Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 310]

Vlugtige Terugblik op de Fransche Staatsomwenteling, en der te dier tijd in Frankrijk heerschenden Volksgeest. Door eenen Tijdgenoot. Te Breda, bij F.P. Sterk. 1829. In gr. 8vo. 85 Bl. f :-90.

De Fransche Omwenteling, die in opeenstapeling van dwaasheden en gruwelen geene gelijke in de Geschiedenis der Volken heeft, bewijst meer dan eenige andere bladzijde der Wereldgeschiedenis, welk eene verschrikkelijke verantwoording zij op zich laden, die, uit welke inzigten dan ook, de menigte ophitsen tegen het wettig gezag en de gevestigde orde van zaken. Uit dit oogpunt beschouwd, heeft het aangekondigde werkje eene, helaas! ook voor onze dagen hoogstnuttige strekking. De Schrijver, die, blijkens onderscheidene plaatsen dezer brochure, een tijdgenoot en ooggetuige dier Omwenteling was, werpt eenen vlugtigen terugblik op dezelve. Zonder zich aan eene bepaalde orde te binden, zonder de Geschiedenis der Omwenteling te behandelen, verhaalt hij eenvoudig een aantal bijzonderheden, en vooral vele dier kleine kenschetsende trekken, waaruit men den geest dier Omwenteling en der Natie, in wier midden dezelve plaats had, juister leert opmaken, dan uit menig breedvoerig verhaal van gebeurtenissen. Hij bezit in hooge mate de gave van onderhoudend te verhalen, en daarbij de kunst, om hetgeen hij mededeelt zoodanig te rangschikken, dat daaruit een helder overzigt van het geheel geboren wordt. In het algemeen heeft hij nog meer de dwaasheden of de belagchelijke zijde, dan wel de gruwelen der Omwenteling, ten toon gesteld.

Slechts iets hinderde ons. Waarom niet op den titel, of des noods in een kort voorberigt, opgegeven, waarvoor men dit werkje te houden hebbe? Is het oorspronkelijk? Is het vertaald? Ligt er eene Fransche brochure ten grondslag van hetzelve? Van dit alles zegt men ons niets. Daar er niet op den titel staat, dat het vertaald is, schijnt men het voor oorspronkelijk te willen doen doorgaan. Doch dit laatste betwijfelen wij, om de volgende redenen:

Bl. 25 leest men alciat. Ja! zoo noemen de Franschen den bekenden Italiaanschen Regtsgeleerde. Maar een Nederlander zou hem alciatus genoemd hebben.

[p. 311]

Bl. 62. Hier wordt verhaald, hoe gobel, Bisschop van Parijs, aan de balie der Conventie verscheen, en afstand deed van zijn Priesterschap. ‘Men riep van alle kanten den President toe, den broederkus aan den Bisschop van Parijs te geven. Sedert zijnen afstand, sprak de President, is de Bisschop van Parijs een redelijk wezen: ik ga gobel omhelzen.’ Dit redelijk wezen, in tegenstelling met gobel, levert hier geenen zin. Zoo wij ons niet bedriegen, zal er in het Fransch gestaan hebben: L'Evèque de Paris est un être de raison (dat is, een denkbeeldig wezen, een bloot denkbeeld, dus hier eene hersenschim) en dan volgt er zeer goed op: ‘Ik ga gobel omhelzen.’

Eindelijk leest men op bl. 65, dat men de Invalides zag liggen voor de altaren in het gesticht, 't welk zij aan den grootmoedigsten van onze Koningen te danken hadden. Dit zal nu toch wel een Fransche Koning zijn. Een Franschman kon hier alleen zeggen: de nos Rois.

Wij mogen het er dus voor houden, dat het werkje niet oorspronkelijk, maar slechts vertaald, of ten hoogste eene omwerking is van het een of ander Coup d'oeuil. Die lust heeft, om de Revue Bibliographique na te slaan, zal misschien wel op het spoor komen. Het is met dat al mogelijk, dat wij ons hierin vergissen: maar waarom dan niet, door een enkel woord op den titel, deze twijfelingen voorgekomen?

Twee der meest zinstorende drukfeilen (de correctie had in 't algemeen naauwkeuriger mogen zijn) willen wij hier verbeteren:

Bl. 34 spreekt de Schrijver van eenen Ordo recitandi divina officia, waarin de vijf jours complémentaires genoemd worden des Sansculottides, een Latijn enz. Lees: diës Sansculottides.

Bl. 35 leest men eenige regels uit de Phèdre van racine, onder anderen:

Achevez votre bureau: j'y consens, mais du moins.

Lees: votre hymen.

Ondanks deze aanmerkingen, welke slechts het uiterlijke betreffen, wenschen wij dit aangenaam en nuttig boeksken vele lezers en koopers, overtuigd dat niemand hunner zich zijnen tijd of zijn geld beklagen zal.