Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 49]

Boekbeschouwing.

Godsdienstige Beschouwingen van den Mensch, in Leerredenen, door I. Prins, Predikant te Amsterdam. Te Amsterdam, bij W. Brave, Jun. 1830. In gr. 8vo. XIV en 231 bl. f 2-40.

Het ken uzelven der Ouden ligt geheel in de menschelijke natuur, en zonder inachtneming van dezen gewigtigen stelregel wordt er van den mensch niets, zelfs niet bij het bezit van het Evangelie. Dit maakt het onderwerp, in deze Leerredenen behandeld, allerbelangrijkst. Daarom had dan ook prins niet noodig, zich over de uitgave van deze Leerredenen te ontschuldigen.

Hoofdzakelijk zal de inhoud dezer Leerredenen opgegeven worden, waardoor de Lezer in staat zal worden gesteld, om te oordeelen ook over de voortreffelijke wijze, op welke de bekwame man dit gewigtig onderwerp behandeld heeft.

I. Over 's menschen nietigheid. Tekst, Gen. III:19^b. A. De mensch wordt beschouwd in zijne nietigheid bij zijne geboorte, ontwikkeling, afhankelijkheid in alles van anderen, kleine krachten, beperkte vermogens, geringen invloed, en wederkeering tot stof. B. Die beschouwing van 's menschen nietigheid roept tot ootmoed, tot dankbaarheid, tot vertrouwen.

II. Over 's menschen voortreffelijkheid. Tekst, Psalm CXXXIX:14. Dit wordt aangewezen, door ontwikkeling der volgende punten: De mensch is een heerlijk gevormd, een redelijk, een gevoelig, een zedelijk en een onslerfelijk wezen. Ter toepassing maakt de Redenaar gepast gebruik van het laatste gedeelte der tekstwoorden: Ook weet het mijne ziele zeer wel! Gevoel van dankbaarheid moet het gevolg zijn van deze beschouwing, en die dankbaarheid moet men vooral be-

[p. 50]

toonen, door achting te hebben voor zichzelven en voor anderen.

III. Over 's menschen bestemming. Tekst, matth. V:48. In deze Leerrede wordt de vraag behandeld, waartoe de mensch is. A. Naar de uitspraak des Heilands wordt aangetoond, welke de bestemming van den mensch is. De tekst wijst, ook naar ons gevoelen, de volkomenheid in liefde aan, zoo als God die aan boozen en goeden gelijkelijk betoont. Maar juist dit bewijst de ongeschiktheid van den tekst. Hetgeen prins bl. 55-58 zegt, heeft ons van het tegendeel niet overtuigd. B. Wordt bewezen, (hetgeen jezus gezegd heeft, behoeft dit nog nader bewijs?) dat het doel van God en onze bestemming is, aan Hem (in liefde, ook jegens boozen?) gelijkvormig te zijn. De schepping van den mensch en diens aanleg strekken ten bewijze, en elke openbaring van God bevestigt het. Hier worden de openbaringen doorgeloopen, uit het aartsvaderlijk tijdperk, onder mozes, johannes den Dooper, jezus, de Apostelen. C. wordt op de voortreffelijkheid van die bestemming opmerkzaam gemaakt, als verheven, als edel, als zalig. D. volgt eene opwekking, om te streven naar het beantwoorden aan die bestemming. Bij het kiezen van een' anderen tekst zou de behandeling in deze Leerrede anders en beter geweest zijn. De vierde moest ook voorafgegaan zijn. Dit komt ons althans zoo voor. Doch daarover willen wij nu niets meer zeggen.

IV. Over 's menschen verbastering. Tekst, Rom. III:23. Hetzij wij het oog vestigen op de Heidenen, hetzij op de Joden, hetzij op de Christenen, wij zullen bij allen het bewijs aantreffen van 's menschen verbastering, die ons allen roem bij God doet missen. Deze beschouwing verdeelt dus deze Leerrede in drie deelen. Ten slotte worden ter toepassing achteraangevoegd de vier volgende aanmerkingen: 1^o. De verbastering van het menschdom is te algemeen, dan dat zij niet aan ééne algemeene oorzaak zou toegeschreven worden. 2^o. Zij is te duidelijk zigtbaar, dan dat zij kan tegengesproken

[p. 51]

worden. Deze aanmerking moest, dunkt ons, vooraan staan. 3^o. Zij is te groot, dan dat zij niet door ons opregt zou betreurd worden. 4^o. Zij is te rampzalig, dan dat zij ons niet zou doen uitzien naar herstelling. Als deze Leerrede in de derde plaats voorkwam, kon in de vierde plaats de herstelling van den mensch behandeld zijn, en dan liep alles meer ordelijk af. Doch de mensch, als onderwerp van beschouwing, is zoo gemakkelijk niet, als men zich wel voorstelt. Daarom zullen wij nu verdere aanmerkingen op de hier voorkomende orde staken.

V. Over Gods belangstelling in den mensch, niettegenstaande deszelfs verbastering. Tekst, jo. III:17. Die belangstelling van God blijkt, I. uit de zending van Zijnen Zoon op de wereld; II. uit het oogmerk dier zending. Beide deze stukken worden door den tekst zelven aan de hand gegeven. Ter toepassing: Wij moeten dankbaar zijn, dat God zoo veel belang stelt in onze behoudenis. Die dankbaarheid betoone men, door den weg in te slaan, dien jezus ter behoudenis aanwijst.

VI. De mensch hier op aarde deelgenoot van Gods vaderlijke liefde in Christus. Tekst, 1 jo. III:1, 2^a. Wederom strekt hier de tekst tot leiddraad van behandeling. I. Ziet, hoe groote liefde ons de Vader gegeven heeft, dat wij kinderen Gods genaamd zouden worden. Deze woorden wijzen ons aan, 1^o. dat God ons door Zijnen Zoon tot onze oorspronkelijke bestemming wil terugbrengen; 2^o. dat God ons plaatsen wil in de zaligste betrekking tot Hem, en 3^o. ons verheffen tot den hoogsten rang, waartoe een schepsel geraken kan. Het καλεῖσθαι bij joannes duidt, gelooven wij, aan, het voeren van den naam: kinderen gods, als bewijs van Gods groote liefde. II. De woorden: Geliefden! nu zijn wij kinderen Gods, doen de hooge waarde van dit voorregt daarom zoo voortreffelijk uitkomen, omdat het hier op aarde reeds genoten wordt. Dit blijkt, als men let, 1^o. op het voorregt zelve, 2^o. op deze onvolmaakte wereld, 3^o. als genoten onder

[p. 52]

alle omstandigheden van dit leven, 4_o. als grond van verwachting. III. De oorzaak, waarom er zoo velen zijn, die in dit voorregt weinig belang stellen, wordt aangewezen, naar aanleiding van de tekstwoorden: Daarom kent ons de wereld niet, omdat zij Hem niet kent. Dit dient tevens ter toepassing.

VII. Over het geluk, dat den mensch, na dit leven, door Christus, wacht. Tekst, 1 jo. III:2^b. I. Het toekomend geluk van den Christen wordt voorgesteld: wij zullen Hem gelijk zijn; II. de zekerheid daarvan wordt aangewezen: want wij zullen Hem zien, gelijk Hij is; III. het tijdstip wordt opgegeven, wanneer dit zoo zijn en blijven zal: als Hij zal geopenbaard zijn.

VIII. Over den invloed, dien de gedachte: Ik ben ook een mensch, op ons behoort uit te oefenen. Tekst, Hand. X:26^b. I. De aanwijzing, wat er opgesloten ligt in dat denkbeeld: Ik ben zelf ook een mensch, geeft geschikte aanleiding aan den Redenaar, om beknoptelijk hier te herhalen, wat hij in de zeven voorafgaande Leerredenen aangaande den mensch had opgemerkt. II. Doet hij den invloed kennen, dien dit denkbeeld op ons bestaan en gedrag behoort uit te oefenen. Het moet opleiden tot dankbaarheid jegens God, gepaard met ootmoed. Het moet onzen lust en ijver opwekken, om aan onze bestemming te beantwoorden, en daarvan in alle betrekkingen bewijzen te geven.

IX. Over Jezus Christus, den volmaaktsten mensch. Tekst, 1 tim II:5^c. I. Wordt het een en ander herinnerd, geschikt om den mensch jezus christus te leeren kennen in zijne voortreffelijkheid. II. Worden eenige algemeene opmerkingen medegedeeld, door welke de volmaaktheid van 's Heilands menschelijke natuur duidelijker uitkomt: 1^o. Hetgeen jezus was, was Hij niet ten halve, maar geheel. 2^o. Het was jezus natuurlijk eigen, zoo te zijn als Hij was. 3^o. Hetgeen jezus was, was Hij altijd. 4^o. Hetgeen jezus was, is Hij nog. 5^o. Hetgeen jezus was en is, zal Hij niet alleen blijven tot in eeuwigheid, maar die vol-

[p. 53]

maaktheid zal eindeloos toenemen. III. Wordt aangewezen de invloed van deze beschouwingen op ons bestaan en gedrag. De mensch jezus christus behoort onze roem te zijn. 1_o. Hij is die Leeraar, die niet faalt; 2^o. die Middelaar, die niet te kort schiet in de behartiging onzer wezenlijke belangen; 3^o. dat Voorbeeld, hetwelk wij veilig volgen; 4^o. dat verheerlijkt Hoofd, op wien wij onze hoop voor eene zalige toekomst vestigen kunnen.

Deze Leerredenen verdienen niet alleen algemeen bekend te zijn, maar ook van wege den belangrijken inhoud meer dan eens gelezen te worden. Daarom zijn wij van den gewonen weg bij de aankondiging van Leerredenen opzettelijk afgeweken. Het was ons te doen, om de zaken en den gang van denkbeelden aan te wijzen; en deze zijn, gelijk wij vertrouwen, ook bij onze dorre schets, duidelijk genoeg kenbaar geworden. Ons oogmerk was, tot lezing en herlezing te nopen; en wij beloven den Lezer voldoening, wanneer hij zich in de gelegenheid stelt, om de stukken zelve ook bij herhaling te lezen. Wij verheugen ons, dat men in Amsterdam zoo, en wel met graagte, hoort prediken.