Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Redevoering, over den Geest der Nederlandsche Letterkunde, vergeleken met die van andere Volken. Ter aanvaarding van het Hoogleeraarsambt in de Nederlandsche Taal- en Letterkunde en Vaderlandsche Geschiedenis aan de Doorluchtige Schole der Stad Amsterdam, op den 30sten Nov. 1829. Door N.G. van Kampen. Te Amsterdam, ter Stadsdrukkerij. 1830. In gr. 4to. 41 Bl.

In Redevoeringen, bij welke benoemde Hoogleeraren hun ambt gewoonlijk aanvaarden, ontvangt men zeer dikwijls de eerste openlijke proeve van hunne geschiktheid tot het werk, dat op hen wacht. Natuurlijk let men dan, bij derzelver beoordeeling, op alles, wat tot het te aanvaarden werk in meerdere of mindere betrekking staat. Doch ten opzigte van van kampen is dit geheel anders. Deze heeft zich door zijne

[p. 395]

vele en alleruitmuntendste geschriften zoo gunstig bekend gemaakt, dat het ieder verwonderen moet, dat hij niet eer in de gelegenheid geweest is, om eene Inwijdingsredevoering als Hoogleeraar te houden en uit te geven. Sic fata tulerunt. Beter laat, dan nooit. Met deze bevordering van den bekwamen man wenschen wij minder hem, dan wel de Doorluchtige School van Amsterdam hartelijk geluk.

Om den Lezer aanstonds te doen gevoelen, wat hij hier zoeken moet, en dan zeer voortreffelijk vinden zal, zullen wij het plan en den aanleg opgeven. ‘Het zal mijne zorg moeten zijn, om mijne Hoorders niet enkel bekend te maken met onze beste Schrijvers en derzelver gewrochten, niet alleen met de gebeurtenissen des Vaderlands, maar die beschouwing zoo veel mogelijk tot een geheel te brengen; - niet alleen te toonen, wat Nederlanders gedacht, geschreven, gedaan hebben, maar tevens, zooveel mogelijk, hoe zij dit dachten, schreven en deden. Ik zal tot dat einde trachten, mijne Hoorders bekend te maken met den geest onzer Letterkunde, en dien onzer Geschiedenis, beide gewijzigd door ons volkskarakter.’ (Bl. 5.) ‘De eerste eigenaardigheid, welke den Nederlander kenschetst, en die zich, door alle tijdperken zijner Geschiedenis heen, bij hem werkzaam betoont, is Godsdienstigheid. Zij heerscht ruimschoots in onze Dichters en Prozaschrijvers.’ Aanhaling van gepaste voorbeelden, welke duidelijk aanwijzen, dat van de vroegste tot de jongste tijden Godsdienst de grondtoon der Nederlandsche poëzij geweest is. De Nederlandsche Godsdienstigheid wordt vergeleken vooral met die in Spaansche poëzij, ten voordeele der onze. Bl. 6-12. ‘Een tweede karaktertrek der Nederlanderen, die zich in zijne Letterkunde spiegelt, is huiselijkheid.’ Bl. 13. Hooft, vondel, de decker, smits, van haren, bellamy, nieuwland, van alphen, feith strekken tot voorbeelden. De door Nederlanders zoo duur gekochte vrijheid boeit hen ook aan het Vaderland, dat hun boven de heerlijkste landen het dierbaarste niet slechts, maar het beste is. Hunne vrijheids- en vaderlandsliefde kan zich met die van andere volken meten. Bl. 13-24. Bedaardheid, kalm onderzoek maakt onze poëzij reëel en praktisch. ‘De wereld der Ideën laten wij aan onze oostelijke naburen over. Uit dit grondverschil kan men vele ongunstige beoordeelingen van Duitsche gewrochten bij ons, die wij natuurlijk

[p. 396]

uit ons standpunt beschouwen, verklaren; terwijl aan den anderen kant een Duitsch oordeelkundige vondel berispte, omdat hij de meer verborgene roersels in het menschelijk hart niet heeft opgespoord en ontleed, en zich met de meer in het oog vallende heeft vergenoegd.’ Bl. 24, 25. De schaduwzijde onzer Letterkunde ontgaat zijner aandacht niet. Gebrek aan zelfvertrouwen en zucht tot navolging van den vreemdeling worden naar waarheid in ons volkskarakter ten toon gesteld. Oorsprong dier zucht ter navolging vooral van Franschen sedert 1685, verderfelijk voor onze oorspronkelijkheid ook in de Letteren. ‘Onze Geschiedenis behoeft waarlijk voor geene van alle landen te wijken, maar overtreft ze ver in grootsche partijen, geschikt om den moed des volks te verheffen en tot gezang aan te sporen.’ De tegenwerping, dat onze lage, platte, eentoonige grond niet voor dichterlijke verheffing bij het gros der Natie geschikt is, vindt bl. 30, 31 eene meesterlijke en treffende wederlegging. Den voortgang van die slaafsche zucht tot navolging gaat van kampen gezet na, en eindigt met de blijde verzekering, ‘dat de Natie thans, na jaren van ellende, de vreemde kluisters, ook in het gebied der Letteren, heeft begonnen af te schudden.’ Men gevoelt overal behoefte aan oorspronkelijke Nederlandsche gewrochten, vooral in Amsterdam, het tooneel des roems van zoo vele groote namen. ‘Zulk eene stad, in zulk eene betrekking (als vossius, francius en anderen) te bewonen, is zekerlijk iets groots; iets, dat ook het koelbloedigste hart moet verwarmen.’ Dit brengt van kampen tot de gewone Aanspraken, waarmede deze Redevoering eindigt.

Uit deze korte schets kan men genoeg zien, wat van kampen hier heeft geleverd. En hiermede eindigen wij, meenende van deze Redevoering genoeg gezegd te hebben.