Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Bedenkingen over het zien der Slaap- of Nachtwandelaren: alsmede over het Dierlijk Magnetismus. Een woord ter herrinnering aan de noodzakelijkheid om toe te zien dat dit laatste, vooral niet, zoo als thans, door onbevoegden worde aangewend. Door F. van der Breggen, Corn^z., M.D., Hoogleeraar in de Geneeskunde aan het Athenaeum Illustre, te Amsterdam. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1828. In gr. 8vo. VI en 50 bl. f :-75.

Deze Bedenkingen, vroeger in dit tijdschrift opgenomen, worden thans door den Hoogleeraar van der breggen afzonderlijk uitgegeven, ten einde, gelijk zijn Hooggeleerde zich uitdrukt, eenige belangrijke wenken mede te deelen aan de zoodanigen, die in buitenlandsche geschriften vreemdelingen zijn, terwijl zij aan deskundigen tot herinneringen kunnen verstrekken; maar inzonderheid, om de kwakzalverij van onbevoegden en onkundigen te keer te gaan. Recensent vernam, dat eene gebeurtenis daartoe aanleiding gaf, welke zeker voor den Schrijver hoogstonaangenaam moet geweest zijn. Hoe het zij, de klagten over het misbruik, dat met het Magnetismus gedreven wordt, zijn geenszins ongegrond; en het ware te wenschen, dat de Geneeskundige Commissiën, of, zoo deze onvermogend zijn, het Gouvernement

[p. 9]

zich de zaak ernstig aantrok, en zorgde, dat geene dan wettige Geneesheeren dit middel aanwendden, of ten minste met hunne goedkeuring en onder hun opzigt lieten aanwenden, en men daarin het voorbeeld van Pruissen volgde. De bedenkingen betreffen vooreerst geopperde zwarigheden tegen het slaapwandelen, en de werkeloosheid der uitwendige zintuigen bij hetzelve. Het factum aannemende, erkent de Schrijver, aan de natuurlijke grenzen der menschelijke navorsching genaderd te zijn, en verklaart, het hoe niet te bevatten. Zoo komt hij op het Dierlijk Magnetismus, hetwelk hij op gelijke wijze verdedigt. Hij gispt hen, die, in vooronderstellingen zich verwarrende, het empirisch onderzoek verzuimen. Dan, o zonderlinge tegenstrijdigheid van het menschelijk wezen! welhaast zien wij hemzelven zich wagen op die onveilige zee. Wij hooren hem van eene fijne stoffe, een zeker zenuwvocht gewag maken, dat zich als door een ebbe en vloed zou bewegen; eene stoffe, die, gedurende het waken uitgeput, in den slaap hersteld zou worden, en, alhoewel hij niets beslist, boven andere hypothesen eene meerdere waarde toekennen aan de hypothese van stieglitz, die het perspirabile van den eenen (dus een humor excrementitius) doet strekken tot een' opwekkenden prikkel voor den anderen; eene hypothese, die waarlijk (het zij met bescheidenheid gezegd) door geene zuivere physiologie gebillijkt wordt; hoezeer wij gaarne toegeven, dat het aannemen van een' het geheelal doordringenden aether even ongegrond is. De magnetische behandeling is slechts opwekking eener vatbaarheid bij den mensch, van een vermogen, dat zich in zenuwziekten van zelf ontwikkelt. Vandaar, dat niet bij allen het somnabulismus wordt te voorschijn gebragt. Men moet dus niet aan die buitensporige aanmatigingen der Magnetiseurs gelooven, dat zij op de gedaante van een' zieke in den spiegel kunnen werken en wat dies meer zij, zoo als het zien van iemand op een' verren afstand, het lezen van brieven door de maag, welk alles door eene reeks van voorzigtige waarnemingen zou moeten bewezen worden. Hetzelfde

[p. 10]

oordeelt de Schrijver wegens de inwendige ligchaamsaanschouwing der somnambulen en de zinsverplaatsing naar de zonnevlecht. Aan de waarheid der magnetische verschijnselen valt niet te twijfelen; doch daarbij wordt geene groote of nieuwe natuurkracht ontwikkeld, noch wordt er eene stof medegedeeld, en men moet aan de uitspraken der somnambulen, met betrekking tot de kennis en ongesteldheden van hun ligchaam, schier geene waarde hechten, noch middelen toedienen, die door clairvoyants worden opgegeven. De aanwending van het Dierlijk Magnetismus geschiede niet, dan onder toezigt van daartoe bevoegde personen. Men magnetisere niet, om proeven te nemen. Liever bevlijtige men zich, goede waarnemingen te doen. Vooral onbevooroordeelde, met de noodige kundigheden voorziene, waarnemers moesten zich daarop toeleggen. Dit mag, zegt de Schrijver, nog als eene dringende behoefte beschouwd worden.

Ziedaar het kortbegrip van dit boekje. Recensent vereenigt zich met de goede wenschen des Hoogleeraars, en voegt er den wensch bij, dat het geen pia vota zijn mogen. Veel toch is er, dat de volvoering bezwaarlijk maakt; als: de noodzakelijke vereeniging van bekwame mannen tot één doel (want één zou niet genoegzaam zijn), de langdurigheid der magnetische kuren, de onafgebrokene voortzetting derzelven, zelfbedrog en misleiding der gemagnetiseerden, de tegenstrijdige leerstellingen en opgaven der Magnetiseurs, en boven alles de zucht voor het wonderbare, der menschelijke ziel als aangeboren. Tot zuiver onderzoek zou men alle vooroordeel en partijdigheid moeten afleggen, noch voor noch tegen ingenomen moeten zijn, niets op gezag aannemen, ja zelfs het bestaan van het Dierlijk Magnetismus twijfelachtig moeten stellen. Wil men op dezen grond vol distelen en doornen iets winnen, dan moet men dien geheel omspitten. Men moet van voren af aan beginnen; want van zijne geboorte af is het Magnetismus in de handen van zonderlinge dweepers en onbeschaamde kwakzal-

[p. 11]

vers geweest, en de weinige betergezinden, die er zich mede ingelaten hebben, gelukte het niet, ons den verborgen aard van hetzelve duidelijk open te leggen.