Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Gedenkschriften van Constant, Eersten Kamerdienaar des Keizers, aangaande het huiselijk leven van Napoleon, zijn Huisgezin en zijn Hofstaat. Iste en IIde Deel. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1830. In gr. 8vo. Te zamen 539 bladz. f 4-60.

Gedenkschriften, opgesteld door menschen van minderen stand, die in eenige naauwe betrekking staan tot gewigtige personen, zijn uit derzelver aard dikwijls van groot nut voor den beoefenaar der Geschiedenis. Zij, die eene ondergeschikte bediening vervullen in den huiselijken kring van groote personaadjen, zijn doorgaans het best in de gelegenheid, om het bijzonder leven der zoodanigen waar te nemen. Minder betrokken, dan anderen van aanzienlijker rang, in de staatkundige bedoelingen en eerzuchtige ontwerpen hunner meesters, deelen zij ook met mindere behoedzaamheid en terughouding, met meerdere openhartigheid mede, wat zij waarnemen. Ieder, die zich toegelegd heeft op de grondige beoefening der geschiedenis van het laatst der 15de en het begin der 16de eeuw, weet, welke belangrijke berigten wij vinden in de Dagboeken der Ceremoniemeesters stephan

[p. 600]

infessura en joan burcard aangaande het bijzonder leven der Paussen alexander VI, julius II en leo X, om van andere latere dergelijke Gedenkschriften niet te spreken. Laat men zich nu maar niet wegslepen door zekere ingenomenheid voor de helden des verhaals, welke men zulke ondergeschikte dienaren ten goede moet houden, maakt men van hen gebruik als waarnemers en minder als beoordeelaars, dan kan men hunnen arbeid aanmerken als nuttige bijdragen ter beoefening der Geschiedenis.

De Schrijver van deze Gedenkschriften, vroeger in dienst bij eugene beauharnais en naderhand bij Mevrouw bonaparte, trad in het jaar 1800 als Kamerdienaar in dienst bij den toenmaligen Eersten Consul, en heeft dezen, ook na diens verheffing tot Keizer, sedert steeds vergezeld, zelfs op alle zijne buitenlandsche krijgstogten. Het kan niet anders, of, bij de niet onnatuurlijke ingenomenheid van constant met zijnen meester, vindt men in zijne beoordeeling van diens daden nog al het een en ander, waarin men van hem verschillen zal. Onder anderen schijnt het aan bonaparte gelukt te zijn, om beiden, de goedhartige josephine en zijnen Kamerdienaar, te misleiden, bij gelegenheid van den moord, gepleegd aan den Hertog van Enghien, door zijne geveinsde ontroering en zijne woorden: Zij zijn te schielijk geweest, die rampzaligen! Soms maakt ook deze ingenomenheid met zijnen Heer den anders zeer billijken constant onregtvaardig in zijne beoordeeling der handelingen van andere zeer achtingwaardige mannen. Vooral merkten wij dit op in zijne uitweiding over hetgeen aanleiding gaf tot het arresteren en de verwijdering van den Generaal moreau. Maar alles, wat de Schrijver zegt zelf gezien en bijgewoond te hebben, en als zoodanig door hem verhaald wordt, draagt den stempel der waarheid; terwijl zijn werk tevens vele niet algemeen bekende, hoewel wetenswaardige, bijzonderheden behelst. Uit de oorlogsanekdoten, die men natuurlijk in een werk van dezen aard verwacht, kiezen wij de volgende tot eene proeve: ‘Van Augsburg begaf zich de Keizer naar het leger voor Ulm, en maakte zijne beschikkingen tot het bestormen van die plaats. Op een' geringen afstand van de stad greep er een allervinnigst en hardnekkigst gevecht plaats tusschen de Franschen en de Oostenrijkers, hetwelk bijna twee uren geduurd had, toen men eensklaps het geroep hoorde van Leve de Keizer! Die naam, die altijd den schrik door des

[p. 601]

vijands gelederen verspreidde, en onze soldaten steeds bemoedigde, vuurde hen op dezen keer zoodanig aan, dat zij de Oostenrijkers overhoop wierpen. De Keizer toonde zich voor het eerste gelid, roepende voorwaarts! en de soldaten een teeken gevende om voorwaarts te rukken. Van tijd tot tijd werd Zr. Ms. paard onzigtbaar door den rook van het kanonvuur. Onder dien schrikkelijken aanval bevond zich Z.M. nabij een' zwaar gekwetsten grenadier. Die dappere riep met de overigen mede: voorwaarts! voorwaarts! De Keizer naderde hem en wierp zijn' krijgsmantel over hem heen, zeggende: “Breng hem mij weder; ik zal er u het kruis van Eer voor wedergeven.” De grenadier, die zich doodelijk gewond gevoelde, antwoordde aan Z.M., dat het doodkleed, hetwelk hij zoo even gekregen had, het eereteeken wel opwoog, en in den Keizerlijken mantel gewikkeld blies hij den adem uit. Het gevecht geëindigd zijnde, deed de Keizer den grenadier opnemen, die een veteraan van het leger van Egypte was, en gelastte, dat hij in den mantel zoude begraven worden.’

In zoo ver de Schrijver de tijdsorde in acht genomen heeft, hetgeen niet altijd het geval is geweest, reiken deze Gedenkschriften in beide de Deelen tot kort na den slag van Jena in het jaar 1806, en dus hebben wij tot dusver nog het kleinste gedeelte van hetgeen te verwachten is. Wij hebben het werk met genoegen gelezen, en ofschoon, gelijk uit het reeds medegedeelde blijken kan, niet blind voor deszelfs gebreken, beschouwen wij deze Gedenkschriften als eene nuttige bijdrage voor den beoefenaar der geschiedenis van onzen leeftijd. Wij hopen echter, dat de Vertaler oordeelkundig zal te werk gaan in de voortzetting van zijnen arbeid, en dit vooral toonen zal, door uit zijne vertaling achterwege te laten al datgeen, wat wel in het oog van 's Keizers Eersten Kamerdienaar van groot belang is, maar noch voor de Geschiedenis noch tot aangenaam onderhoud van eenige waarde is. Zoo zouden wij in het tweede Deel het gansche verslag der regelen van etiquette, in acht genomen aan het Hof van napoleon en 36 bladzijden groot, zonder schade kunnen missen. Het interesseert ons immers niets, of de Opperceremoniemeester, dan de Opperhofmaarschalk, Opperstalmeester, Opperpagie, of welk een Opper...... dan ook, bij den maaltijd de armstoelen van Hunne Majesteiten gereedzette!