneden als de volgende, bl. 397: ‘Dezelfde werkzaamheid aan het nieuwe Journal Politique bragt mij van lieverlede op het spoor der omwenteling, welke er’ (ten jare 1814) ‘in Noorwegen scheen te zullen plaats grijpen; waar men den Koning van Denemarken het regt betwistte, om dat land, tegen aanruiling van Zweedsch Pommeren, aan Zweden af te staan. Ik vergeleek de Nooren met de Vriezen, en de Noorweegsche onlusten met de Vriesche van 1787, en betoogde derzelver dwaasheid in eene doorgaande korte historie, welke, onder den titel van Recherches Philantropiques sur ce qui se passe maintenant en Norvège, en Espagne etc., in een vel koeranten-druks bij het Journal Politique gevoegd, en gratis aan de inteekenaren hier te lande, in Engeland en elders toegezonden werd; waarna’ (goed! maar de Heer bruining wil hier blijkbaar zeggen, want anders behoefde het geene vermelding: ten gevolge waarvan) ‘ik het genoegen had, dat de hooge Geallieerden gezamenlijk het gedrag der Noorwegers afkeurden; dezer hoop op eene aanvankelijk uit Engeland genotene hulp een einde nam, en zij zich onder de Zweedsche regering, welke voor hun land veel gelegener, dan de Deensche, was, schikten en vlijden, zonder dat het tot een heilloos bloedvergieten kwam, dat mij anders van een allerverschrikkelijksten aard scheen te hebben kunnen worden.’ Volgens bl. 399 schijnt echter een Minister van onzen Koning, die den Noorwegers toegenegen was, op bruining over deszelfs boekje tegen de Noorwegers verstoord te zijn geweest.

Bl. 410 zegt de Schrijver: ‘Desniettegenstaande bleven wij’ (de Schrijver en dan nog een Hagenaar en een Duitscher) ‘goede vrienden, ja werden wij het mettertijd zelfs genoegzaam eens nopens de Grieken;

[p. 20]

wier grootsten voorstander krug ik laatstelijk, toen het geschreeuw mij vreesselijk verveelde, nevens zijnen heimelijken medestander chateaubriant, derwijze bijlichtte, dat hunne ware plans bij alle belanghebbenden klaarlijk in het oog liepen, en de Turksche krijg eensklaps een einde nam; hoe onmagtig ook zulk een Heremiet, als waarvoor sommigen mij wel eens hielden, ter krachtdadige medewerking aan zoodanig iets moge worden geacht.’

Iets verder, over het Concordaat van onzen Koning met den Paus: ‘Over deszelfs volstrekte noodzakelijkheid nadenkend, bewerkte ik welhaast, dat een Brusselsch nieuwspapier, nopens de onderhandelingen dienaangaande, schreef, dat dezelve, ofschoon men tot dus ver niets dergelijks had gewacht, nu spoedig zouden gelukken. Hoe ik dit bewerkte? denkt welligt wederom iemand; en mijn antwoord is eenvoudig: haast even als Archimedes de Romeinsche schepen voor Syracuse verbrandde; of door het krachtvolle licht der waarheid, dat ik mij door praatjes even min, als Diogenes zich het zonlicht door Alexander, benemen laat, in een sterk brandpunt te vereenigen, en uit hetzelve daarhenen te doen stralen, waar het de verlangde uitwerking kon voortbrengen.’ Is dat ook door de Vrijmetselarij? of wil het eenvoudig zeggen, door het een of ander inlichtend geschrift?

Zoo veel ziet men hieruit, dat de Schrijver gewoon is, zich in alle openbare aangelegenheden te mengen, en veel, zeer veel invloeds aan deze zijne bemoeijingen toekent. Wat moet hij het, bij zoo zware verantwoordelijkheid, niet dikwijls benaauwd gehad hebben!...Over het algemeen is dit werk van den Heer bruining zeer onderhoudend. Men leert den man kennen als Student in de Godgeleerdheid; als Kapitein der Artillerie bij het leger der Staatsgezinden, tijdens den inval der Pruisen op ons grondgebied in 1787; als uitgewekene eerst in Braband, daarna in Frankrijk; als Predikant bij de Remonstranten, en eindelijk als ambteloos Geleerde; terwijl men tevens de geschiedenis van

[p. 21]

zijne vrijerij en zijn huwelijk, met eenige levensbijzonderheden zijner familie, ontvangt. De gebeurtenissen des tijds worden naar waarheid beschreven; de karakters en daden van valckenaer en anderen, naar Recensent van sommigen zijner nabestaanden vernomen heest, met juistheid geteekend en vermeld. Jammer is het, dat eenige onnaauwkeurigheden in de schrijfwijze, b.v. gemeentes altijd voor gemeenten, overtollige bastaardwoorden, en een noodeloos gebruik van deszelfs en derzelve voor zijn of haar, ook daar, waar dit laatste veel beter is, het aangekondigde werk ontsieren: want anders is niet alleen de correctie vrij goed, maar (hetgeen het voornaamste is) de inhoud is belangrijk, en de Schrijver verdient op daadzaken alle geloof. Wij wenschen dus, met hem, aan deze zijne Herinneringen vele koopers en lezers. Welke aanmerkingen er op mogen worden gemaakt, het boek is, in onderscheidene opzigten, even leerrijk, als aangenaam om te lezen.